Germanofobija

Germanofobija (ili antinemačko osećanje) je naziv za strah ili mržnju prema svemu što je nemačko. Germanofobija je česta pojava među evropskim narodima čiji je jedan od uzroka činjenica da je Nemačka započela oba svetska rata.

19. vek

1860-ih Rusija je iskusila izliv germanofobije, uglavnom ograničenog u krugovima petrogradskih pisaca koji su se okupili oko desničarskih novina. Počelo je 1864. sa objavljivanjem članka pisca pod pseudonimom „Šedoferoti”, koji je predložio da bi Poljska trebalo da dobije autonomiju i da bi trebalo sačuvati privilegije nemačkim baronima u Baltiku i Finskoj. Mihail Katkov je objavio oštru kritiku ovog članka u Moskovkim novostima što je prouzrokovalo bujicu oštrih napada na Evropljane u novinskim člancima, gde su ruski pisci iskazali kako ih iritiraju. U dotičnim člancima je i bilo direktinih napada ne Nemce.

Sledeće, 1865. godine, stogodišnjica od smrti Mihaila Lomonosova se obeležavala širom Ruske Imperije. Krenulo je sa objavljivanjem članaka o Lomonosovim poteškoćama, koje su mu stvarali strani članovi Ruske akademiije nauka, od kojih su većinu činilu Nemci ili ljudi nemačkog porekla. Autori su kritikovali tadašnje nemačke (u Rusiji) naučnike zbog njihovog zanemarivanja ruskog jezika i zato što su štampali članke na stranim jezicima, a istoremeno primali novac od ruskog naroda. Neki pisci su predlagali da ruske građane nemačkog porekla, koji nisu govorili ruski jezik i nisu bili vernici pravoslavne crkve, treba smatrati strancima. Takođe je predloženo da Nemcima treba zabraniti da se bave diplomatijom jer, kako je rečeno, nije sigurno da imaju „solidarnost i poštovanje prema Rusiji”.

Uprkos novinskoj kampanji protiv Nemaca, germanofobski osećaji nisu uhvatili korena u Rusiji u nekoj široj razmeri i ubrzo su nestali. Jedan od razloga je i to što je carska porodica imala nemačke krvi i jer je puno ruskih javnih ličnosti bilo nemačkog porekla.

Prvi svetski rat

Godine 1914, kada je nemačka vojska napala neutralnu Belgiju i sever Francuske, hiljade nedužnih belgijskih i francuskih civila su streljani pod optužbom da su francuski gerilci. Ova nedela, koja su doduše u savezničkoj štampi preuveličavana, korišćena su da bi se pospešilo stvaranje antinemačkog osećaja. Propaganda Saveznika je upoređivala Nemce sa Hunima i opisivala ih kao ljude sposobne da urade divljački okrutne i nasilne zločine.

Ujedinjeno Kraljevstvo

Ubijena britanska medicinska sestra Edit Kavel, koju je ubila nemačka vojska 1915. Ovaj poster je klasičan prikaz britanske antinemačke propagande

U UK, antinemačko osećanje dovelo je do retkih nereda, napada na one za koje se sumnjalo da su Nemci, pljačkanja prodavnica čiji su vlasnici bili ljudi sa prezimenom koje je zvučalo nemački itd. Ponekad bi ovaj antinemački osećaj dobio i elemente antisemitizma.

Ova sve veća pojava u britanskom društvu je dostigla te razmere da je bacila sumnju i na engleskog kralja Džordža V. On je primoran da promeni svoje nemačko prezime Saks-Koburg i Gota u Vinzdor i da se oslobodi svih nemačkih titula u korist svojih rođaka koji su bili britanski podanici.

Nemačkom ovčaru je dato „ulepšano” ime „Alsatian” (srp. алзашки), poreklom iz Alzasa). Engleski Kenel Klub je ponovo ozvaničio izraz „nemački ovčar” tek 1977. U Kanadi, grad Berlin u Ontariju je promenio ime u Kičener, nazvan po lordu Kičineru, koji se nalazio na slavnom ratnom posteru „Ja (Lord Kinčer) hoću TEBE!” (engl. I want YOU!), koji je pozivao na regrutaciju.

Ipak, nisu svi britanski vojnici imali negativan stav prema nemačkim trupama na Zapadnom frontu. Britanski pisac Nikolas Šekspir citirao je izjavu iz pisma svoga dede koji je bio učesnik u Prvom svetskom ratu:

Moje lično mišljenje je da se naši momci mnogo bolje slažu sa Nemcima i da bi se mnogo radije borili protiv Francuza.

— Nikolas Šekspir, Prve žrtve rata

Takođe, Šekspirov deda se i divi Nemcima na njihovoj hrabrosti i disciplini:

Bio je to lep prizor, gledati Nemce kako nam prilaze u čvrstoj formaciji, krećući se pravo prema našim mitraljezima... Ispred njih je bio oficir, koji ih je vodio, i koji je hladno gledao smrti u oči, sa svojom uspravljenom sabljom ispred sebe, pozdravljajući.

— Nikolas Šekspir, Prve žrtve rata

Australija

Australijska značka iz 1915. koja prikazuje antinemačko raspoloženje u Australiji u to vreme. Na znački piše „Antinemačka Liga”

U Australiji, zvanična proklamacija, doneta 10. avgusta 1914, zahtevala je od svih nemačkih državljana da prijave svoje stalno mesto boravka u najbližoj policijskoj stanici i da jave vlastima svaku promenu adrese. 27. maja 1915. je doneto „Naređenje o ograničavanjima strancima” (engl. Aliens Restriction Order), po kome su stranci iz neprijateljskih zemalja, koji nisu stažirali, trebalo da se javljaju u policijsku stanicu svake nedelje i smeli su da menjaju mesto boravka samo sa službenim odobrenjem. Amandman ovom dokumentu, koji je donet u julu 1915. zabranio je „neprijateljskim strancima” i naturalizovanim (onima koji su poreklom iz neprijateljske zemlje) građanima da menjaju svoja imena ili imena radnji i firmi koje vode. Godine 1914. je takođe donesen jedan akt koji je zabranio objavljivanje materijala na nemačkom jeziku i škole koje su bile u sastavu Luteranske crkve su primorane da predavanja drže na nekom drugom jeziku, jer je nemački u školama bio zabranjen, a one škole koje to nisu prihvatile su zatvarane. Svi nemački klubovi i udruženja su zatvoreni.

Menjani su i originalni nazivi mesta ukoliko su imali nemački koren. U Južnoj Australiji Gruntal (nem. Grunthal) je postao Verdun (engl. Verdun), a Krihauf (nem. Krichauff) je postao Biti (engl. Beatty). U Novom Južnom Velsu grad Germantaun (engl. Germantown) je postao Holbruk (engl. Holbrook). Norman Daglas Holbruk je bio podmornički komandant, i po njemu je i nazvano ovo mesto.

Najzaslužnija za ovakvo antinemačko raspoloženje u narodu bila je štampa, koja je pokušavala da stvori sliku da svi Australijanci nemačkog porekla podržavaju Nemačku i njenu politiku. 1915. godine Australijom je kružila brošura koja je tvrdila da se u njoj nalazi preko 3.000 nemačih špijuna. Ovu propagandu su podržavale lokalne, ali i britanske kompanije, koje su želele da eliminišu nemačku robu sa australijskog tržišta. Nemci u Australiji su prikazivani kao „zli po prirodi”.

SAD

Kada su SAD ušle u rat 1917, neki nemački emigranti, a ponekad i pripadnici nacija koje nisu nemačke, ali jesu germanske (Holanđani, Skandinavci, Švajcarci…), gledani su sa sumnjom i napadani bez obzira na njihovu lojalnost. Neki nemački emigranti u SAD su osuđeni i zatvoreni, optuženi za pozivanje na pobunu, samo zbog toga što su odbijali da polože zakletvu „Američkom ratnom naporu”.

U Nju Orleansu, Berlinska ulica je promenila naziv u Generala Peršinga (američki i saveznički general, po poreklu Nemac), sauerkraut (srp. Кисели купус,kraut je žargonski naziv na engleskom za Nemca, kao što je na primer u srpskom jeziku Švaba, na nemačkom kraut znači kupus) su neki prozvali „Liberty Cabbage”(slobodarski kupus), „Nemačke boginje”(Rubela) postaju „liberty measles”(„slobodarske boginje”), Hamburger postaje „liberty steak”(„slobodarska šnicla”) a Dachshund (srp. Јазавичар) postaje „liberty pup”(„slobodarsko kuče”, „kuče slobode”).

Između 1917. i 1918. godine, nemačko-američke škole i novine su zatvarane. U gradovima širom zemlje, biblioteke su javno palile knjige na nemačkom. Gradovi koji su imali nemačke nazive, koje su im dali njihovi nemački osnivači, nasilno su menjali imena kako bi dobila anglo-saksonski naziv. Takođe je uništavan svaki trag o nemačkom nasledstvu takvih mesta. U gradovima širom Amerike, nazivi ulica sa nemačkim prizvukom su zabranjeni. Čak su i mnoge porodice menjala svoja prezimena, kako bi izbegla diskriminaciju zbog svog nemačkog porekla. Ipak, dosta Nemaca je bilo lojalno SAD, i neki su i ratovali protiv zemlje svog porekla.

Kako se atmosfera sve više zagrejavala, spaljivanja „pronemačkih knjiga”, špijuniranja u komšiluku i traženje špijuna, pa i napadi na emigrante, postali su neretka pojava. Tenzije su kulminirale 4. aprila 1918, kada je brutalno linčovan nemački emigrant Robert Prager, rudar uglja u Kolinsvilu, u Ilinoisu, jer je navodno bio „nelojalan”.

Ovom raspoloženju među Amerikancima je doprinelo i bombardovanje američkog ostrva Blek Tom 1916, koje su finansirali nemački obaveštajci, maskirani kao diplomate.

Drugi svetski rat

Tokom Drugog svetskog rata antinemačko raspoloženje je bilo veoma jako, naročito u onim zemljama koje su neposredno osetile zlo koje je nanosio Treći rajh, kao što su Engleska, Sovjetski Savez Poljska, Jugoslavija, Francuska i druge.

Glavni članak: Istočni front u Drugom svetskom ratu

Mržnja prema Nemcima je u Crvenoj armiji bila tolika da su nemački vojnici ubijani skoro uvek pri predaji. Sovjetska vojska je počinila i mnoga zlodela nad civilnim stanovništvom, nemačka sela su spaljivana, gradovi rušeni, žene silovane, a civili neretko ubijani. Ipak ovi zločini nisu bili neisprovocirani. Nemačka vojska je razorila mnoge sovjetske gradove (Staljingrad, Harkov…), ubijala svakog za koga bi posumnjala da radi protiv nemačkih okupacionih snaga i vršila genocid nad jevrejskim stanovništvom. Najokrutniji su bili pripadnici jedinica SS-a.

Ujedinjeno Kraljevstvo

1940. Ministarstvo informacija Ujedinjenog Kraljevstva je lansiralo „kampanju besa” engl. Anger Campaign kako bi usadili „ljutnju svakom pojedincu prema Nemcima i Nemačkoj”, jer je prosečan Britanac „gajio malo pravog osećaja mržnje prema prosečnom Nemcu”. Ser Robert Vansitart, diplomatski savetnik pri kancelariji inostranih poslova do 1941, napravio je seriju radio programa u kojima kaže da je nemačka nacija zasnovana na „zavisti, samosažaljenju i okrutnosti” i da je istorijsko razvijanje ove nacije, sa ovakvim osobinama, „stvorilo tle za stvaranje nacizma”, te da je baš nacizam „izraz prave tame nemačke duše”.

Britanski institut za javno mišljenje (BIPO) je pratio razvijanje antinemačkog i antinacističkog raspoloženja u Ujedinjenom Kraljevstvu, pitajući javnost putem nekoliko upitnika napravljenih u periodu od 1939. do 1943. da li je „glavni neprijatelj Britanije nemački narod, ili nacistička vlast”. 1939. godine samo 6 % ispitanika je odgovorilo da je nemački narod glavni krivac; međutim, nakon Blica i „Kampanje besa” 1940. godine, broj sa ovakvim odgovorom se povećao na 50 %. Ovaj procenat se 1943. spustio na 41 %. Obaveštajna služba je prijavila da je u 1942. godini bilo kritike prema zvaničnom stavu britanske vlade; govorilo se da bi „Engleska trebalo da bude civilizacijski uzor” i da bi mržnja samo smetala smirivanju stvari posle rata.

Iste godine „Mes obzervejšn” (engl. Mass-Observation) je zatražila od svojih analitičara da sprovedu ispitivanje u kojem će pitati Britance za mišljenje o nemačkom narodu. 54 % ispitanika je bilo mišljenja da Nemci „nisu krivi za rat već nacistička vlada”. Kako je rat napredovao, tako je i ova „simpatija” prema nemačkom narodu rasla. „Mes obzervejšn” je 1943. ustanovio da je 60 % ispitanih naglasilo jasnu razliku između Nemaca i njihove vlade, dok je samo 20 % izjavilo da mrzi Nemce i podržava revanšizam. Britanski propagandni filmovi u to vreme su pospešili ovakvo mišljenje većine Britanaca, jer je u svojim filmovima jasno stavljala crtu izeđu nacista i ostalih Nemaca.

SAD

Kada je nemački džepni bojni brod „Dojčland” (nem. Deutschland) zaplenio američki teretni brod „SS City of Flint”, u oktobru 1939. godine, to je uzrokovalo veliko antinemačko raspoloženje u Americi.

Prilikom ulaska u rat, vlada SAD je zatvorila (između ostalih) najmanje 10.000 Amerikanaca sa nemačkim poreklom. Poslednji Amerikanac nemačkog porekla je ostao zatvoren sve do 1948. na ostrvu Elis, čak tri i po godine nakon završetka rata.

Godine 1944, Henri Morgentau mlađi, sekretar državne kase SAD, na Drugoj kvebeškoj konferenciji je izneo predlog kako da se Nemačka kazni. Ovaj plan je postao poznat kao „Morgentauov plan”, a ideja je bila da se uništi nemačka teška industrija, čime bi Nemačka postala isključivo poljoprivredna zemlja.

Brazil

Posle objave rata 1942, antinemački neredi su otpočeli u skoro svakom brazilskom gradu u kome Nemci nisu bili većinski narod. Demonstranti su uništavali nemačke fabrike, uključujući i fabriku za preradu duvana „Suerdik” (Suerdick) u Baiji, prodavnice i hotele. Najveće demonstracije su se zbile u Porto Alegru i Rio Grande do Sulu. Brazilska policija je krivično gonila i zatvorila podanike Sila Osovine u zatvoreničkim kampovima sličnim onim u SAD koji su se koristili za Japance. Nekoliko Nemaca i Brazilaca nemačkog porekla je ubijeno. Nakon završetka rata, nemačke škole nisu ponovo otvarane, novine na nemačkom jeziku su nestale, a upotreba nemačkog jezika je zabranjena.

Vidi još

• Germanofilija
• Austrofobija
• Fobija

Literatura

• Forest, Benjamin (2005). Religion and Identity in Modern Russia. Ashgate Publishing. str. 45—47. ISBN 978-0-7546-4272-5. 
• Wieland, Lothar (1984). Die Frage des belgischen «Franktireurkrieges» und die deutsche öffentliche Meinung 1914—1936. Frankfurt am Main: Peter Lang. str. 1—38. ISBN 978-0-7546-4272-5. 
• Baldick, Chris (2006). The Oxford English Literary History: 1910—1940. Jonathan Bate. Oxford University Press. str. 303—304. ISBN 978-0-19-818310-5. 
• Jupp, James (2001). The Australian People. Cambridge University Press. str. 371—372. ISBN 978-0-521-80789-0. 
• Ford, Nancy Gentile (2002). Issues of War and Peace. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-31196-3. 
• McLaine, Ian (1979). Ministry of Morale: Home Front Morale and the Ministry of Information in World War II. Alan & Unwin. ISBN 978-0-04-940055-9. 
• Lawson, Tom (2006). The Church of England and the Holocaust. Boydell Press. ISBN 978-1-84383-219-5. 
• Fox, Jo (2007). Film Propaganda in Britain and Nazi Germany: World War II Cinema. Berg Publishers. str. 139-140. ISBN 978-1-85973-896-2. 
• Adam, Thomas (2005). Germany and the Americas. Will Kaufman. ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-628-2.