Pređi na sadržaj

Istorija Kameruna

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Na raskršću zapadne Afrike i centralne Afrike, na teritoriji današnjeg Kameruna, ljudi su živeli još u srednjem paleolitu, verovatno najkasnije pre 130.000 godina. Najraniji otkriveni arheološki dokazi datiraju pre oko 30.000 godina u Šum Laki. Iz gorja Bamenda u zapadnom Kamerunu u blizini granice sa Nigerijom najverovatnije vode poreklo narodi Bantu, čiji su jezik i kultura dominirali većinom centralne i južne Afrike između 1000. p. n. e. i 1000. godine n. e.

Evropski trgovci stigli su u 15. veku i Kamerun je bio egzonim koji su Portugalci dali reci Vuri, koju su nazvali Rio dos Camarões — „reka škampa“, misleći na tada obilne kamerunske škampe duhove (Lepidophthalmus turneranus).[1] Kamerun je bio izvor robova za trgovinu robljem. Dok je severni deo Kameruna bio podložan uticaju islamskih kraljevstava u bazenu Čada i Sahela, južnim su uglavnom vladali mali kraljevi i poglavice.

Kamerun je kao politički entitet nastao kolonizacijom Afrike od strane Evropljana. Od 1884. godine, Kamerun je bio nemačka kolonija, Nemački Kamerun, sa granicama iscrtanim pregovorima između Nemaca, Britanaca i Francuza. Posle Prvog svetskog rata, Liga naroda je dala mandat Francuskoj da upravlja većinom teritorije, dok je Ujedinjeno Kraljevstvo upravljalo malim delom na zapadu. Posle Drugog svetskog rata, naslednik Lige naroda, Ujedinjene nacije, uspostavile su sistem starateljstva, ostavljajući Francuskoj i Britaniji kontrolu nad svojim regionima, francuskim Kamerunom i britanskim Kamerunom. 1960. godine, Kamerun je postao nezavisan, a deo britanskog Kameruna glasao je za pridruživanje bivšem francuskom Kamerunu. Kamerun je od sticanja nezavisnosti imao samo dva predsednika, i do legalizacije opozicionih stranaka 1990. godine, samo je jedna stranka vladala. Kamerun je održavao bliske odnose sa Francuskom i u velikoj meri se povezao sa zapadnim političkim i ekonomskim interesima tokom Hladnog rata i 21. veka. Ova doslednost donela je Kamerunu reputaciju jedne od najstabilnijih zemalja u regionu. Godine 2017, tenzije između anglofonih Kameruna na bivšoj britanskoj teritoriji i vlade kojom dominiraju frankofoni dovele su do građanskog rata poznatog kao anglofonska kriza na zapadu zemlje, dok islamistički pobunjenici Boko haram nastavljaju da vrše vojne i terorističke napade na severu zemlje.

Pretkolonijalna istorija[uredi | uredi izvor]

Praistorija[uredi | uredi izvor]

Terakokta Sao statueta
Mapa koja prikazuje približan obim Sokoto kalifata 1875. kao i ostatke carstva Kanem-Bornu
Mapa pretkolonijalne obale Kameruna objavljena 1884.

Arheološka istraživanja su bila relativno oskudna u Kamerunu zbog nedostatka resursa i transportne infrastrukture. Istorijski gledano, topla, vlažna klima u mnogim delovima zemlje smatrana je negostoljubivom za očuvanje ostataka, ali nedavna otkrića i uvođenje novih tehnika doveli su u pitanje tu pretpostavku. Dokazi sa iskopavanja u Šum Laki u severozapadnom regionu koja pokazuju da ljudska naseljavanja datiraju od pre 30.000 godina [2][3] dok je u gustim šumama na jugu najstariji dokaz o naseljavanju star oko 7.000 godina.[4] Nedavna istraživanja u južnom Kamerunu ukazuju na to da je gvozdeno doba možda počelo tamo već 1000. godine p. n. e. i da je sigurno bilo dobro utvrđeno najkasnije do 100. godine p. n. e.[4]

Lingvistička analiza, podržana arheološkim i genetskim istraživanjima, pokazala je da je ekspanzija Bantua, serija migracija koje su širile Bantu kulturu širom podsaharske Afrike, najverovatnije nastala u visoravnima na granici Nigerije i Kameruna oko 1000. godine p. n. e. Bantu jezici su se širili sa ovim ljudima zajedno sa poljoprivrednim metodama i verovatno gvozdenim alatima, prvo na istok, a zatim na jug, formirajući jednu od najvećih jezičkih porodica u Africi. U Kamerunu, Bantu narod je u velikoj meri raselio centralnoafričke Pigmeje kao što su Baka, koji su bili lovci-sakupljači i koji sada preživljavaju u mnogo manjem broju na jugoistoku u velikim šumama. Uprkos tome što je Kamerun bio prvobitna domovina naroda Bantu, velika srednjovekovna kraljevstva koja govore bantu nastala su na drugim mestima, kao što su sadašnja Kenija, Kongo, Angola i Južna Afrika (region).

Severni Kamerun[uredi | uredi izvor]

Najranija poznata civilizacija koja je ostavila jasne tragove svog prisustva na teritoriji savremenog Kameruna poznata je kao Sao civilizacija. [5] Poznati po svojim složenim umetničkim delima od terakote i okruglim naseljima ograđenim zidovima u bazenu jezera Čad, ali malo toga se još sa sigurnošću zna zbog nedostatka istorijskih zapisa. Kultura je verovatno nastala još u četvrtom veku p. n. e, ali je svakako do kraja prvog milenijuma p. n. e. njihovo prisustvo bilo dobro utvrđeno oko jezera Čad i blizu reke Šari. [6] Gradovi-države Sao dostigli su svoj vrhunac negde između 9. i 15. veka n.e.[7] Sao su raseljeni ili asimilovani do 16. veka.

Nakon muslimanskog osvajanja severne Afrike 709. godine, uticaj islama je počeo da se širi na jug sa rastom transsaharske trgovine, uključujući i sadašnji severni Kamerun. Carstvo Kanem-Bornu, nastalo u današnjem Čadu, verovatno je došlo u sukob sa Sao civilizacijom. Carstvo Kanem je nastalo u Čadu u 8. veku i postepeno je proširilo svoj uticaj na sever u Libiju i na jug u Nigeriju i Kamerun. Robovi iz racija na jugu bili su njihovo glavno trgovačko dobro uz iskopanu so. Carstvo je bilo muslimansko najmanje od 11. veka i dostiglo je svoj prvi vrhunac u 13. veku, kontrolišući većinu onoga što je sada Čad i manji regioni u okolnim zemljama. Nakon perioda unutrašnje nestabilnosti, centar moći se pomerio u Bornu sa prestonicom u Ngazargamuu, u sadašnjoj severozapadnoj Nigeriji, a teritorija je postepeno ponovo osvojena, a osvojena je i nova teritorija u današnjem Nigeru. Carstvo je počelo da opada u 17. veku iako je nastavilo da kontroliše veći deo severnog Kameruna.

Od 1804-1808. tokom Fulani rata Sokotski kalifat je preuzeo kontrolu nad regionom, kao i većim delom severne Nigerije i velikim delovima Nigera i Malija. Kao feudalno carstvo sa lokalnim vladarima koji su se zaklinjali na vernost i odavali počast kalifu, severni Kamerun je verovatno bio deo Emirata Adamava u okviru Kalifata. Ova struktura se pokazala podložnom eksploataciji od strane kolonijalnih sila počevši od 1870-ih, koje su nastojale da potkopaju veze lokalnih vladara sa kalifatom.

Južni regioni[uredi | uredi izvor]

Muslimanska carstva Sahare i Sahela nikada nisu sezala južnije od visoravni Kamerunske linije. Još južnije, postoji malo arheoloških dokaza o velikim carstvima ili kraljevstvima i nema istorijskih zapisa. Kada su Portugalci stigli u region u 16. veku, veliki broj kraljeva i poglavica vladao je malim teritorijama. Mnoge etničke grupe, posebno govornici Grasfildskih jezika na zapadu, imaju usmene istorije migriranja na jug bežeći od muslimanskih osvajača, što se verovatno odnosi na Fulani rat i kasnije sukobe u Nigeriji i severnom Kamerunu.

Malarija je sprečila značajno evropsko naseljavanje ili istraživanje sve do kasnih 1870-ih, kada su postale dostupne velike zalihe kinina koji suzbija malariju.[7] Rano evropsko prisustvo u Kamerunu bilo je prvenstveno posvećeno obalskoj trgovini i sticanju robova.[7] Obala Kameruna bila je glavno središte za kupovinu robova koji su odvođeni preko Atlantika u Brazil, Sjedinjene Države i Karibe. 1807. Britanci su ukinuli ropstvo u Carstvu i započeli vojne napore da suzbiju trgovinu robljem, posebno u zapadnoj Africi. U kombinaciji sa prestankom legalnog uvoza roblja u Sjedinjene Države iste godine, međunarodna trgovina robljem u Kamerunu je naglo opala. Hrišćanski misionari su uspostavili prisustvo krajem 19. veka. Otprilike u to vreme, Aro konfederacija je širila svoj ekonomski i politički uticaj iz jugoistočne Nigerije u zapadni Kamerun. Međutim, dolazak britanskih i nemačkih kolonizatora prekinuo je njegov rast i uticaj.

Kolonijalni period[uredi | uredi izvor]

Nemačka korveta SMS OLGA bombarduje Hikoritaun (sada Duala) u decembru 1884.
Kamerun tokom vremena
Nemački doseljenici slave Božić u Kamerunu

Osvajanje Afrike i Nemački Kamerun (1884-1918)[uredi | uredi izvor]

Osvajanje Afrike koje je počelo kasnih 1870-ih, dovelo je prvenstveno do nastojanja evropskih sila da uspostave formalnu kontrolu nad delovima Afrike koji još nisu kolonizovani. Obala Kameruna bila je od interesa i za Britance, koji su već bili uspostavljeni u sadašnjoj Nigeriji i sa misionarskim ispostavama u nekoliko gradova, i za Nemce koji su imali široke trgovačke veze i plantaže osnovane u regionu Duala. Dana 5. jula 1884. nemački istraživač i administrator Gustav Nahtigal počeo je da potpisuje sporazume sa vođama Duale o uspostavljanju nemačkog protektorata u regionu. Usledio je kratak sukob sa suparničkim poglavicama Duala u kome su Nemačka i njeni saveznici pobedili, ostavljajući Britancima malo izbora osim da priznaju nemačko pravo na region. Nemačka je uspostavila administraciju za koloniju sa glavnim gradom prvo u Buei, a kasnije u Jaundeu i nastavila da istražuje unutrašnjost i kooptira ili potčinjava lokalne vladare. Najveći sukobi su bili Bafut ratovi i Adamava ratovi koji su završeni do 1907. nemačkim pobedama.

Nemačka je bila posebno zainteresovana za poljoprivredni potencijal Kameruna i poverila je velikim firmama zadatak da ga eksploatišu i izvoze. Velike nemačke trgovačke kompanije su se masovno uspostavile u koloniji. Dopuštajući velikim kompanijama da nameću svoj red, administracija ih je jednostavno podržavala, štitila i pokušavala da eliminiše pobune urođenika.[8]

Carska nemačka vlada je napravila značajna ulaganja u infrastrukturu Kameruna, uključujući velike železnice, kao što je 160-metarski železnički most na južnom kraku reke Sanage. Međutim, pokazalo se da autohtoni narodi nerado rade na ovim projektima, pa su Nemci pokrenuli oštar i nepopularan sistem prinudnog rada.[9] Jesko fon Putkamer je razrešen dužnosti guvernera kolonije zbog svojih neprijatnih postupaka prema domorodačkim Kameruncima.[10] Godine 1911. Ugovorom u Fesu nakon Agadirske krize, Francuska je ustupila skoro 300.000 km2 dela teritorije Francuske Ekvatorijalne Afrike Kamerunu koji je postao Nojkamerun (Novi Kamerun), dok je Nemačka ustupila Francuskoj manji prostor na severu u današnjem Čadu.

Ubrzo nakon izbijanja Prvog svetskog rata 1914, Britanci su napali Kamerun iz Nigerije, a Francuzi iz Francuske Ekvatorijalne Afrike. Poslednje nemačko utvrđenje u zemlji se predalo u februaru 1916. Nakon savezničke pobede, teritorija je podeljena između Ujedinjenog Kraljevstva i Francuske, što je formalizovano 28. juna 1919. sa mandatom Lige naroda (klasa B).[11] Francuska je dobila veći geografski udeo, prebacila Nojkamerun nazad u susedne francuske kolonije, a ostatkom vladala iz Jaundea kao francuskim Kamerunom.[7] Britanskom teritorijom, pojasom koji se graniči sa Nigerijom od mora do jezera Čad, sa približno jednakim brojem stanovnika, vladalo se iz Lagosa kao dela Nigerije, poznate kao Britanski Kamerun.[7]

Francuski Kamerun (1918-1960)[uredi | uredi izvor]

Mandat Lige naroda, Slobodna Francuska i teritorija pod starateljstvom UN[uredi | uredi izvor]

Francuski misionar sa sultanom od Ngaundera 1920.

Francuska administracija je odbila da vrati veći deo imovine u Kamerunu prethodnim nemačkim vlasnicima, prenevši veliki deo francuskim kompanijama. Putevi i drugi infrastrukturni projekti rađeni su domaćim radom, često u izuzetno teškim uslovima. Dovršena je železnička linija Duala-Jaunde, započeta pod nemačkim režimom. Hiljade radnika je prisilno deportovano na ovu lokaciju da rade pedeset četiri sata nedeljno. Radnici su takođe patili od nedostatka hrane i masovnog prisustva komaraca i srodnih bolesti. Godine 1925. stopa mortaliteta na lokalitetu iznosila je 61,7%. Međutim, druge lokacije nisu bile tako smrtonosne, iako su uslovi rada generalno bili veoma teški.[8]

Francuski Kamerun se pridružio Slobodnoj Francuskoj u avgustu 1940. Sistem koji je uspostavila Slobodna Francuska u suštini je bio vojna diktatura. Cilj je bio da se neutrališu sva potencijalna osećanja nezavisnosti ili simpatije prema bivšem nemačkom kolonizatoru. Autohtoni ljudi poznati po germanofiliji pogubljeni su na javnim mestima. Godine 1945. zemlja je stavljena pod nadzor Ujedinjenih nacija, kao naslednice Lige naroda, koja je ostavila Kamerun pod francuskom kontrolom kao teritoriju pod starateljstvom UN.

Pokret za nezavisnost[uredi | uredi izvor]

Vođe UPC

Godine 1948. osnovan je nacionalistički pokret Unija naroda Kameruna (UPC), čiji je vođa postao Ruben Um Njobe. U maju 1955. hapšenja aktivista za nezavisnost praćena su nemirima u nekoliko gradova širom zemlje. Represija je izazvala nekoliko desetina ili stotina mrtvih - francuska administracija zvanično navodi dvadeset dva, iako tajni izveštaji priznaju mnogo više. UPC je zabranjena, a skoro 800 njegovih aktivista je uhapšeno, od kojih bi mnogi bili pretučeni u zatvoru. Pošto ih je tražila policija, aktivisti UPC su se sklonili u šume, gde su formirali gerilske grupe; sklonili su se i u susedni britanski Kamerun. Stranka je dobila podršku ličnosti kao što su Gamal Abdel Naser i Kvame Nkrumah, a postupak Francuske osudili su u UN predstavnici zemalja poput Indije, Sirije i Sovjetskog Saveza.[8]

Zakonodavni izbori održani su 23. decembra 1956. i rezultirajuća Skupština je 16. aprila 1957. donela dekret kojim je francuski Kamerun postao država. Vratila je svoj raniji status pridružene teritorije kao članica Francuske unije. Njegovi stanovnici postali su građani Kameruna, a kamerunske institucije su stvorene pod parlamentarnom demokratijom. Zakonodavna skupština francuskog Kameruna je 12. juna 1958. zatražila od francuske vlade da dopusti nezavisnost državi Kamerun. Francuska je 19. oktobra 1958. priznala pravo svoje teritorije Ujedinjenih nacija da izabere nezavisnost.[12] Zakonodavna skupština francuskog Kameruna je 24. oktobra 1958. svečano proglasila želju Kamerunaca da svoju zemlju 1. januara 1960. vide potpuno nezavisnu. Naložila je vladi francuskog Kameruna da zatraži od Francuske da obavesti Generalnu skupštinu Ujedinjenih nacija, da poništi sporazum o starateljstvu koji je pratio nezavisnost francuskog Kameruna.

Francuska je 12. novembra 1958. zatražila od Ujedinjenih nacija da francuskom Kamerunu daju nezavisnost i okončaju Starateljstvo. Generalna skupština Ujedinjenih nacija je 5. decembra 1958. primila k znanju deklaraciju francuske vlade prema kojoj će francuski Kamerun steći nezavisnost 1. januara 1960.[13][14] Generalna skupština Ujedinjenih nacija odlučila je 13. marta 1959. da se Sporazum UN o starateljstvu sa Francuskom za francuski Kamerun okonča kada francuski Kamerun postane nezavisan 1. januara 1960.[15]

Britanski Kamerun (1918-1961)[uredi | uredi izvor]

Nigerijska administracija[uredi | uredi izvor]

Prvi premijer Južnog Kameruna, dr Endelej (prvi red, treći s desna) u Banmedi

Britanska teritorija je bila pod upravom dve oblasti, Severni Kamerun i Južni Kamerun. Severni Kamerun se sastojao od dva nesusedna dela, podeljena tačkom gde su se sastajale granice Nigerije i Kameruna i kojima se upravljalo kao delom Severnog regiona Nigerije. Južni Kamerun je bio pod upravom provincije Istočne Nigerije. U Britanskom Kamerunu je mnogim nemačkim administratorima bilo dozvoljeno da upravljaju plantažama južnog priobalnog područja posle Prvog svetskog rata. Tokom 1930-ih, većinu belog stanovništva i dalje su činili Nemci, od kojih je većina bila internirana u britanske logore počev od juna 1940. Domaće stanovništvo pokazalo je malo interesovanja za dobrovoljce za britanske snage tokom Drugog svetskog rata; samo 3.500 ljudi je to učinilo.[16]

Kada je Liga naroda prestala da postoji 1946. godine, Britanski Kamerun je reklasifikovan u teritoriju starateljstva UN, kojom je upravljao Starateljski savet UN, ali je ostao pod britanskom kontrolom. Ujedinjene nacije su 12. juna 1946. odobrile sporazume o starateljstvu za Britanski Kamerun kojim će upravljati Britanija.

Referendum i nezavisnost[uredi | uredi izvor]

Francuski Kamerun je postao nezavisan, kao Kamerun, januara 1960. godine, a Nigerija je bila predviđena za nezavisnost kasnije iste godine, ali se postavilo pitanje šta da se radi sa britanskom teritorijom. Posle izvesne rasprave (koja je trajala od 1959), dogovoren je referendum koji je održan 11. februara 1961. godine. Severna oblast sa muslimanskom većinom odlučila se za uniju sa Nigerijom, a južna je glasala za pridruživanje Kamerunu.[17]

Nezavisnost i Ahidžova era (1960-1982)[uredi | uredi izvor]

Kamerunski predsednik Ahidžo se sastaje sa američkim predsednikom Džonom Kenedijem 1962.
Spomenik ponovnog ujedinjenja u Jaundeu

Francuski Kamerun je stekao nezavisnost 1. januara 1960. godine. Posle Gvineje, to je bila druga francuska kolonija u podsaharskoj Africi koja je postala nezavisna. Dana 21. februara 1960. nova nacija je održala ustavni referendum na kojem je usvojen novi ustav. Dana 5. maja 1960, Ahmadu Ahidžo je postao predsednik. Ahidžo se blisko povezao sa Francuskom i dozvolio je mnogim francuskim savetnicima i administratorima da ostanu, i većinu imovine zemlje ostavio je u rukama francuskih kompanija.

Unija sa Južnim Kamerunom[uredi | uredi izvor]

Dana 12. februara 1961. objavljeni su rezultati referenduma Južnog Kameruna i saznalo se da je Južni Kamerun glasao za ujedinjenje sa Republikom Kamerun, što se ponekad naziva „ponovno ujedinjenje“ pošto su oba regiona bila deo nemačkog Kameruna. Pregovori o uslovima ove unije, obavljeni su na Foumban konferenciji, održanoj 16-21. jula 1961. Džon Ngu Fonča, lider Nacionalne demokratske partije Kamerun i izabrane vlade Južnog Kameruna predstavljao je Južni Kamerun, dok je Ahidžo predstavljao Kamerun. Postignuti sporazum je bio novi ustav, u velikoj meri zasnovan na verziji usvojenoj u Kamerunu ranije te godine, ali sa federalnom strukturom koja daje bivšem Britanskom Kamerunu - sada Zapadnom Kamerunu - jurisdikciju nad određenim pitanjima i proceduralnim pravima. Buea je postao glavni grad Zapadnog Kameruna, dok je Jaunde postao glavni grad savezne države i glavni grad Istočnog Kameruna. Nijedna strana nije bila posebno zadovoljna jer je Ahidžo želeo unitarnu ili centralizovaniju državu, dok su Zapadni Kamerunci želeli eksplicitniju zaštitu. 14. avgusta 1961. usvojen je savezni ustav, sa Ahidžom kao predsednikom. Fonča je postao premijer Zapadnog Kameruna i potpredsednik Savezne Republike Kamerun.

Građanski rat i represija[uredi | uredi izvor]

UPC, koja je zahtevala potpuni raskid sa Francuskom i iz koje su mnogi zastupali marksističke ili druge levičarske ideologije, nije bila zadovoljna Ahidžovom vladavinom i bliskom saradnjom sa Francuzima i nastojala je da zbaci Ahidžov režim za koga su smatrali da je previše potčinjen Francuskoj, a neki, ali ne svi, zastupali su otvoreno marksističke stavove. Ahidžo je zatražio nastavak francuske pomoći u suzbijanju UPC pobunjenika u onom što je postalo poznato kao Bamileke rat po regionu u kojem se odvijao veći deo borbi. UPC je na kraju poražen tako što su vladine snage uhvatile poslednjeg važnog vođu pobunjenika 1970. Tokom proteklih godina, Ahidžo je koristio vanredna ovlašćenja data zbog rata i straha od daljeg etničkog sukoba da centralizuje vlast. Sproveo je visoko centralizovanu i autoritarnu vlast koja je koristila proizvoljno policijsko zadržavanje, zabranu sastanaka i skupova, cenzuru štampe, ograničavanje slobode kretanja kroz uspostavljanje propusnica ili policijskog časa i zabranu sindikata. Svaka optužba za „ugrožavanje javne bezbednosti“ rešavana je van tradicionalnog krivičnog procesa – bez prava na advokata ili žalbe. Kazne doživotnog zatvora na teškom radu ili smrti bile su brojne, a pogubljenja su često bila javna.

1966. godine opozicione stranke su zabranjene i Kamerun je postao jednopartijska država.[8] Dana 28. marta 1970. Ahidžo je ponovo izabran za predsednika sa 100% glasova i 99,4% izlaznosti. Solomon Tandeng Muna je postao potpredsednik. Godine 1972. održan je referendum o novom ustavu, koji je zamenio federaciju između Istoka i Zapada unitarnom državom pod nazivom Ujedinjena Republika Kamerun i dodatno proširio moć predsednika. Zvanični rezultati govore o 98,2% izlaznosti i 99,99% glasova za novi ustav.[18] Iako je Ahidžova vladavina bila autoritarna, smatralo se da mu nedostaje harizma u poređenju sa mnogim postkolonijalnim afričkim liderima. Nije sledio antizapadnu politiku koju su vodili mnogi od ovih lidera, što je pomoglo Kamerunu da postigne određeni stepen komparativne političke stabilnosti, zadrži zapadne investicije i ima prilično stabilan ekonomski rast.

Otkriće nafte[uredi | uredi izvor]

Kamerun je postao zemlja proizvođač nafte 1977. godine. Računovodstvo prihoda od nafte bilo je potpuno netransparentno i mnogi Kamerunci su smatrali da se novcem tada loše upravljalo ili da je proneveren.[19] Nafta ostaje primarni pokretač ekonomije, iako zemlja nije toliko zavisna od nafte kao mnogi drugi proizvođači u regionu.

Bija era (1982-)[uredi | uredi izvor]

Pol Bija sa američkim predsednikom Ronaldom Reganom 1986.

Dana 30. juna 1975. Pol Bija, dugogodišnji birokrata i administrator u Ahidžovoj vladi, imenovan je za premijera. 4. novembra 1982. Ahidžo je podneo ostavku na mesto predsednika i Bija je bio njegov pravni naslednik. Mnogi posmatrači su bili iznenađeni, jer je Bija hrišćanin sa juga, dok je Ahidžo bio musliman sa severa, a Ahidžo je imao samo 59 godina.[20] Međutim, Ahidžo nije dao ostavku na svoju ulogu lidera vladajuće stranke, i mnogi su spekulisali da se nada da će Bija biti figura, ili možda čak i privremeni staratelj, pošto se pričalo da je Ahidžo bolestan i da dobija medicinsku negu u Francuskoj.

Razdor i pokušaj državnog udara[uredi | uredi izvor]

Uprkos prethodnim dobrim odnosima, 1983. godine došlo je do očiglednog raskola između Bije i Ahidža. Ahidžo je otišao u Francusku i javno optužio Biju za zloupotrebu položaja. Pokušao je da iskoristi svoju kontinuiranu kontrolu nad partijskim aparatom da bi odstranio Biju, tako što je naveo da stranka, a ne predsednik, određuje dnevni red vlade. Međutim, na partijskoj konferenciji u septembru, Bija je izabran da vodi stranku i Ahidžo je podneo ostavku.[20] U januaru 1984. Bija je izabran za predsednika zemlje, bez protivljenja. U februaru su uhapšena i osuđena dvojica visokih zvaničnika a Ahidžou je suđeno u odsustvu.

Dana 6. aprila 1984, Ahidžove pristalice pokušale su državni udar, predvođene Republikanskom gardom, elitnom snagom koju je Ahidžo regrutovao, uglavnom sa severa. Republikanska garda pod pukovnikom Salehom Ibrahimom preuzela je kontrolu nad aerodromom Jaunde, nacionalnom radio stanicom i drugim ključnim tačkama širom prestonice. Međutim, Bija je uspeo da se sakrije u predsedničkoj palati sa svojim telohraniteljem sve dok trupe izvan prestonice nisu uspele da preuzmu kontrolu u roku od dva dana. Ahidžo je negirao da je znao ili da je odgovoran za pokušaj puča, ali se smatralo da stoji iza toga.[20][21]

Bija je u početku izgledao kao podrška ublažavanju ograničenja za civilno društvo, ali pokušaj puča je okončao svaki znak otvaranja.[21] Međutim, do 1990. pritisak zapadnih vlada je rastao pošto ih je kraj Hladnog rata učinio manje tolerantnim prema autoritarnim saveznicima. U decembru 1990. godine opozicione stranke su legalizovane prvi put od 1966. godine. Prvi višestranački izbori održani su 1992. godine i bili su žestoko osporeni. Bija je pobedio sa 40% glasova protiv 36 za njegovog najbližeg konkurenta i 19 za drugu opozicionu stranku. Konkurentnost izbora nije bila po Bijinoj volji, a opozicione stranke i međunarodni posmatrači su naveliko kritikovali izbore. Vladajuća stranka nije imala problema da dobije veliku većinu.

Pritisak anglofonih grupa u bivšim britanskim Kamerunima doveo je do promena ustava 1996. godine, koji su navodno decentralizovali vlast, ali nisu ispunili zahteve anglofona da se ponovo uspostavi federalna struktura. Kao rezultat stalnog protivljenja, mnoge promene usvojene 1996. nikada nisu u potpunosti sprovedene i vlast je i dalje visoko centralizovana u ličnosti predsednika.[21]

Bakasi granični sukob[uredi | uredi izvor]

Poluostrvo Bakasi

Bakasi je poluostrvo u Gvinejskom zalivu između ušća reke Kros i ušća Rio del Reja na istoku. Oblast je bila pod upravom Nigerije tokom kolonijalne ere. Međutim, nakon sticanja nezavisnosti, napori na demarkaciji granice otkrili su da je sporazumom između Britanije i Nemačke iz 1913. Bakasi smešten u nemački Kamerun i da bi shodno tome trebalo da pripadne Kamerunu. Nigerija je ukazala na druge dokumente i sporazume iz kolonijalne ere i njihovu dugu istoriju administracije da bi prigovorila ovom narativu. Konkurentne tvrdnje su postale sporne nakon što je nafta otkrivena u regionu. Dogovor između dve zemlje iz 1975. godine bio je poremećen pučem u Nigeriji. Godine 1981. sukobi između nigerijskih i kamerunskih snaga rezultirali su sa nekoliko smrtnih slučajeva i umalo doveli do rata između dve nacije. Tokom 1980-ih godina nekoliko puta je došlo do novih sukoba. Godine 1993. situacija se pogoršala sa slanjem velikih vojnih kontingenata u region i brojnim izveštajima o sukobima i napadima na civile. Dana 29. marta 1994. Kamerun je predmet uputio Međunarodnom sudu pravde.

U oktobru 2002. Međunarodni sud pravde presudio je u korist Kameruna. Međutim, Nigerija se usprotivila toj presudi. Pritisak UN i međunarodne zajednice i pretnja povlačenjem strane pomoći na kraju su primorali Nigeriju da pristane i 2006. Greentree Agreement je postavio plan za prenos administracije na dve godine. Transfer je uspešno obavljen, ali su mnogi stanovnici poluostrva zadržali nigerijsko državljanstvo i dalje nezadovoljni tranzicijom. Nasilje niskog nivoa nastavilo se sve dok nije obuhvaćeno Anglofonskom krizom 2017.

Protesti 2008[uredi | uredi izvor]

U februaru 2008. godine, Kamerun je doživeo široko rasprostranjene nasilne nemire jer se štrajk transportnih radnika koji su se protivili visokim cenama goriva i lošim uslovima rada poklopio sa najavom predsednika Pola Bije da želi da se ustav promeni kako bi se uklonila ograničenja mandata. Bija je trebalo da napusti vlast na kraju svog mandata 2011. godine. Posle nekoliko dana rasprostranjenih nereda, pljački i izveštaja o pucnjavi u svim većim gradovima, smirivanje je na kraju ponovo uspostavljeno nakon obračuna sa hiljadama uhapšenih i najmanje nekoliko desetina ubijenih. Vlada je najavila niže cene goriva, povećanje plata vojnim i državnim službenicima i smanjenje dažbina na ključne životne namirnice i građevinski materijal. Mnoge opozicione grupe prijavile su dodatno uznemiravanje i ograničenja govora, okupljanja i političkih aktivnosti nakon protesta. Konačno, ustavna ograničenja mandata su ukinuta i Bija je ponovo izabran 2011. na izborima koje su kritikovali opozicija i međunarodni posmatrači zbog nepravilnosti i niske izlaznosti.[22][23]

Savremeni izazovi[uredi | uredi izvor]

Boko Haram[uredi | uredi izvor]

Mapa područja pogođenih Boko Haramom, uključujući severni Kamerun

Pobuna Boko Harama se 2014. proširila na Kamerun iz Nigerije. U maju 2014. godine, nakon otmice učenice iz Čiboka, predsednici Pol Bija iz Kameruna i Idris Debi iz Čada objavili su da vode rat protiv Boko Harama i rasporedili trupe na granicu severne Nigerije.[24][25] Kamerun je u septembru 2018. objavio da je Boko Haram odbijen, ali sukob i dalje traje u pograničnim oblastima na severu.[26]

Anglofonska kriza[uredi | uredi izvor]

Anglofoni regioni na koje separatisti polažu pravo kao Ambazonija

U novembru 2016. izbili su veliki protesti u anglofonskim regionima Kameruna. U septembru 2017. protesti i odgovor vlade na njih eskalirali su u oružani sukob, sa separatistima koji su proglasili nezavisnost Ambazonije i započeli gerilski rat protiv kamerunske vojske.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Cameroon (adj.)
  2. ^ Lavachery, Philippe (2001). „The Holocene Archaeological Sequence of Shum Laka Rock Shelter (Grassfields, Western Cameroon)”. African Archaeological Review. 18 (4): 213—247. S2CID 128543496. doi:10.1023/A:1013114008855. .
  3. ^ Cornelissen, Els (2003). „On Microlithic Quartz Industries at the End of the Pleistocene in Central Africa: The Evidence from Shum Laka (NW Cameroon)”. African Archaeological Review. 20 (1): 1—24. S2CID 162074445. doi:10.1023/A:1022830321377. .
  4. ^ a b Lavachery, Philippe; MacEachern, Scott; Bouimon, Tchago; Mbida Minzie, Cristophe (2010). Komé - Kribi: Rescue Archaeology Along the Chad-Cameroon Oil Pipeline, 1999-2004. Frankfurt am Main: Africa Magna Verlag. ISBN 978-3937248141. 
  5. ^ Hudgens & Trillo (1999).
  6. ^ DeLancey & DeLancey (2000).
  7. ^ a b v g d Javno vlasništvo Овај чланак користи текст рада који је у јавном власништву.
  8. ^ a b v g Thomas Deltombe, Manuel Domergue, Jacob Tatsita, Kamerun !, La Découverte, 2019
  9. ^ DeLancey and DeLancey 125.
  10. ^ DeLancey and DeLancey 226.
  11. ^ „British Mandate for the Cameroons”. The American Journal of International Law. JSTOR. 17 (3): 138—141. 1923. JSTOR 2212948. S2CID 246004050. doi:10.2307/2212948. 
  12. ^ Brady, Thomas F. (20. 10. 1958). „CAMEROONS GETS FREEDOM PLEDGE; Paris Backs Independence for African Trust Territory After Interim Self-Rule”. The New York Times — preko NYTimes.com. 
  13. ^ „From trusteeship to independence (1946–1960)”. Arhivirano iz originala 27. 10. 2012. g. Pristupljeno 2011-12-30. 
  14. ^ „Question of the future of the Trust Territories of the Cameroons under French administration and the Cameroons under United Kingdom administration”. undocs.org (na jeziku: engleski). United Nations. A/RES/1282(XIII). Pristupljeno 17. 3. 2017. 
  15. ^ „The future of the Trust Territories of the Cameroons under French administration”. undocs.org (na jeziku: engleski). United Nations. A/RES/1349(XIII). Pristupljeno 17. 3. 2017. 
  16. ^ I.C.B Dear, ed, The Oxford Companion to World War II (1995) p 163
  17. ^ Nohlen, D, Krennerich, M & Thibaut, B (1999). Elections in Africa: A data handbook. str. 177. ISBN 0-19-829645-2. 
  18. ^ Elections in Cameroon Arhivirano 3 septembar 2011 na sajtu Wayback Machine African Elections Database
  19. ^ Cowell, Alan (14. 3. 1982). „As Oil Flows, Strains Come to Cameroon”. New York Times. Pristupljeno 20. 9. 2021. 
  20. ^ a b v Randal, Jonathan (15. 4. 1984). „Tales of Ex-Leader's Role In Revolt Stun Cameroon”. Washington Post. Pristupljeno 23. 9. 2021. 
  21. ^ a b v Delancey, Mark W.; Delancey, Mark D.; Neh Mbuh, Rebecca (2010). Historical Dictionary of the Republic of Cameroon, 4th Ed. (4th izd.). Lanham, MD: The Scarecrow Press. str. 8. ISBN 978-0-8108-5824-4. Pristupljeno 23. 9. 2021. 
  22. ^ „Turnout Low in Cameroon Presidential Poll”. VOA. 8. 10. 2011. Pristupljeno 24. 9. 2021. 
  23. ^ „Cameroon election deeply flawed, says US envoy”. AFP. 20. 10. 2011. Pristupljeno 24. 9. 2021. 
  24. ^ „Cameroon, Chad Deploy Troops to Fight Boko Haram – Nigeria”. ReliefWeb. 26. 5. 2014. Pristupljeno 2014-06-10. 
  25. ^ Kaze, Rennier (2014-06-06). „Dans le Nord du Cameroun, la "guerre" contre Boko Haram a commencé – Cameroon”. ReliefWeb (na jeziku: francuski). Pristupljeno 2014-06-10. 
  26. ^ Boko Haram has been repelled, Cameroon's leader declares, CBC, Sep 30, 2018. Accessed Feb 6, 2019.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Background Note: Cameroon from the U.S. Department of State.
  • Bullock, A. L. C. (1939). Germany's Colonial Demands, Oxford University Press.
  • DeLancey, Mark W., and DeLancey, Mark Dike (2000): Historical Dictionary of the Republic of Cameroon (3rd ed.). Lanham, Maryland: The Scarecrow Press.
  • Schnee, Heinrich (1926). German Colonization, Past and Future: The Truth about the German Colonies. London: George Allen & Unwin.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Историја_Камеруна&oldid=26892098”