Pređi na sadržaj

Velika nacionalna loža Srbije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Amblem Velike nacionalne lože Srbije

Velika nacionalna loža Srbije je jedna od masonskih obedijencija u Srbiji. Pored nje u Srbiji deluje i Regularna velika loža Srbije i Ujedinjene velike lože Srbije.[1]

Istorija slobodnog zidarstva u Srbiji[uredi | uredi izvor]

Iako nema pouzdane arhivske građe smatra se da je prva slobodnozidarska loža postojala u Beogradu krajem 18. veka i da je verovatno radila na turskom jeziku. Njeni članovi su navodno bili Hadži-Mustafa-paša, Janko Katić, Petar Ičko kao i grčki rodoljub Riga od Fere.[2] Slobodnozidarska aktivnost zamire do sredine devetnaestog veka usled sloma Prvog srpskog ustanka. U beogradskoj tvrđavi se 1848. osniva loža ″Ali Koč″ čiji je član bio i Simo Milutinović Sarajlija. „Svetlost Balkana“, prva srpska loža, formirana je 1876. pod zaštitom Velikog Orijenta Italije, pod čijom zaštitom je radila i loža „Srbska zadruga“ osnovana 1881. Njen član je bio i Lazar Paču. Obe lože su usled političkih previranja i Timočke bune uspavane 1883.[3]

Amblem Lože „Pobratim“ sa sloganom „Brat je mio, koje vere bio.“

Sledeća loža formirana na srpskom tlu bila je „Sloga, rad i postojanstvo“ koju su uglavnom činila braća prethodne dve uspavane lože.[3] Pojedini članovi ove Lože zbog neslaganje sa Velikim Orijentom Italije istupaju i formiraju novu ložu pod nazivom „Pobratim“, koja se nalazi pod zaštitom Simboličke velike lože Ugarske.[4] Među osnivačima ovog bratstva bili su između ostalih Andra Đorđević, Đorđe Vajfert i Stevan Mokranjac. U Nišu se 1892. osniva loža „Nemanja“ koja je takođe radila pod zaštitom Simboličke velike lože Ugarske. Navodno su za umirenje evropske javnosti nakon ubistva Aleksandra Obrenovića i njegove supruge Drage bili zaslužni masoni, najviše poslanik u Rimu Milovan Milovanović.[5] Presudan korak ka stvaranju samostalne velike lože desio se tokom aneksione krize i opšteg raspoloženja prema Austrougarskoj.[6] Takav raskid doveo je 1909. do formiranja lože „Ujedinjenje“ koja je radila pod zaštitom Velikog Orijenta Francuske.[4] Iako radionica „Pobratim“ nije bila pod zaštitom neke od velikih loža, od nje je u aprilu 1910. nastala loža „Šumadija“. Početkom 1911. godine slobodni zidari Srbije odlučili su da Vrhovni savet Grčke bude Velika masonska vlast koja će obezbediti konačnu samostalnost srpske masonerije.[5] Naredne godine, srpski masoni su preuzeli Drevni i prihvaćeni Škotski obred, pročitan je grčki patent o formiranju Vrhovnog saveta Srbije, Đorđe Vajfert je izabran za suverena velikog komandera i velikog majstora Vrhovnog saveta Srbije, a tom prilikom reaktivirana je loža „Sloga, rad i postojanstvo“ koja je taj put stavljena pod zaštitu Vrhovnog saveta Srbije. Isto su uradile i radionice „Pobratim“ i „Šumadija“.[5] Konačno priznanje usledilo je na Internacionalnoj konferenciji saveznih Vrhovnih saveta Škotskog reda održanoj oktobra 1912. u gradu Vašingtonu. Od tog trenutka sve lože u Srbiji, osim radionice „Ujedinjenje“ koja je i dalje bila pod zaštitom Velikog Orijenta Francuske, radile su pod zaštitom Vrhovnog saveta Srbije.

Loža Jugoslavija[uredi | uredi izvor]

Unutrašnjost lože Jugoslavija iz 1926. godine
Šestar, zvanično glasilo VLJ sve do njenog gašenja 1940. godine
Šestar, zvanično glasilo VLJ sve do njenog gašenja 1940. godine

Nakon pauze u radu usled balkanskih ratova i Prvog svetskog rata u Zagrebu je 1919. održana vanredna skupština svih srpskih, hrvatskih i slovenačkih loža koje su proglasile zajedničku Veliku ložu Jugoslavije. Sedište Lože bilo je u Beogradu.[3] Prvi veliki majstor bio je guverner Narodne banke Đorđe Vajfert i veruje se da je na početku svog postojanja ova loža brojala oko 300 članova. Velika loža Jugoslavije bila je 1926. u Beogradu domaćin Međunarodnog masonskog kongresa nazvanog „U znaku mira“, kojem je prisustvovalo 56 predstavnika dvadeset nacionalnih obedijencija iz evropskih država kao i dve prekomorske obedijencije.[4] Humanitarni rad tadašnje lože ogledao se u osnivanju doma za siročad i obrazovni centar „Sveti Sava“ za decu iz južne Srbije. Otvorena je ustanova za gluvonemu decu „Kralj Dečanski“, zatim fondacija „Sveti Đorđe“ za pomoć deci i ratnim invalidima. Stvarani su savezi za borbu protiv tuberkuloze, prosjačenja kao i akcija pomoći nezaposlenima pod imenom „Hleb nasušni“. Sredinom tridesetih godina bilo je oko hiljadu članova koji su radili u preko dvadeset loža. Sa porastom međunarodnih tenzija i očekivanjem novog svetskog sukoba kao i pritiskom nacističke Nemačke na tadašnju Kraljevinu, slobodni zidari su shvatili kakav bi bio odnos nove vlasti prema njima, tako da je Loža Jugoslavije 22. juna 1940. donela odluku o samouspavljivanju.[5] Mnogi masoni su otišli u emigraciju, a Vladimir Ćorović je poginuo 12. aprila 1941. kada je avion u kojem je leteo oboren iznad Grčke. Slobodno zidarstvo u Srbiji probuđeno je 23. juna 1990. kada je ponovo formirana Velika loža Jugoslavije.[5] Lože koje su radile pod zaštitom VLJ suː

Velika nacionalna loža Srbije[uredi | uredi izvor]

Iz Velike lože Jugoslavije 1997. se izdvaja grupa slobodnih zidara i uz pomoć Velike lože Francuske formira Veliku nacionalnu ložu Jugoslavije. Promenom imena države ova loža je još dva puta menjala ime i to u Veliku nacionalnu ložu Srbije i Crne Gore i na kraju u ime koje nosi i danas: Velika nacionalna loža Srbije (VNLS) koja radi pod zaštitom Vrhovnog saveta Srbije 1912 koji zastupa Škotski red od 33°. Lože koje rade pod zaštitom VNLS-a suː

  • Srbska Zadruga 002 - Beograd
  • Pobratim 004 - Beograd
  • Nemanja 005 - Niš
  • Istina 012 - Beograd
  • Sloboda 018 - Beograd
  • Bratstvo 033 - Šabac
  • Đorđe Vajfert 036 - Beograd
  • Sveti Sava 037 - Beograd
  • Cvitanje 041 - Bijeljina
  • Timakum 042 - Knjaževac
  • Slobodan Jovanović 044 - Niš
  • Konstantin Veliki 045 - Niš
  • Dunav 046 - Novi Sad
  • Knez Mihailo 047 - Kragujevac
  • Mihajlo Pupin 048 - Beograd
  • Stevan Sremac 049 - Niš
  • Knez Lazar 050 - Kruševac
  • Istok 051 - Zaječar
  • G9 055 - Podgorica
  • Quatuor Coronati 056 - Beograd
  • Probitas 057 - Sremska Mitrovica
  • Svetionik 058 - Vrbas
  • Samuel Kernbeiser 059 - Beograd
  • Prota Mateja Nenadović 060 - Valjevo
  • Hiram 061 - Požarevac
  • Bratska ljubav 062 - Niš

Zvanično glasilo Velike nacionalne lože Srbije je Sirijus (časopis).

Veliki Majstori Velike Nacionalne Lože Srbije[uredi | uredi izvor]

Dosadašlji Veliki Majstori VNLS su:

  1. Milan Lajhner (1997. – 2001.)
  2. Predrag Manojlović (2001. – 2003.)
  3. Dragan Martinović (2003. – 2009.)
  4. Dragoslav Pavlović (2009. – 2012.)
  5. Branko Medojević (2012. – 2013.)
  6. Momir Mirić (v.d., 2013. – 2014.)
  7. Dragoslav Pavlović (2014. – 2017.)
  8. Nikola Mitrović (2017. – 2021.)
  9. Saša Tričković (v.d., 2021)
  10. Bratislav Uraković (od 2021.)

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Slobodno zidarstvo u Srbiji”. Slobodno zidarstvo u Srbiji - bagremov-hlad.net. Arhivirano iz originala 03. 12. 2011. g. Pristupljeno 9. 12. 2011. 
  2. ^ „Istorija Slobodnog zidarstvo u Srbiji”. Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji - rgls.org. Arhivirano iz originala 08. 12. 2011. g. Pristupljeno 9. 12. 2011. 
  3. ^ a b v „Istorijat Slobodnog zidarstva”. Istorijat Slobodnog zidarstva- uvls.rs. Arhivirano iz originala 21. 12. 2011. g. Pristupljeno 9. 12. 2011. 
  4. ^ a b v g „Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji”. Istorija Slobodnog zidarstva u Srbiji - rgls.org. Arhivirano iz originala 08. 12. 2011. g. Pristupljeno 9. 12. 2011. 
  5. ^ a b v g d „Principi na kojima radimo”. Principi na kojima radimo - mason.org.rs. Arhivirano iz originala 11. 12. 2011. g. Pristupljeno 9. 12. 2011. 
  6. ^ „Nacionalna revija”. Nacionalna revija - nacionalnarevija.com. Pristupljeno 9. 12. 2011. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Zoran Lj Nikolić: Masonski simboli u Beogradu, „Službeni list Srbije i Crne Gore“
  • Zoran Nenezić: Masoni u Jugoslaviji (1764—1980), „Narodna knjiga“

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Велика_национална_ложа_Србије&oldid=27813189”