Kakmuž
Kakmuž | |
|---|---|
 Centar sela, okolina osnovne škole na Barama | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Republika Srpska |
| Opština | Petrovo |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  1.731 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 38′ 36″ S; 18° 19′ 05″ I / 44.643256° S; 18.318077° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 28,4 km2 |
  Kakmuž Kakmuž na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 053 |
Kakmuž je naseljeno mjesto u opštini Petrovo, Republika Srpska, BiH. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva 2013. godine, u naselju je živjelo 1.731 stanovnika.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Selo Kakmuž se prostire sa lijeve strane rijeke Spreče, u podnožju planine Ozren. Na jugozapadu od naselja je uzvišenje Volujak (489 m), a kroz selo protiče i manji riječni tok, Kamenička rijeka, pritoka rijeke Spreče. Nadmorska visina sela je od 150 do 489 m.
Selo Kakmuž je mjesna zajednica u opštini Petrovo (Republika Srpska), koja obuhvata sjeveroistočni dio planine Ozren. Graniči se sa tri sela u opštini: Petrovo, Sočkovac, Kaluđerica. Preko rijeke Spreče je Gračanica koja pripada Federaciji BiH.
Površina seoskog atara je 28,4 km². Kao i ostala ozrenska sela sastoji se iz donjeg, ravnijeg dijela u dolini Spreče i gornjeg u brdima. Samo naselje je spontanog tipa i skoncentrisano je na prelazu ravničarskog u brdsko-planinsko područje. Sačinjavaju ga sledeći zaseoci: Pjeskulje, Aluge, Potočani, Stublić, Bare, Volujak, Petkovići, Sredina, Ivanovići, Kamenjača, Mekiljica, Međaš, Lugovi i Slatina.
Klima je umjereno-kontinentalna, sa toplim ljetima i hladnim zimama. Maksimum padavina je u proljeće i početkom ljeta, a minimum početkom jeseni. U toku zime izrazit je snježni pokrivač. U pogledu geološkog sastava na teritoriji atara postoje manja nalazišta ruda azbesta, bakra i uglja.
Kroz teritoriju atara protiče Kamenička rijeka i nekoliko manjih tokova, potoka i potočića. U Kakmužu se nalaze ostaci banje „Terme — Ozren“, koja je prije posljednjeg rata bila poznata po termo-mineralnoj vodi pogodnoj za liječenje niza oboljenja. U ratu je banja teško oštećena i sada je van funkcije. U blizini banje se nalazi fabrika ugljen-dioksida, gdje se iz termo-mineralne vode proizvodi tehnički gas CO2. Cijelo područje planine Ozren je poznato po ljekovitim izvorima i čistom vazduhu.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ime sela potiče od Kakmuža Odramčića, koji se pominje u povelji srpskog bana Bosne Matije Ninoslava 1269. godine. Istoimeno selo postoji i u istočnoj Hercegovini. Kakmuž se od 1971. do 1992. godine nalazio u sastavu opštine Gračanica.
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Prva škola je otvorena 1925. godine.[1] Od Petrova je udaljena 5 do 7 km.[1]
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Sastav stanovništva – naselje Kakmuž | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[2] | 1991.[3] | 1981.[4] | 1971.[5] | 1961. | |||
| Ukupno | 1 736 (100,0%) | 2 398 (100,0%) | 2 218 (100,0%) | 2 020 (100,0%) | 1 695 (100,0%) | ||
| Srbi | 1 715 (98,79%) | 2 252 (93,91%) | 2 082 (93,87%) | 1 995 (98,76%) | 1 693 (99,88%) | ||
| Hrvati | 8 (0,461%) | 8 (0,334%) | 7 (0,316%) | 2 (0,099%) | 1 (0,059%) | ||
| Neizjašnjeni | 4 (0,230%) | – | – | – | – | ||
| Bošnjaci | 3 (0,173%) | 4 (0,167%)1 | 25 (1,127%)1 | 18 (0,891%)1 | – | ||
| Romi | 2 (0,115%) | – | – | – | – | ||
| Jugosloveni | 1 (0,058%) | 42 (1,751%) | 77 (3,472%) | 1 (0,050%) | – | ||
| Crnogorci | 1 (0,058%) | – | 3 (0,135%) | 1 (0,050%) | – | ||
| Makedonci | 1 (0,058%) | – | – | 1 (0,050%) | – | ||
| Ostali | 1 (0,058%) | 92 (3,837%) | 24 (1,082%) | 2 (0,099%) | 1 (0,059%) | ||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Starosjedilačko stanovništvo Ozrena pa i ovog sela je vremenom nestalo. Iseljavani su i stradali u epidemijama i ratovima tako da među današnjim stanovništvom skoro da uopšte nema starosjedilaca. Stanovništvo je doseljeno iz raznih krajeva. Uzimajući u obzir rodovsku slavu, Jeremići i Lazarevići, koji slave Simeundan, porijeklom su iz planinskih krajeva zapadno od rijeke Bosne. Po usmenom predanju Jovanovići su stigli iz Smoluće, a Radići iz Foče.
Religija i vjerski život sela[uredi | uredi izvor]
Selo broji 780 domaćinstava, a domaćinske slave su: Ivanjdan, Jovanjdan, Sveti Vasilije, Ignjatdan, Lazarica, Srđevdan, Aranđelovdan, Nikoljdan, Simeundan, Sveti Stefan, Đurđevdan, Petrovdan, Mala Gospojina, Miholjdan i Markovdan.
Oko 98% stanovništva je pravoslavne vjere, tako da postoji Kakmuška crkvena opština u okviru Srpske pravoslavne crkve. Selo ima crkvu. Crkva „Svete Trojice“ u Kakmužu spada među novije pravoslavne hramove na Ozrenu. Izgradnja je počela 1986. godine, da bi samo tri godine kasnije bilo završeno podizanje zidova i krova. Osvećenje hrama i prvo bogosluženje obavio je vladika Zvorničko-tuzlanski Vasilije. Crkva je najvećim dijelom građena dobrovoljnim prilozima stanovništva. Crkvena slava je na dan Svete Trojice. Veće pravoslavne praznike seoski narod proslavlja okupljajući se kod crkve.
Kulturni život i spomenici[uredi | uredi izvor]
Od kulturno-istorijskih spomenika postoje spomen-česma borcima poginulim u Drugom svjetskom ratu i spomenik poginulim borcima Vojske Republike Srpske 1992–1995.
Infrastruktura[uredi | uredi izvor]
Kroz selo prolazi regionalni put Doboj-Petrovo i željeznička pruga Doboj-Petrovo-Tuzla. Zaposleno stanovništvo uglavnom je vezano za grad Doboj.
Kakmuž je jedno od rijetkih sela na planini Ozren koje ima asfaltiranu putnu mrežu i dobro je povezano sa okolnim selima. Od seoskog centra do opštinskog centra u Petrovu udaljenost je 5 km.
Sva domaćinstva imaju uvedenu električnu energiju, a dobro su osvijetljene i pojedine ulice. Selo ima vodovod ali se on sastoji iz sedam manjih nezavisnih vodovoda od kojih sa tri gazduje mjesna zajednica, a sa četiri pojedina domaćinstva. Glavno izvorište je Mlačac, izdašnosti 4-6 litara u sekundi, a dnevne potrebe za vodom su oko 500 kubnih metara.
Kanalizaciona mreža nije izgrađena ali postoji plan za njenu skorašnju izgradnju.
Selo ima osmogodišnju osnovnu skolu "Sveti Sava". Školske 2002/2003. godine bilo je 340 upisanih učenika i 23 učitelja/nastavnika. Od zdravstvenih ustanova postoji samo ambulanta koja služi za pružanje osnovnih medicinskih usluga, a jednom sedmično je posjećuju ljekari specijalisti. „Dom zdravlja Petrovo“ udaljen je 5 km, a najbliža opšta bolnica je u Doboju, udaljena oko 35 km.
Selo je imalo i „Dom kulture“ koji je srušen u prošlom ratu i još uvijek nije obnovljen. Od sportskih klubova postoji FK „Zvijezda“ od 1970. godine i stonoteniski klub koji je osnovan u januaru 2003. godine. Postoji jedna humanitarna organizacija — Kolo srpskih sestara „Sveta Irina“.
Privreda i razvoj[uredi | uredi izvor]
Privredni razvoj sela koji je, s obzirom na značajne prirodne resurse i potencijale dosta obećavao, naglo je prekinut skorašnjim burnim i tragičnim ratom. Selo se još nije oporavilo i cijeli taj proces teče veoma sporo i teško s obzirom na privredno-ekonomsko stanje u cijeloj republici. U skladu sa teškim uslovima života i time da se stanovništvo danas bori za golu egzistenciju čini se da će, nažalost, proces oporavka biti veoma dug a ožiljci koje je rat ostavio još dugo primjetni.
Privreda je slabo razvijena. Seosko stanovništvo koje se bavi poljoprivredom uglavnom to čini za vlastite potrebe a, ne za tržište. Najviše se gaje pšenica i kukuruz, u dolini Spreče. Svako domaćinstvo gaji povrće i voće za svoje potrebe, manjim dijelom za tržište. Od voćarskih kultura dominira šljiva i jabuka. Selo nema seosku pijacu i pijačni dan pa se proizvodi prodaju na zelenoj pijaci u gradu Doboju.
Stočarstvo je relativno slabo razvijeno. Dominira gajenje svinja. U manjoj mjeri je u brdskom dijelu sela razvijeno ovčarstvo.
Industrija je, takođe, slabo razvijena. Postoji nekoliko manjih privatnih pilana za eksploataciju i preradu drveta.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b RTRS (2011). „Ognjišta: Porječina”. Radio-televizija Republike Srpske. Pristupljeno 18. 12. 2011.
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 51)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 17. 1. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 17. 1. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 17. 1. 2016.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Naseljena mjesta |  | |
|---|---|---|
| Mjesne zajednice | MZ Kakmuž, MZ Kaluđerica, MZ Karanovac, MZ Krtova, MZ Petrovo, MZ Porječina, MZ Sočkovac | |
