Episkop temišvarski Georgije (Popović)
Georgije Popović (rođen oko 1700. u Starom Vlahu - 12. decembra 1757. u Temišvaru) je bio mitropolit niški i belocrkvanski (1735) i episkop temišvarski od 1745. do 1757. godine.[1]
Georgije Popović je rođen oko 1700. godine u Starom Vlahu. Otac mu je bio pravoslavni sveštenik Miloš, a majka Efrosinija. Svešteničkom pozivu se najverovatnije učio kod kuće od svoga oca. O njegovom monašenju postoje dva različita izvora. Jedna teorija navodi da se zamonašio u manastiru Visoki Dečani, dok se prema drugoj zamonašio u manastiru Pećka patrijaršija.[2]
Mitropolit niški i belocrkvanski[uredi | uredi izvor]
Georgije postaje mitropolit Niški i belocrkvanski 5. avgusta 1735. godine.[3] U čin mitropolita ga je hirotonisao srpski patrijarh Arsenije IV Jovanović.[2] Postoji berat (ukaz) koji je izdao osmanski sultan Mahmud I prilikom postavljanja Georgija na mesto episkopa. U ukazu se navodi:
Sultan Mahmud, sin Sultana Mustafe, na predlog patrijarha Arsenija 1148. po turskom, ili 1735. godine po kaurskom, daje berat, u kome preporučuje svima turskim vlastima da ne čine nikakve smetnje mitropolitu niškom kad bi po svojoj eparhiji pošao da kupi miriju, i dozvoljava mitropolitu da na tome putu može nositi i pataricu episkopsku.[2]
Nakon što je postao mitropolit Georgije se nastanio u Nišu, u episkopskom dvoru pored crkve svetog Nikolaja Mirlikijskog koji je podigao prethodni mitropolit Joanikije. Godine 1737, početkom marta, održan je sastanak između patrijarha Arsenija, raškog episkopa Jeftimija, štipskog Atanasija i samokovskog Simeona, na kome je dogovoreno da se podigne narodni ustanak i podrži rat Austrije i Rusije protiv Turske. Na ovom sastanku je prisustvovao i izaslanik mitropolita Georgija. Poznato je da je Georgije podržavao ustanak, kao i da je njegov izaslanik Radoje Milaković obaveštavao austrijsku vojsku o stanju turske vojske.[2]
Nakon izbijanja rata austrijska vojska je stigla do Niša i osvojila ga. Za vreme osvajanja grada Georgije Popović se nalazio u Manastiru Svetog Jovana Krstitelja kod Gornjeg Matejevca. Pozivao je narod na ustanak i vernost Habzburzima i pomagao austrijancima u ratnim dejstvima.[2]
Prelazak u Habzburšku monarhiju[uredi | uredi izvor]
Nakon povlačenja austrijanaca, u strahu zbog turske odmazde otpočinje Druga seoba Srba. Niš je evakuisan 25. oktobra 1737, godine. Sa patrijarhom Arsenijem Jovanovićem IV Šakabentom u povlačenje na sever su krenuli i mitropolit niški Georgije, kao i episkopi užički i raški.[2]
Nakon što je došao u Austriju, Georgije se našao u Sremskim Karlovcima. Tu je pomagao patrijarhu Arseniju IV i bio je član konzistorije (crkvenog suda) Karlovačke mitropolije. Želeo je da dobije episkopiju na upravljanje ali je to onemogućavao dug koji je Niška mitropolija imala prema zajmodavcima. Dug je nastao tako što se prethodni mitropolit Joanikije zadužio radi obnove mitropolije. Turci su od Austrije tražili da mu se ne dodeli episkopija dok ne izmiri dug. Tek nakon intervencije patrijarha, dug je pripisan novom mitropolitu Niškom.[2]
Godine 1742. održao je u Karlovcima patrijarh Arsenije IV savetovanje sa arhijerejima i srpskim prvacima u Austriji. Učestvovao je na skupu i Georgije (mada bivši) "mitropolit niški".[4] Nakon smrti lepavinskog episkopa Simeona Filipovića (1743), patrijarh Arsenije je želeo da mitropolita Georgija postavi za novog episkopa Lepavinske eparhije, ali narod se nije složio (i austrijski dvor![5]) sa ovom odlukom pošto je Georgije bio neobrazovan i nije znao nemački i latinski jezik.[2]
Episkop temišvarski[uredi | uredi izvor]
Nakon smrti Nikole Dimitrijevića, episkopa Temišvarskog, Marija Terezija je 24. februara 1745. godine potvrdila imenovanje Georgija Popovića za episkopa Eparhije temišvarske. Dok je bio episkop, podigao je na Trgu ujedinjenja Sabornu crkvu u Temišvaru, episkopski dvor, školu za omladinu i školu za obrazovanje parohijskog sveštenstva.[2]
Za vreme njegove uprave, Temišvarska eparhija obuhvatala je veliki deo Banata, dok se manji deo nalazio u sastavu Vršačke eparhije. Na severu se graničila sa Aradskom eparhijom, od koje je bila razdvojena donjim tokom reke Moriš. Reka Tisa, na zapadu, delila ju je od Bačke episkopije, Dunav, na jugozapadu, od Sremske eparhije, a na jugu, od Beogradske mitropolije, koja je u njegovo doba pripadala Osmanskom carstvu. Kopnena granica prema Vršačkoj episkopiji polazila je od Kovina na Dunavu, prateći granice Pančevačkog, Čakovskog, Lugoško-fačetskog i Lipovskog distrikta, sa izvesnim odstupanjima. Na istoku je dopirala do zapadnih obronaka Karpatskih planina, a potom je, prema severu, izbijala na reku Moriš, uzvodno od grada Lipova.[6]
Georgija je upoznao Dositej Obradović koji ga pominje u svom delu Život i priključenija.[2]
Smrt[uredi | uredi izvor]
Georgije Popović je preminuo 2. decembra 1757. godine u šest časova ujutru. Sahranjen je u temišvarskoj sabornoj Crkvi, a protokol sahrane je zapisao pop Pavle Kamenski[7] temišvarski paroh (Rus iz Moskve rodom). Po njegovoj želji, telo mu je balsamovano. Njegovoj sahrani prisustvovale su najuglednije ličnosti u Temišvaru.[2]
Postoji portret Georgija Popovića nepoznatog autora, koji je najstarija slika nekog niškog mitropolita. Original s kraja 18. veka je izgubljen, ali sačuvana je kopija s početka 19. veka koja se čuva u episkopskom dvoru u Temišvaru.[2]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vuković 1996, str. 113-114.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k Midić 2012, str. sp..
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. oktobar 1906.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. mart 1903.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 12. mart 1905.
- ^ Puzović 2013, str. 169-181.
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1932.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vuković, Sava (1996). Srpski jerarsi od devetog do dvadesetog veka. Evro, Unireks, Kalenić.
- Midić, Dalibor (29. 11. 2012). „Georgije Popović mitropolit niški i belocrkvanski i episkop temišvarski”. Eparhija niška. Arhivirano iz originala 15. 08. 2016. g. Pristupljeno 5. 3. 2015.
- Popović, Dušan J. (1959). Srbi u Vojvodini. knj. 2: Od Karlovačkog mira 1699 do Temišvarskog sabora 1790. Novi Sad: Matica srpska.
- Puzović, Ljiljana I. (2013). „Sinđelija Vladike Georgija Popovića, izdata temišvarskom svešteniku Tomi Pavlovu”. Arheografski prilozi. 35: 169—181.
