Pređi na sadržaj

Maja Deren

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Maja Deren
Slika iz eksperimentalnog kratkog filma "Mreže popodneva" Maje Deren iz 1943. koja prikazuje Deren kako gleda kroz prozor.
Datum rođenja(1917-04-29)29. april 1917.
Mesto rođenjaKijev, Rusija, danas Ukrajina,
Datum smrti13. oktobar 1961.(1961-10-13) (44 god.)
Mesto smrtiMenhetn, Njujork,, SAD,
SupružnikAlexandr Hackenschmied, Teiji Ito

Maja Deren (engl. Maya Deren, rođena kao Eleonora Derenkovska (ukrajinski: Eleonóra Derenkóvsьka); 29. april 1917 – 13. oktobar 1961) je bila američka likovna umetnica i filmski režiser, poznata kao jedan od pionira eksperimentalnog filma i vodeća ličnost američke filmske avangarde 1940-ih i 1950-ih.

Biografija[uredi | uredi izvor]

U Sjedinjene Američke Države, Maja Deren se doselila sa ocem Solomonom Derenkovskim, koji je bio psihijatar i majkom Marijom Fidler, umetnicom, 1922. godine. Oni su pobegli od pogroma koji su organizovali Beli nad Jevrejima.[1]

U mladosti se bavila književnošću.[2] Studirala je novinarstvo i političke nauke na Univerzitetu Sirakjuz u Njujorku. Osnovne studije je završila na Univerzitetu u Njujorku (NYU) u junu 1936, a zatim je magistrirala englesku književnost na Smit koledžu 1939.[1] gde se zainteresovala za umetnost.[3]

Dok je radila kao lični asistent i predstavnik za štampu koreografkinje modernog plesa Ketrin Danam (Katherine Dunham),[4] upoznala je svog budućeg muža, filmskog reditelja[3] Aleksandra Hamida (Alexander Hammid), koji ju je upoznao sa evropskim avangardnim filmom. Sa njim je snimila svoj prvi film: Mreže popodneva (Meshes of the Afternoon, 1943), koji je od tada jedan od najuticajnijih filmova američkog pokreta eksperimentalnog filma.[3] Dok su bili u vezi, na njegov predlog je promenila ime u Maja, što znači iluzija.[1]

Filmovi[uredi | uredi izvor]

U periodu od 1943. do 1946. godine je režirala šest eksperimentalnih filmova, kojima se vizualizira podsvest i analiziraju karakter vremena, prostora i pokreta.[5] Za njih je sama napisala scenarija, režirala ih i montirala, a u nekima je i igrala.[2] Njeno delo odiše njenim bogatim plesnim iskustvom, ali i interesovanjima za Haiti i njegovu kulturu. Opus Maje Deren, koji se sastoji od crno-belih filmova, je u velikoj meri bio obeležen nastojanjem da se kroz inventivnu montažu i vizuelne trikove na filmskom ekranu rekonstruiše književna tehnika toka svesti.[6] Filmovi su sledeći:

  • Mreže popodneva (Meshes of the Afternoon, 1943);
  • Na kopnu (At Land,1944);
  • Studija iz koreografije za kameru (A Study in Choreography for Camera, 1945);
  • Ritual u preobraženom vremenu (Ritual in Transfigured Time, 1946);
  • Razmišljanje o nasilju (Meditation on Violence, 1948) i
  • Samo oko noći (The Very Eye of Night, 1958).

Za njom je ostalo nekoliko nezavršenih filmova, među kojima i (Witch's Cradle, 1944).

Teorija filma[uredi | uredi izvor]

Maja Deren je objavila nekoliko teorijskih radova čiji značaj se počeo sagledavati znatno kasnije. Neki je smatraju pretečom strukturalističkih shvatanja u teoriji filma.[7] Ona je odbacivala psihoanalitičko tumačenje svojih filmova, upućujući na jedno antroploško shvatanje rituala koji preobražava životnu materiju u imaginativnu formu.[2]

U teorijskim radovima pod imenom: Anagram ideja o umetnosti, formi i filmu (An Anagramof Ideas on Art, Form and Film, 1946) i Film: stvaralačko korišćenje stvarnosti (Cinematography: the Creatoive Use of Reality, 1960) polazi od fotografije, sredstva identifikacije pomoću kojeg se otkriva stvarnost u svim mogućim vidovima, pa i stvarnost već prerađena u neki umetnički oblik, i montaže, oruđa vrednovanja kojim se konstruiše dinamička celina filma. Samo sekvencijalna struktura, preobražaj vremena i prostora koji od filma čini vremensku umetnost, obezbeđuje autohtonu integrisanu celinu – formu, u kojoj su delovi tako dinamički povezani da proizvode nešto novo, što se ne može predvideti na osnovu poznavanja delova i da postaju ritual, opšte obavezna anonimna i homogena kolektivna tradicija sa magijskim ciljevima – imaginativno, čisto mitološko iskustvo. [2]

Druge aktivnosti[uredi | uredi izvor]

Maja Deren je 1947. godine postala prvi filmski stvaralac koji je dobio Gugenhajmovu nagradu za kreativni rad u filmovima. Pisala je filmsku teoriju, distribuirala svoje filmove, putovala po SAD i otišla na Kubu i Kanadu da bi promovisala svoje filmove koristeći demonstrativnu metodu predavanja za podučavanje teorije filma, Vudu religije sa Haitija[1] (afričku religiju koja je na Haiti stigla između 16. i 19. veka)[8] i međuodnose magije, nauke i religije.

Maja Deren je zajedno sa Ejmosom Vogelom (Amos Vogel) osnovala: The CreativeFilm Foundation i The Independent Film Makers' Association (1953), kako bi bila nagrađivana dostignuća nezavisnih filmskih stvaralaca.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g „Maya Deren”. IMDb. Pristupljeno 2022-11-12. 
  2. ^ a b v g Stojanović, Dušan (1991). Leksikon filmskih teoretičara. Beograd: Naučna knjiga. ISBN 86-23-72003-2. OCLC 46789941. 
  3. ^ a b v „Maya Deren’s Legacy | MoMA”. The Museum of Modern Art (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-11-12. 
  4. ^ Katherine Dunham (na jeziku: engleski), 2022-11-10, Pristupljeno 2022-11-12 
  5. ^ „Deren, Maya | Hrvatska enciklopedija”. www.enciklopedija.hr. Pristupljeno 2022-11-12. 
  6. ^ Maya Deren (na jeziku: srpskohrvatski), 2022-06-11, Pristupljeno 2022-11-12 
  7. ^ Stojanović, Dušan, ur. (1978). Teorija filma. Beograd: Nolit. str. 552—553. 
  8. ^ Haitian Vodou (na jeziku: engleski), 2022-10-22, Pristupljeno 2022-11-12 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Маја_Дерен&oldid=27450713”