Dvadeset druga vlada Nikole Pašića
| Datum osnivanja | 18. jul 1925. |
|---|---|
| Prethodne administracije | |
| Rasformirano | 8. april 1926. |
| Zamenjena sa administracijom | |
| Sedište | Beograd Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca |
| Predsednik Ministarskog saveta |
Dvadeset druga vlada Nikole Pašića je bila vlada Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca koja je vladala od 18. jula 1925. do 8. aprila 1926. godine.
Istorija
[uredi | uredi izvor]Za vreme svog boravka u Moskvi, Stjepan Radić učlanio je HRSS u Seljačku internacionalu (tada pod kontrolom komunističke Treće internacionale). To, kao i česti sukobi režima sa hrvatskim opozicionarima iz Hrvatskog bloka i „Hanao-a“ dovelo je do toga da se decembra 1924. godine Zakon o zaštiti države, donet kao sredstvo sa suzbijanje komunističke propagande, proširi i na HRSS. Usledila su hapšenja i progoni vođstva HRSS-a. Stjepan Radić dugo nije mogao biti pronađen, ali je pomoću razbijene mreže uhoda lociran i uhapšen 5. januara 1925. godine. Opozicioni blok oštro je ustao protiv ovakvog postupka režima. Na izborima od 8. februara pobedu je odneo „Nacionalni blok“. Izbori su sprovedeni uz velika vladina nasilja. Ljubomir Davidović prozvao ih je stamotom za državu. Nova Pašićeva vlada morala se sporazumevati sa sve nemirnijom opozicijom, pre svega sa Stjepanom Radićem. Obe strane vuku taktičke poteze; dolazi do smirivanja tenzija u skupštinskim govorima. Veliki pomak predstavlja govor potpredsednika HRSS Pavla Radića u Skupštini, u ime Stjepana Radića, koji je dao izjavu da HRSS prihvata tadašnje državno uređenje predviđeno Vidovdanskim ustavom. Branio se od optužbi vlade da je HRSS učlanjenjem u Seljačku internacionalu postala komunistička stranka. Rezultat smirivanja tenzija jeste „Narodni sporazum“, akt o sporazumu Radikalne stranke i HRSS. Obrazovana je juna 1925. godine nova vlada u koju ulazi Pavle Radić, a na dan obrazovanja vlade Stjepan Radić je pušten na slobodu. Zaplašen terorom režima, Stjepan se primirio i u telegramima kralju i predsedniku vlade obraća im se snishodljivo. Kralja naziva „našim čovekom“ i predstavnikom naroda.
Promena političkog kursa HRSS dovela je do raspada Hrvatskog bloka. Iz koalicije sa HRSS istupa Ante Trumbić i Hrvatska zajednica. Usledili su brojni sukobi u Skupštini između „zajedničara“ i HRSS-a, a Stjepan Radić nije štedeo na uvredama. Položaj HRSS bio je nepovoljan i zbog toga što radikali nisu krili svoju pobedu i kapitulacioni karakter Radićeve političke preorjentacije. HRSS je napadana i od strane Pribićevićevih samostalaca. U novoj vladi Stjepan Radić dobio je mesto ministra prosvete.
Vremenom, suprotnosti između HRSS i radikala oživljavaju i produbljuju se. Do konačnog raskida došlo je povodom afere u vezi sa Pašićevim sinom Radomirom koji je bio poznat po korupcijskim aferama. Opozicija je Pašića napadala zbog državnih nabavki koje je država plaćala 30 do 100 procenata skuplje od privatnih lica zbog postojanja velikog broja posrednika koji su na taj način pljačkali državu. Protestu opozicije pridružio se i Stjepan Radić. Pašić je primoran da da ostavku na mesto mandatara. Novu vladu obrazovao je Nikola Uzunović. Dolazi do rascepa u HRSS. Deo poslanika ušlo je u sastav nove vlade, zbog čega ih je Radić isključio iz stranke. Vođstvo HRSS-a izglasalo je poverenje Stjepanu Radiću koji ponovo napušta svoj politički kurs. Uzunovićeva vlada predstavljala je kraj radikalsko-radićevske saradnje.
Članovi vlade
[uredi | uredi izvor]| Funkcija | Slika | Ime i prezime | Detalji |
|---|---|---|---|
| Predsednik Ministarskog saveta | 
|
Nikola P. Pašić | |
| Ministar inostranih dela | 
|
Momčilo A. Ninčić | |
| Ministar vojske i mornarice | 
|
Dušan Trifunović | |
| Ministar unutrašnjih dela | 
|
Božidar Ž. Maksimović | |
| Ministar pravde | 
|
Marko S. Đuričić | |
| Ministar prosvete | 
|
Velimir Vukićević | do 17.11.1925. |
|
Miloš Trifunović | zastupnik, do 17.11.1925. | |
|
Stjepan Radić | ||
| Ministar finansija | 
|
Milan Stojadinović | |
| Ministar građevina | 
|
Nikola T. Uzunović | |
| Ministar trgovine i industrije | 
|
Ivan Krajač | |
| Ministar poljoprivrede i voda | 
|
Krsta Lj. Miletić | do 24.12.1925. |
|
Vasilije I. Jovanović | ||
| Ministar pošta i telegrafa | Benjamin Šuperina | ||
| Ministar šuma i rudnika | Nikola Nikić | ||
| Ministar socijalne politike | 
|
Milan Simonović | |
| Ministar narodnog zdravlja | 
|
Slavko S. Miletić | |
| Ministar vera |
|
Miloš Trifunović | |
| Ministar pripreme za Ustavotvornu skupštinu i izjednačenje zakona | 
|
Milan Srškić | |
| Ministar agrarne reforme | 
|
Pavle Radić | |
| Ministar saobraćaja | 
|
Anta Radojević | do 24.12.1925. |
|
|
Krsta Lj. Miletić |
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Službene Novine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 18. jul 1925, Broj 161[mrtva veza]
- ^ Službene Novine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 18. novembar 1925, Broj 265[mrtva veza]
- ^ Službene Novine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 20. novembar 1925, Broj 267[mrtva veza]
- ^ Službene Novine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 25. decembar 1925, Broj 295[mrtva veza]
- ^ Službene Novine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 9. april 1926, Broj 79[mrtva veza]
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Dimić, Ljubodrag (2005). „Ministarski saveti Kraljevine Jugoslavije 1918-1941”. Vlade Srbije 1805-2005. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. str. 245—272.
- Branko Petranović, Istorija Jugoslavije 1918-1978, Nolit, Beograd, 1988.
