Damjan Popović
| Damjan Popović | |
|---|---|
 General Damjan Popović | |
| Lični podaci | |
| Nadimak | Veliki Dača |
| Datum rođenja | 1. novembar 1857. |
| Mesto rođenja | Ivanjica, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 1928. (70/71 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina SHS |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1874 — 1906. 1913 — 1914. 1914 — 1917. |
| Čin | General |
| Učešće u ratovima | Prvi srpsko-turski rat Drugi srpsko-turski rat Srpsko-bugarski rat Prvi balkanski rat Drugi balkanski rat Prvi svetski rat |
| Odlikovanja | Orden Karađorđeve Zvezde sa mačevima Orden Belog orla Orden Takovskog krsta |
Damjan Popović (Ivanjica, 1. novembar 1857 — Beograd, 1928) bio je srpski general i učesnik Srpsko-turskih ratova, Srpsko-bugarskog rata, Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Damjan Popović rođen je 1. novembra 1857. godine. Imena roditelja nisu poznata. Po završetku 6. razreda gimnazije u Kragujevcu, 1874. upisao se u Artiljerijsku školu (11. klasa) kao 1. u rangu.[1] Klasni drugovi su mu bili budući generali Mihailo Živković, Mihailo Rašić i vojvode Stepa Stepanović, Živojin Mišić, čime je ova generacija svrstana u jednu od najboljih. Zbog prekida školovanja, izazvanog ratom sa Turskom, školu je završio 1880. godine kao prvi u rangu od dvadeset tri pitomca. U periodu 1887—1888. boravio je u Odesi i Petrogradu kao državni pitomac.[2]
Oficirsko napredovanje[uredi | uredi izvor]
Tokom Prvog srpskog-turskog rata unapređen je u čin potporučnika 5. novembra 1876. godine. Poručnik je postao 20. oktobra 1882, kapetan 2. klase 2. februara 1887, kapetan 1. klase 1. januara 1891, major 22. februara 1893, potpukovnik 22. februara 1897, pukovnik 6. aprila 1901. i general 1. novembra 1913.[2]
Aktivna služba[uredi | uredi izvor]
Još kao pitomac-narednik upućen je u rat 1876. kao vršilac dužnosti ordonans-oficira Užičke brigade 1. klase. U periodu između dva rata bio je na službi u istoj brigadi i ađutant 8. kombinovanog bataljona. U Drugom srpsko-turskom ratu bio je na mestu vršioca dužnosti ordonans-oficira pri Moravičkom bataljonu, a zatim komandir 1. čete kombinovanog artiljerijskog bataljona. Sa ovog položaja, kao ordonans-oficir, premešten je u Štab Javorskog kora.[2]
Posle ratova, do 1880. vraćen je u Artiljerijsku školu radi završetka kursa. Do Srpsko-bugarskog rata bio je vodnik i vršilac dužnosti komandira 1. čete inžinjerijskog bataljona. U ratu sa Bugarima zauzimao je položaj komandira inžinjerijske čete Moravske divizije. Nakon rata obavljao je praksu u železničkoj komandi i na Beogradskoj železničkoj stanici. Zatim je bio šef železničke stanice Kragujevac, pa šef saobraćaja na pruzi Lapovo - Kragujevac. Po povratku iz Rusije, od decembra 1888. postavljen je za komandira 2. čete u 1. inžinjerijskom bataljonu. Zatim je postao najpre vršilac dužnosti, a od maja 1893. i komandir istog bataljona, a od oktobra 1894. vršilac je dužnosti referenta Dunavske divizijske oblasti (krajem 1895. potvrđen je na tom mestu). U decembru iste godine, određen je i za člana Inžinjerijskog komiteta Ministarstva vojnog. Uz sve ove dužnosti, učestvovao je u radovima na utvrđivanju Pirota i Niša.[2]
U avgustu 1899. određen je za načelnika Inžinjerijsko-tehničkog odeljenja Ministarstva vojnog, a uz ovu dužnost, februara 1900, postavljen je i na mesto kraljevog ađutanta. U narednom periodu promenio je veći broj položaja. Od oktobra 1901. do aprila 1902. bio je komandant Šumadijske pešadijske brigade, a zatim inspektor inžinjerijske komande Aktivne vojske. Istovremeno, od sredine avgusta 1903. postavljen je i za člana Višeg vojnog saveta. Majski prevrat zatekao ga je na mestu komandanta Pirotskih utvrđenja.[2]
Bio je u delegaciji koja je dovela Kralja Petra iz Ženeve.[3] Kratko vreme, 1903—1904, ponovo je bi na dužnosti ađutanta, tada kralja Petra I, a zatim do maja 1906. na položaju komandanta Dunavske divizijske oblasti. Sa ovog mesta, po svojoj molbi, a zbog pritiska engleske vlade, zajedno sa grupom viših oficira, penzionisan je. Početkom Prvog balkanskog rata još uvek se nalazio u penziji. Reaktiviran je tek 14. januara 1913. i nekoliko dana kasnije određen je za komandanta tzv. Primorskih trupa. U napadu na Brdicu, februara 1913, u toku opsade Skadra, njegove trupe su zbog premorenosti, gladi i nadmoćnog položaja protivnika pretrpele teške gubitke — oko 1800 ljudi izbačeno je iz stroja. Nakon ovog poraza Popović je smenjen sa komandnog položaja.[2]
U Drugom balkanskom ratu bio je komandant Pirotskih utvrđenja. Za vreme arnautske pobune komandovao je trupama Novih oblasti. Penzionisan je po drugi put aprila 1914. godine zbog negativnog reagovanja u vezi Uredbe o prioritetu vlasti.[3] U junu 1914. ponovo je reaktiviran. Tokom Prvog svetskog rata ponovo se nalazio na dužnosti komandanta novih oblasti, do oktobra 1916, kada je stavljen na raspolaganje Vrhovnoj komandi. U februaru 1917. po treći put konačno penzionisan trajno. Na izrežiranom Solunskom procesu osuđen je prvo na 10 godina zatvora, pa mu je kazna povećana na 20 godina na šta je oštro reagovala čuvena Lejdi Pedžet izjavivši da, ako general Damjan Popović bude osuđen i streljan kao navodni zločinac, ona više nikad neće kročiti nogom u Srbiju[4] U sve pomenute dužnosti, 1897—1899. bio je član, a 1905. i predsednik ispitnih komisija za čin majora.[2]
Domaća odlikovanja[uredi | uredi izvor]
- Orden Karađorđeve zvezde sa mačevima 3. reda
- Orden belog orla 5. reda
- Orden Takovskog krsta 4. i 5. reda
- Srebrna medalja za hrabrost
- Spomenica ratova 1876—1878.
Delfa Ivanić o Damjanu Popoviću[uredi | uredi izvor]
Damjan Popović je brinuo da nam Amerika neće pomoći, jer je jedan naš general isterao iz voza njihovu delegaciju. Zamolio je Delfu Ivanić da posreduje i moli Luiz Padžet da ona ubedi ovu američku delegaciju o potrebama naše zemlje i naroda i da na neki način ublaži ovu nezgodu koju je taj oficir učinio. Ona je pristala i svi su (12. februara 1915), sa delegacijom, otišli na večeru u jedan restoran pored Vardara u Skoplju. Henri Džejms je bio sekretar te delegacije, a inače je bio predsednik američkih književnika. [5]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Opačić 2008, str. 405.
- ^ a b v g d đ e Milićević & Popović 2003, str. 188-191.
- ^ a b Milan Ž. Živanović, Pukovnik Apis, Solunski proces, hiljadu devesto sedamnaeste, Beograd: Srpska akademija nauka, 1955, str 654
- ^ Milan Ž. Živanović, Pukovnik Apis, Solunski proces, hiljadu devesto sedamnaeste, Beograd: Srpska akademija nauka, 1955
- ^ Milanović 2012, str. 161
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Milanović, Jasmina (2012). DELFA IVANIĆ, USPOMENE. Beograd: INSTITUT ZA SAVREMENU ISTORIJU. ISBN 978-86-7403-172-8.
- Milićević, Milić; Popović, Ljubodrag (2003). Generali Vojske Kneževnine i Kraljevine Srbije. Vojnoizdavački zavod. ISBN 978-86-335-0142-2.
- Opačić, Petar (2008). Vojvoda Živojin Mišić (2. izd.). Beograd: BeoSing. ISBN 978-86-87187-00-9.
