Mitropolit kruševsko-demirhisarski Jovan

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Jovan (Vraniškoski)
Lični podaci
Datum rođenja(1966-02-28)28. februar 1966. (58 god.)
Mesto rođenjaBitolj, SFR Jugoslavija
mitropolit kruševsko-demirhisarski
Godine(2023−danas)
arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski
Godine(2005−2023)
mitropolit veleško-povardarski (kanonski)
Godine(2002—2005)

Jovan (mkd. Јован Вранишкоски; svetovno: Zoran Vraniškoski, u raznim izvorima naveden i kao Vraniškovski; Bitolj, 28. februar 1966) je naznačeni mitropolit kruševsko-demirhisarski (od proleća 2023. godine) Makedonske pravoslavne crkve (MPC). Prethodno je bio arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski (2005-2023) i poglavar autonomne Pravoslavne ohridske arhiepiskopije (POA) pod omoforom Srpske pravoslavne crkve (SPC). Pre toga je bio mitropolit veleško-povardarski i egzarh SPC na podrčju BJRM (2002-2005), a prethodno je pod okriljem MPC bio mitropolit veleško-povardarski (2000-2002) i titularni episkop dremvički (1998-2000).[1][2]

Arhiepiskop Jovan je tokom ranijih godina bio žrtva progona u današnjoj Severnoj Makedoniji. Nakon što se 2002. godine izjasnio za kanonsko jedinstvo sa Srpskom pravoslavnom crkvom, više puta mu je suđeno pred sudovima u pomenutoj državi. Ukupno je osuđen na zatvorsku kaznu od pet puta, od čega je u zatvoru proveo 5 godina i šest meseci.[3][4]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Rođen je u Bitolju 28. februara 1966. godine od oca Argira i majke Galene, i na krštenju je dobio ime Zoran. Osnovnu školu i gimnaziju matematičkog smera je završio u rodnom gradu. Nakon odsluženja vojnog roka u Sarajevu, upisao se na Građevinski fakultet u Skoplju i diplomirao 1990. godine. Iste godine je upisao studije na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, gde je diplomirao 1995. godine. Krajem godine odlazi u Solun i tamo upisuje postdiplomske studije, paralelno učeći grčki jezik.

Dana 31. oktobra 2011. arhiepiskop Jovan je odbranio doktorsku disertaciju na Teološkom fakultetu Univerziteta u Solunu na temu: „Jedinstvo Crkve i savremeni crkveni problemi: uporedno izlaganje teologije Svetog Maksima Ispovednika”.[5]

Godine 2016. izabran je za počasnog doktora Narodnog i Kapodistrijskog univerziteta u Atini.[6]

Mitropolit veleško-povardarski (MPC)[uredi | uredi izvor]

Zamonašio se 1998. godine i uzeo ime Jovan, po Svetom Jovanu Zlatoustom. Iste godine je rukopoložen u jerođakona i jeromonaha, a potom i za arhijereja (19. jula), sa naslovom episkopa dremvitskog. U tom svojstvu, postavljen je za pomoćnog episkopa u Prespansko-pelagonijskoj eparhiji, a 2000. godine je premešten za namesnika Bregalničke eparhije, odakle je krajem iste godine premešten u Veleško-povardarsku eparhiju kao punopravno izabrani eparhijski arhijerej sa naslovom mitropolita.

Povratak u kanonsko jedinstvo sa SPC[uredi | uredi izvor]

Aktivno je učestvovao u obnovljenim pregovorima između MPC i SPC, koji su vođeni tokom 2000. i 2001. godine, nakon čega je došlo do sklapanja Niškog sporazuma, koji je potpisan 17. maja 2002. godine.[7]

Kao mitropolit veleški i povardarski, odgovorio je pozitivno na apel patrijarha srpskog Pavla od 20. juna 2002. godine, koji je bio upućen sveštenstvu i narodu u BJRM radi uspostavljanja kanonskog jedinstva sa Srpskom patrijaršijom.[8][9] Time je započeo proces stvaranja kanonske Ohridske arhiepiskopije, kao autonomne crkve pod omoforom SPC. Kao kanonski mitropolit veleški i povardarski, postavljen je 23. septembra 2002. godine za patrijaraškog egzarha nad svim eparhijama na području BJRM.[10]

Nakon formiranja Svetog arhijerejskog sinoda Pravoslavne ohridske arhiepiskopije, dana 25. decembra 2003, izabran je za predsednika tog tela i predstojatelja POA.[11]

Arhiepiskop ohridski i mitropolit skopski[uredi | uredi izvor]

Tokom redovnog zasedanja Svetog arhijerejskog sabora SPC, koje je bilo održano od 15. do 26. maja 2005. godine,[12] usvojen je saborski Tomos o crkvenoj autonomiji Pravoslavne ohridske arhiepiskopije, koji je izdat 24. maja, od strane sabora, sa potpisom srpskog patrijarha Pavla. Tim tomosom, koji je bio usaglašen i usvojen na samom saborskom zasedanju, Pravoslavna ohridska arhiepiskopija dobila je punu crkvenu autonomiju, pod omoforom Srpske pravoslavne crkve.[13]

Pomenutim saborskim tomosom je bilo propisano da će se na čelu autonomne crkve nalaziti Sveti arhijerejski sinod POA, pod predsedništvom arhiepiskopa ohridskog i mitropolita skopskog Jovana, kome je istoga dana (24. maja) bila izdata i odgovarajuća patrijarhova potvrda o izboru na pomenutu dužnost.[14]

U intervju datom 2020. arhiepiskop Jovan je istakao da se sporna Makedonska pravoslavna crkva loše stara o crkvama i manastirima koje su osnovali srpski vladari kao i da su mnoge propali. Ponašanje MPC je okarakterisao kao neodgovorno.[15]

Rad na otklanjanju raskola[uredi | uredi izvor]

Uprkos raznim poteškoćama, arhiepiskop Jovan se dosledno zalagalo za prevazilaženje raskola, što je došlo do posebnog izražaja tokom proleća 2022. godine, kada su intenzivirani pregovori između SPC i MPC u cilju pronalaženja obostrano prihvatljivih rešenja. Pošto je MPC učinila neophodne korake, Sveti arhijerejski sabor SPC je 16. maja doneo odluku o obnovi liturgijskog zajedništva.[16] Arhiepiskop Jovan je 19. maja u Beogradu učestvovao u prvom zajedničkom bogosluženju arhijereja SPC i MPC,[17] a tom prilikom je održao i prigodnu besedu.[18][19]

Sveti arhijerejski sabor SPC je 20. maja doneo načelnu odluku o davanju saglasnosti za dodeljivanje autokefalnog statusa MPC, ali ta odluka zbog svoje načelne i uslovne prirode nije bila pomenuta u zvaničnom saborskom saopštenju, koje je objavljeno 23. maja.[20] Potom je usledio boravak srpskog patrijarha Porfirija u Skoplju, gde je 24. maja došlo do javnog saopštavanja odluke o prihvatanju autokefalnosti MPC od strane SPC, a tom događaju je prisustvovao i arhiepiskop Jovan.[21][22]

Sticajem okolnosti, arhiepiskop Jovan nije prisustvovao objavljivanju patrijarhovog tomosa o autokefalnosti MPC, koji je uručen 5. juna u Beogradu,[23] a nakon tog čina jerarhija POA se nije zvanično oglašavala povodom ključnih pitanja koja proističu iz odnosa između pomenutog patrijarhovog tomosa i starijeg saborskog tomosa iz 2005. godine.[24]

Povratak pod okrilje MPC[uredi | uredi izvor]

U proleće 2023. godine, Sinod MPC je predložio da arhiepiskop Jovan u sklopu predstojeće integracije POA sa MPC dobije na upravu buduću Eparhiju kruševsko-demirhisarsku, čije je osnivanje tada najavljeno. Dalji koraci ka rešavanju tog kompleksnog pitanja ostvareni su 20. juna, kada je Sinod MPC odlučio da jerarsima POA budu "opredeljene" nove, u ovom trenutku još uvek nepostojeće eparhije u okviru jerarhijske strukture MPC. Time je pokrenut i postupak za osnivanje tih eparhija, što prema slovu Ustava MPC podrazumeva i odgovarajuću odluku Crkveno-narodnog sabora MPC, koji će biti sazvan u budućnosti. Do okončanja tog procesa trebalo bi da budu rešena i preostala pitanja koja se odnose na proces integracije, uključujući i zvanično organizovanje pomenute eparhije, nakon čega će biti okončan i proces Jovanovog prelaska na službu mitropolita kruševsko-demirhisarskog.[25][26][27]

U očekivanju filanizacije pomenutih odluka, Jovan je nastavio da nosi titulu ohridskog arhiepiskopa i skopskog mitropolita,[28] sve do objavljivanja zvaničnog saopštenja Sinoda POA od 28. juna 2023. godine o integraciji jerarhije POA u MPC,[29] nakon čega je u zvaničnu upotrebu uvedena i njehova nova titula: mitropolit kruševsko-demirhisarski,[30] iako se kruševsko-demirhisarska oblast i dalje vodi kao namesništvo u sastavu Prespansko-pelagonijske eparhije MPC.[31]

Progoni i suđenja[uredi | uredi izvor]

Vaseljenski patrijarh Vartolomej I i arhiepiskop ohridski Jovan

Pošto se izjasnio za kanonsko jedinstvo sa Srpskom pravoslavnom crkvom, proteran je iz sedišta mitropolije.

Arhiepiskop Jovan VI je prvi put osuđen 2004. godine uslovno na godinu dana zatvora, zbog ulaska u hram radi krštenja jedne devojčice, koji je od države označen kao objekat kanonski nepriznate Makedonske pravoslavne crkve. Naredne godine ga je Apelacioni sud u Bitolju osudio na 18 meseci zatvora zbog „podsticanje nacionalne i verske mržnje, razdora i netrpeljivosti.”[32] Vrhovni sud je dve od tri tačke optužnice proglasio neustavnim i umanjio kaznu na 8 meseci zatvora. Odslužio je kaznu u zatvoru Idrizovo kod Skoplja.

Apelacioni sud u Skoplju ga je 11. maja 2012. godine u ponovljenom postupku i bez mogućnosti da iznese odbranu, osudio na 30 meseci zatvora zbog krivičnog dela utaje poreza u periodu kada je bio vladika Makedonske pravoslavne crkve[33], iako ga je za isto delo u dva navrata oslobodio sud u Velesu. Budući od države Makedonije nepriznata, Pravoslavna ohridska arhiepiskopija (ujedno i jedina kanonska i od ostalih pravoslavnih crkava priznata na teritoriji Makedonije) je bila prinuđena da se finansira isključivo dobrovoljnim prilozima, što je makedonski sud protumačio kao utaju poreza.

Za vreme izdržavanja kazne u zatvoru Idrizovo kod Skoplja, pokrenut je još jedan sudski postupak protiv njega, zajedno sa još 18 osumnjičenih iz Pravoslavne ohridske arhiepiskopije (dva episkopa, igumanije, laici). U julu 2013. godine, sud ga je osudio na tri godine i šest meseci zatvora, dok su ostali oslobođeni optužbi.[34][35] Pušten je na uslovnu slobodu 2. februara 2015. godine[36], nakon molbe patrijarha moskovskog i sve Rusije Kirila.

Između 2005. i 2013. godine je osuđen na zatvorsku kaznu ukupno pet puta. U zatvoru je proveo pet godina i šest meseci.

Reakcije[uredi | uredi izvor]

Amnesti internašonal je proglasio arhiepiskopa Jovana „zatvorenikom savesti”.[37]

Američka misija pri OEBS-u je izrazila zabrinutost zbog pritvaranja i suđenja arhiepiskopu Jovanu.

Fridom haus je optužbe protiv arhiepiskopa Jovana okarakterisao kao slabe i Makedoniju označio kao državu sa silaznim trendom u pravosuđu.

Reakcije pravoslavnih crkava[uredi | uredi izvor]

Vaseljenski patrijarh Vartolomej I je pismom zatražio od premijera Makedonije da arhiepiskop Jovan bude pušten na slobodu. Isto je učinio i patrijarh moskovski i sve Rusije Aleksej II.

Sveti arhijerejski sinod Grčke pravoslavne crkve je protestovao i zahtevao oslobođenje arhiepiskopa Jovana. Igumani svih dvadeset manastira sa samoupravom na Svetoj Gori su potpisali zahtev da arhiepiskop Jovan bude pušten na slobodu.[38]

Podrška arhiepiskopu Jovanu je stigla i od mitropolita Germana iz Pravoslavne crkve u Americi.

Dela[uredi | uredi izvor]

Knjige[uredi | uredi izvor]

  • Brief History of the Ohrid Archbishopric (Ohrid, 2007)
  • The Freedom in the Prison (Skopje, 2007)

Studije i članci[uredi | uredi izvor]

  • Ecclesiological Heresis of the Schismatical Organization in R. Macedonia
  • Contribution of the Church in the Prisons
  • Theological and Historical Aspects of the Church Schism in R. Macedonia and its Overcoming
  • The Educational Character of Orthodox Christianity
  • Theology and Ecology
  • The Theology of St. Theophylact of Ohrid in His Commentaries on the Gospel of Matthew
  • The Holy Relics — A Seal of a Sanctified Life
  • Baptism and Chrismation
  • The One and Many Through an Ecclesiological Aspect
  • The Crisis is to Unite the Christians
  • A Witness
  • A Verdict for the Communism
  • The Church is One
  • Autonomy or Autocephaly

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ POA: Biografija na arhiepiskopot ohridski i mitropolit skopski Jovan VI
  2. ^ MPC (2023): Ilindensko poslanie (31.07.2023)
  3. ^ Vasić & Vasić 2014, str. 138-144.
  4. ^ Manojlović & Manojlović 2017, str. 237-250.
  5. ^ Arhiepiskop ohridski g. Jovan odbranio doktorsku disertaciju na Teološkom fakultetu u Solunu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. decembar 2011), Pristupljeno 4. maj 2013.
  6. ^ „Visoko naučno priznanje arhiepiskopu Jovanu (SPC, 22. septembar 2016)”. Arhivirano iz originala 23. 09. 2016. g. Pristupljeno 23. 09. 2016. 
  7. ^ Nacrt sporazuma o vaspostavljanju crkvenog jedinstva (2002)
  8. ^ SPC (2002): Obraćanje arhijerejima, sveštenstvu i vernom narodu u Republici Makedoniji
  9. ^ Odgovorot od Mitropolitot veleski i povardarski g. Jovan (2002)
  10. ^ Odluka od Soborot na Srpskata Pravoslavna Crkva za postavuvanje na Mitropolitot Jovan za Egzarh na Patrijarhot srpski za site eparhii na Pravoslavnata Ohridska Arhiepiskopija
  11. ^ Konstituiranje na Svetiot Arhijerejski Sinod na Pravoslavnata Ohridska Arhiepiskopija (2003)
  12. ^ „Saopštenje za javnost sa redovnog zasedanja SAS SPC (2005)”. Arhivirano iz originala 12. 06. 2011. g. Pristupljeno 21. 06. 2022. 
  13. ^ POA (2005): Tomos o crkvenoj autonomiji Pravoslavne ohridske arhiepiskopije (2005)
  14. ^ POA (2005): Potvrda izbora gospodina Jovana za arhiepiskopa ohridskog i mitropolita skopskog
  15. ^ Baković, Biljana. „Ne brinu o svetinjama, a traže autokefalnost”. Politika Online. Pristupljeno 2021-01-12. 
  16. ^ „SPC: Saopštenje Svetog Arhijerejskog Sabora (16. maj 2022. godine)”. Arhivirano iz originala 16. maj 2022. g. Pristupljeno 21. jun 2022. 
  17. ^ POA: Zacelena ranata na poluvekovniot raskol (19.05.2022.)
  18. ^ Beseda arhiepiskopa Jovana u Hramu Svetog Save na Vračaru (19. maj 2022. godine)
  19. ^ „SPC (2022): Arhiepiskop Jovan: Čuvajmo jedinstvo! Da se ne ponovi besmisleni raskol!”. Arhivirano iz originala 19. 05. 2022. g. Pristupljeno 21. 06. 2022. 
  20. ^ „SPC (2022): Saopštenje za javnost Svetog Arhijerejskog Sabora”. Arhivirano iz originala 23. 05. 2022. g. Pristupljeno 21. 06. 2022. 
  21. ^ „SPC (2022): Patrijarh Porfirije i arhiepiskop Stefan služili Liturgiju u Sabornom hramu u Skoplju”. Arhivirano iz originala 24. 05. 2022. g. Pristupljeno 21. 06. 2022. 
  22. ^ POA (2022): Patrijarhot srpski Porfirij bogoslužeše vo Skopje
  23. ^ „SPC (2022): Patrijarh srpski Porfirije uručio arhiepiskopu Stefanu Tomos kojim se potvrđuje autokefalnost Makedonske pravoslavne crkve - Ohridske Arhiepiskopije”. Arhivirano iz originala 05. 06. 2022. g. Pristupljeno 21. 06. 2022. 
  24. ^ POA (2022): Vesti (jun)
  25. ^ Religija (2023): Po doma patrioti
  26. ^ POA (2023): Edna godina od izdavanjeto avtokefalija
  27. ^ MPC: Soopštenie (20.06.2023)
  28. ^ POA (2023): Vo tretata nedela po Pedesetnica Arhiepiskopot Jovan služeše vo Stavropigijalniot manastir Sv. Jovan Zlatoust vo Bitola
  29. ^ POA (2023): Soopštenie od Svetiot Arhierejski Sinod na Pravoslavnata Ohridska Arhiepiskopija
  30. ^ MPC (2023): Ilindensko poslanie (31.07.2023)
  31. ^ Kruševsko-demirhisarsko namesništvo
  32. ^ [1]: Vo 2005 godina so pravosilna presuda od Apelacioniot sud vo Bitola, osuden e na osumnaeset meseci zatvorska kazna za krivično delo „raspaluvanje na nacionalna i verska omraza, razdor i netrpelivost”
  33. ^ Vladika Jovan ponovo dobio 2,5 godine zatvora, Pristupljeno 4. maj 2013.
  34. ^ Arhiepiskop Jovan — najveći verski sužanj Evrope („Večernje novosti”, 4. jul 2013)
  35. ^ Arhiepiskop Jovan se žalio na presudu („Večernje novosti”, 30. oktobar 2013)
  36. ^ Episkop ohridski Jovan Vraniškovski na uslovnoj slobodi („Večernje novosti”, 2. februar 2015)
  37. ^ „EUROPE AND CENTRAL ASIA: SUMMARY OF AMNESTY INTERNATIONAL'S CONCERNS IN THE BALKANS. JANUARY – JUNE 2005”. Amnesty International. 
  38. ^ „Zahtev Svete Gore za oslobođenje arhiepiskopa Jovana”. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Митрополит_крушевско-демирхисарски_Јован&oldid=27553780”