Dvadeseta romanijska brigada NOVJ

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Dvadeseta istočnobosanska brigada
Jugoslovenska partizanska zastava
Postojanje20. maj 1944.[1]
Mesto formiranja:
Cikote kod Vlasenice
Formacija3-4 bataljona[1]
Jačina500-711 boraca (1944)[1]
DeoNOVJ
Angažovanje

Dvadeseta istočnobosanska romanijska brigada bila je vojna jedinica NOVJ formirana u maju 1944. u okolini Vlasenice. Istakla se u borbama za oslobođenje Sarajeva (10. aprila 1945).[1]

Ratni put[uredi | uredi izvor]

Formiranje[uredi | uredi izvor]

Romanijska brigada NOVJ formirana je 20. maja 1944. u selu Cikotama kod Vlasenice, od Romanijskog partizanskog odreda i 1. bataljona Petnaeste majevičke brigade iz 17. divizije NOVJ. Od formiranja do kraja rata nalazila se u sastavu 27. istočnobosanske divizije NOVJ. Prilikom formiranja imala je 3 bataljona sa oko 500 boraca.[1]

Istočna Bosna u NOR. Prvo oslobođeno mesto i sedište slobodne teritorije Birčanskog NOP odreda bilo je selo Šekovići. Žarišta ustanka i NOB prikazana su crveno, a nemačka i ustaško-domobranska uporišta crno.

Borbe na Drini[uredi | uredi izvor]

Romanijska brigada je 25. maja 1944. oslobodila Srebrenicu i Bratunac, pošto je u njima razbila po jednu satniju domobranskog 8. posadnog zdruga. U sadejstvu sa Srebreničkim partizanskim odredom, Brigada je očistila taj kraj od ustaške milicije, ali je jedna ustaška bojna (bataljon) povratila 2. juna Srebrenicu, a 4. juna i Bratunac. Nekoliko pokušaja da se u toku meseca Srebrenica ponovo oslobodi, ostalo je bez uspeha. U tim borbama Romanijska brigada je imala znatne gubitke.[1]

Krajem juna Brigada je prebačena na Romaniju, gde je već sredinom jula zahvaćena nemačkim operacijama (operacija Röslein od 17. do 28. jula 1944) čiji je cilj bio sprečavanje prodora divizija 12. vojvođanskog i 3. bosanskog korpusa NOVJ u Srbiju. U okviru operacija i nastojanja da se 17. diviziji obezbedi prelaz preko Drine, Brigada je više od mesec dana vodila teške borbe sa delovima nemačke 7. i 13. SS Handžar divizije, četničkim Romanijskim korpusom i 1. ustaškim zdrugom (kod Sokolovića 17. jula, za Han-Pijesak 23/24. jula, za oslobođenje Vlasenice 10. avgusta i dr), tako da joj je brojno stanje, krajem avgusta, svedeno na 332 borca.[1]

U septembru se Romanijska brigada brzo oporavila, 12/13. septembra oslobodila je Zvornik, a na Požarnici je 21. i 22. oktobra vodila teške borbe sa grupom brigada četničkog Majevičkog korpusa. Do sredine oktobra, kada je Brigada ponovo krenula na Romaniju, brojno stanje je iznosilo 711 boraca.[1]

Povlačenje grupe armija E[uredi | uredi izvor]

U oktobru se priliv boraca nastavio, pa je 22. oktobra 1944. formiran i 4. bataljon, a brojno stanje se popelo na preko 1.000 boraca, čemu su doprineli i uspesi Brigade: oslobođenje Rogatice 24. oktobra i Prače 25. oktobra i uništenje železničke pruge od Mesića do Podgraba u dužini od 20 km. Zbog izrazite nadmoćnosti neprijatelja, u borbama od 31. oktobra do 3. novembra Brigada nije uspela da zadrži Rogaticu, niti da je u napadima 5. i 11. novembra ponovo oslobodi, jer je nemački 5. SS korpus vršio prihvat čelnih jedinica grupe armija E koja se povlačila iz Grčke. Sa prethodnicom grupe armija E Romanijska brigada je od 17. novembra vodila uporne borbe narednih mesec dana, napadajući uglavnom bočna obezbeđenja. Najveći uspeh je postignut 28/29. novembra kod Han-brda na planini Sjemeć, kada je Romanijska brigada u sadejstvu sa Šesnaestom muslimanskom brigadom uništila nemačku kolonu sa 176 motornih vozila, a potom nekoliko dana na planini Kopito usporila pokret nemačke borbene grupe Graf (SS puk Skenderbeg) koaj se probijala prema Vlasenici.[1]

U decembru su na Romaniju počele pristizati jedinice Draže Mihajlovića iz Srbije, koje su se zajedno sa grupom armija E povlačile preko Sandžaka. Sa njima je Romanijska brigada od 8. do 20. decembra 1944. vodila svakodnevne borbe kod Prače, na Glasincu, planini Kopitu, Devetaku i Milan-planini. Posle borbe na Milan-planini, 19. i 20. decembra, koja je trajala neprekidno 36 časova, Romanijska brigada se prebacila u pozadinu neprijateljskih kolona, pa je, pošto je ušla 22. decembra bez borbe u Vlasenicu, sutradan na njenim prilazima razbila četnički Timočki korpus, i izbacila iz borbe 150 četnika. Potom 27. decembra kod Đurđevika iz pozadine je napala glavnu četničku grupaciju koja je vršila napad na Tuzlu, čime je znatno ubrzala slamanje četničkog napada.[1]

Uoči bezuspešnog napada na Vlasenicu (8—11. januara 1945), koju je branila nemačka 963. tvrđavska pešadijska brigada, Romanijska brigada je popunjena sa 327 novih boraca iz Srbije. Brigada je 11. januara oslobodila Han Pijesak, ali ga je već 15. januara morala napustiti pod pritiskom nemačke 22. pešadijske divizije koja se od Sokolca probijala prema Vlasenici i Zvorniku. Pošto je 28. januara oslobodila Kladanj, u kojem je popunjena sa 180 novih boraca, Romanijska brigada je od 9. do 19. februara 1945. učestvovala u borbama za oslobođenje Zvornika.[1]

Sarajevska operacija[uredi | uredi izvor]

Posle oslobođenja Zvornika, Romanijska brigada je popunjena sa 195 novih boraca i prebačena u prvoj polovini marta na Glasinac radi učešća u Sarajevskoj operaciji. Od 13. marta do 3. aprila vodila je na Čavčem polju svakodnevne borbe sa delovima nemačke 181. pešadijske divizije radi odsecanja nemačkog garnizona u Sokolcu. Posle oslobođenja Sokolca, Romanijska brigada je u borbama za oslobođenje Sarajeva, u sadejstvu sa vratničkim udarnim grupama, prodrla preko Vratnika 5. aprila, pred veče, do Vijećnice i Baš-čaršije, i zarobila 248 domobrana.[1]

Posle oslobođenja Sarajeva, Romanijska brigada je u sastavu 27. istočnobosanske divizije gonila neprijatelja dolinom Bosne: 15. aprila posle četvorodnevnih borbi i 153 poginula i ranjena borca, oslobodila je Zavidoviće, 16. aprila Maglaj i 17. aprila Doboj. Do završetka rata učestvovala je u čišćenju okoline tih mesta od zaostalih neprijateljskih vojnika.[1]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž z i j k l Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 8), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1973), str. 207-208

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 8), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1973), str. 207-208
  • Istočna Bosna u NOB-u 1941-1945, sećanja učesnika, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1971)
  • Završne operacija za oslobođenje Jugoslavije 1944-1945, Vojnoistorijski institut JNA, Beograd (1957)
  • Oslobodilački rat naroda Jugoslavije 1941-1945, Vojnoistorijski institut JNA, Beograd (1963—1965)
  • Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavija 1941-1945, Vojnoistorijski institut JNA, Beograd (1964)
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Двадесета_романијска_бригада_НОВЈ&oldid=26864581”