Kovnica novca
Kovnica je industrijski pogon koji proizvodi kovanice koje se mogu koristiti kao valuta.
Istorija kovnica je u korelaciji sa istorijom kovanica. U početku je kovanje čekićem ili izlivanje kovanica bio glavni način kovanja novčića, a rezultirajuća proizvodnja je iznosila stotine ili hiljade novčića. U modernim kovnicama, kovanice se proizvode u milijardama primeraka.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi kovani novčići[uredi | uredi izvor]
Najraniji metalni novac nije se sastojao od kovanica, već od nekovanog metala u obliku prstenova i drugih ukrasa ili oružja, koje su hiljadama godina koristile egipatska, haldejska i asirska carstva. Najbolji metali za kovanje su zlato, srebro, platina, bakar, kalaj, nikl, aluminijum, cink, gvožđe i njihove legure; određene legure zlata, srebra, bakra i nikla imaju najbolju kombinaciju potrebnih kvaliteta.
Prva kovnica je verovatno uspostavljena u Lidiji u 7. veku pre nove ere, za kovanje zlata, srebra i elektruma. Lidijska inovacija proizvedenih kovanica pod vlašću države proširila se i na susednu Grčku, gde su brojni gradovi-države proizvodile vlastite kovanice. Neke od najranijih grčkih kovnica bile su unutar gradova-država na grčkim ostrvima, poput Krita; kovnica je postojala u drevnom gradu Kidonija na Kritu bar još u petom veku pre nove ere.[1] Otprilike u isto vreme, kovanice i kovnice pojavile su se nezavisno u Kini i proširile su se na Koreju i Japan. Proizvodnja kovanica u Rimskom carstvu, datira iz oko 3. veka pre nove ere, značajno je uticala na kasniji razvoj kovanja kovanica u Evropi. U doba Republike novac je kovan samo u Rimu, a u periodu građanskih ratova, i u pokretnim kovnicama u vojnim logorima. Sa pojavom Oktavijana Avgusta proizvodnja prelazi pod njegovu kontrolu, osim bronzanog novca koja je ostala pod nadležnošću Senata. Otvaranje novih kovnica postaje masovna pojava u toku varvarskih invazija. Oznake kovnica na naličju se pojavljuju, prvi put, u doba vladavine Galijena (218-268).[2]
Rana tehnologija kovanja[uredi | uredi izvor]
Drevni novčići izrađivani su ulivanjem u kalupe ili udarcima između ugraviranih klipova. Rimljani su izlivali svoje veće bakarne kovanice u glinenim kalupima sa karakterističnim oznakama. Livenje sada koriste samo falsifikatori.
-
Peć za proizvodnju topljenog metala za proizvodnju novčića. -
Mlin za proizvodnju 'brušenih' kovanica sa obe matrice. -
Mlin za upisivanje ili glodanje ivica novčića ili ploča. -
Rimski denarius, izdao T. Carisius (46 godina pre nove ere).
Industrijsko kovanje[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Industrijske tehnike i vodenu paru uveo je za proizvodnju novčića Metju Bolton u Birmingemu 1788. godine. Do 1786. godine dve trećine novca u opticaju u Britaniji su bile falsifikovane, a Kraljevska kovnica je odgovorila na ovu krizu zatvaranjem, pogoršavajući situaciju.[3] [4]
Bolton je konačno dobio ugovor od strane Kraljevske kovnice 3. marta 1797. godine, nakon što je nacionalna finansijska kriza dostigla vrhunac kada je Banka Engleske suspendovala konvertibilnost svojih novčanica za zlato. Kovanice od dva penija bile su tačno inč i po u prečniku; 16 penija poređanih dostiglo bi dve stope dužine.[3]
_01.jpg)
Između 1817. i 1830. nemački inženjer Ditrih Ulhorn izumeo je Presse Monétaire, presu koja je postala poznata kao Ulhorn presa. Njegova presa na paru učinila ga je međunarodno poznatim, a do 1840. prodato ih je više od 500.[5] Napredna konstrukcija Ulhorn prese pokazala se vrlo zadovoljavajućom i upotreba vijčane prese postepeno je eliminisana.[6]
Ova nova tehnologija korišćena je u Birmingemskoj kovnici, najvećoj privatnoj kovnici na svetu tokom većeg dela 19. veka, a dodatno je poboljšana kod Tejlora i Čalena koji su počeli da isporučuju kompletnu opremu za kovnice nacionalnim kovnicama širom sveta, kao što je npr. Sidnej kovnica, Australija.[7]
Od ranog 20. veka, kovnice koriste električnu energiju za pokretanje valjaka presa.
Kovnica u Beogradu[uredi | uredi izvor]
Kovnica je namenski građena u Beogradu od 1927. do 1929. godine, a na inicijativu Kraljevine SHS.[8] Zvanično se naziva Zavod za izradu novčanica i kovanog novca, i u okviru je Narodne banke Srbije. Prve novčanice štampane su 1930. godine, a 1938. je počela proizvodnja kovanog novca[9] - osvećenje i puštanje u rad je održano 7. septembra 1938.[10]
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
Švajcarska je napravila najmanju kovanicu na svetu, od 2,96 mm, na kojoj je poznata slika Alberta Ajnštajna koji se plazi. Teška je 0,063 g i ima nominalnu vrednost četvrtine švajcarskog franka. Napravljeno je samo 999 kovanica, a prodavaće se za 199 franaka, sa posebnom lupom.[11]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ UKBullion, Cydonia – The Ancient City of Crete, UKBullion Blog, 23 March 2016 Arhivirano 2016-04-13 na sajtu Wayback Machine
- ^ „KOVNICE”. spalenumismatica.com. Arhivirano iz originala 15. 07. 2020. g. Pristupljeno 15. 7. 2020.
- ^ a b Rodgers, Kerry (maj 2009), „Boulton father of mechanized press”, World Coin News, str. 1, 56—58
- ^ Lobel 1999, str. 575.
- ^ „Archived copy”. Arhivirano iz originala 30. 6. 2009. g. Pristupljeno 10. 3. 2009. Kinematic models for design, digital library
- ^ „Archived copy”. Arhivirano iz originala 30. 6. 2009. g. Pristupljeno 10. 3. 2009. The Royal Canadian Numismatic Association
- ^ „How Coins Are Minted: 1920s”. Arhivirano iz originala 2. 10. 2015. g.
- ^ Prljević, Snežana. „Kovnica novca spomenik kulture”. politika.rs. Pristupljeno 15. 7. 2020.
- ^ „Značajne godine u istoriji ZIN-a”. nbs.rs. Arhivirano iz originala 15. 07. 2020. g. Pristupljeno 15. 7. 2020.
- ^ "Vreme", 8. sept. 1938
- ^ „Državna kovnica novca Swissmint napravila najmanju kovanicu na svetu”. serbinfo.ch. Pristupljeno 15. 7. 2020.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Lobel, Richard (1999), Coincraft's 2000 Standard Catalogue of English and UK Coins, 1066 to Date, Standard Catalogue Publishers, ISBN 978-0-9526228-8-8
- Symons, David (2009), „'Bringing to Perfection the Art of Coining': What did they make at the Soho Mint?”, Ur.: Mason, Shena, Matthew Boulton: Selling What All the World Desires, New Haven, Ct.: Yale University Press, str. 89—98, ISBN 978-0-300-14358-4
