Propaganda u okupiranoj Srbiji

Propaganda Nedićeve vlade tokom Drugog svetskog rata na teritoriji Srbije pod nemačkom okupacijom odnosi se na propagandne aktivnosti Vlade narodnog spasa generala Milana Nedića s ciljem ostvarivanja uticaja na javno mnjenje kako bi se dobila podrška za sprovođenje politike prijateljskih odnosa i saradnje sa nemačkim okupacionim snagama. Iako je kolaboraciona propaganda stalno pričala o novom vremenu, novoj Evropi, novoj Srbiji i novom Srbinu, ona je bila izuzetno patrijarhalna.

Mediji pod okupacijom

Sa razbijanjem Kraljevine Jugoslavije, mnoge novine su prestale sa izlaženjem, dok su osnovane neke nove. Ubrzo po otpočinjanju okupacije, nemačke okupacione vlasti su naredile popis svih mašina za štampanje i uvele ograničenja na teme koje se mogu objavljivati. Samo oni koji su bili registrovani i uz odobrenje nemačkih vlasti su mogli da uređuju takve publikacije. pod okupacijom izlazilo preko 40 okupatorskih i kolaboracionističkih listova, dnevnih i nedeljnih, među kojima su se izdvajali listovi s političkom namenom i tematikom. Prve nove novine, dnevnik Novo vreme, osnovane su 16. maja 1941. Nedeljnik „Naša borba“ je bilo glasilo stranke Zbor, a dobilo je ime po uzoru na knjigu Adolfa Hitlera Majn kampf (Moja borba). Sam režim je objavljivao Službene novine, što je bio pokušaj da se nastavi tradicija zvaničnih novina istog imena koje su bile objavljivane u Kraljevini Jugoslaviji.

Posle obrazovanja Nedićeve vlade, Đorđe Perić postao je šef Državna propagande. Drugi novinari koji su se istakli u propagandi bili su Stanislav Krakov, Danilo Gregorić, Krsta Cicvarić i Ratko Parežanin. Radio Beograd je pretvoren u radio-stanicu nemačke vojske, na kojoj su Nemci povremeno dozvoljavali istaknutim kvislinzima da se obrate narodu.

Teme

Antikomunistička propaganda

Antikomunistički plakat

Antiboljševički plakat

Plakat koji prikazuje negativnu budućnost za Srbiju ukoliko bi boljševizam odnosno Sovjetski Savez pobedio u ratu; i pozitivne rezultate ukoliko bi nacizam odnosno Nemački treći rajh pobedio u ratu

Vlada narodnog spasa Milana Nedića zajedno sa svojim oružanim snagama Srpskim dobrovoljačkim korpusom političara i advokata Dimitrija Ljotića i Srpskom državnom stražom, je vodila borbe protiv svih snaga KPJ odnosno NOVJ, koje je predvodio Josip Broz Tito.

Pored oružanog, vođen je i propagandni rat. Nedićeva vlada je izradila desetike propagandnih plakata na kojima kritikuje boljševizam i komunizam, prikazujući ih samo kao deo „globalne jevrejske zavere“, ali su bili pravljeni i filmovi sa istom tematikom.

Na propagandnim plakatima, komunisti su bili prikazivani kao okrutni, uvek praćeni crvenom bojom u vidu plamena (crvena boja je simbolizovala komunističku ideologiju). Većina plakata je komuniste prikazivala kao neprijatelje srpskog naroda i čitave Evrope, uz natpise:

„ Srbija je u antikomunističkom frontu. ”

„ Evropa brani svoju 3000 godina staru kulturu protiv boljševizma. ”

Glavni motivi ovih plakata bila je borba srpskog naroda protiv komunizma, pa su se tako često mogli videti prikazi srpskih seljaka sa vilama i drugim poljoprivrednim alatkama, u borbi protiv komunista.

Antisaveznički plakat, na kojem je prikazan britanski premijer Čerčil

Antičetnički plakat iz 1942. koji prikazuje generala Dragoljuba Mihailovića kako diže most u vazduh u vreme kada su jedinice JVUO izveli veliki broj diverzija i sabotaža na železnici, uništavajući oružje, municiju i ratnu spremu koje su Nemci odvozili za svoje trupe u Africi.

Antisaveznička propaganda

Poster sa Antimasonske izložbe koji prikazuje četničkog vođu Dragoljuba Mihailovića kao saučesnika u navodnoj jevrejsko-komunističkoj zaveri

Vlada narodnog spasa Milana Nedića nije vodila nikakvu propagandu protiv zapadnih saveznika (Ujedinjenog Kraljevstva i Sjedinjenih Američkih Država) do trenutka bombardovanja civilnih položaja od strane saveznika, 1943. i 1944. godine. Savezničko bombardovanje je trajalo od 20. oktobra 1943. do 17. septembra 1944. godine. U savezničkom bombardovanju Beograda, na Uskrs 1944. godine, poginulo je 2000 civila (među kojima puno žena i dece), a ranjeno preko 5000 civila. Tokom bombardovanja Leskovca je poginulo 6000 civila.

Iako je Vlada narodnog spasa Milana Nedića vodila isključivo antikomunističku propagandu, posle ovih stradanja civila počeli su da vode i propagandu protiv zapadnih saveznika. Kao i Sovjete, optuživali su Ujedinjeno Kraljevstvo i SAD da se nalaze u rukama „jevrejskih moćnika“, koji upravljaju svetom.

Na plakatima je uglavnom bio prikazivan britanski premijer Vinston Čerčil. Na jednom od plakata, Čerčil je prikazan u lekarskom mantilu, sa papirom na kojem piše da su svi narodi dužni da Engleskoj daju sva blaga u miru, a svoje živote u ratu.

Antičetnička propaganda

Vlada narodnog spasa Milana Nedića vodila je propagandu protiv ravnogorskog četničkog pokreta otpora Dragoljuba Draže Mihailovića, odnosno Jugoslovenske vojske u otadžbini iako je povremeno sarađivala sa njom, i potajno je pomagala. Draža Mihailović je prikazivan kao britanski agent i grobar srpskog naroda koji služi anglo-američkoj plutokratiji kao deo navodne jevrejsko-komunističke zavere. Međutim, za razliku od propagandnih plakata protiv partizanskog pokreta, pripadnici ravnogorskog pokreta su u manjoj meri napadani u odnosu na pripadnike partizanskog pokreta.

Antisemitska propaganda

Antisemitski plakat na kojem prikazan Jevrejin kako kontroliše Sovjetski Savez i Ujedinjeno Kraljevstvo držeći kao marionete njihove lidere Staljina i Čerčila

Nakon antikomunističke, Vlada narodnog spasa Milana Nedića je najviše ulagala u antisemitsku propagandu. Boljševici, komunisti i zapadni saveznici (Britanija i SAD) su gotovo uvek bili dovođeni u vezu sa Jevrejima i njihovom „globalnom zaverom“.

Na svim plakatima, Jevreji su bili prikazivani kao okrutni kapitalisti, sa karakterističnim crtama lica. Jevreji su bili prikazivani kao gospodari sveta, koji drže ekonomiju, privredu, vojsku i dr. Na jednom od plakata, jedan jevrejski rabin je prikazan sa lutkarskim koncima u rukama, dok su kao lutke (odnosno marionete) bili prikazani sovjetski lider Josif Staljin i britanski premijer Vinston Čerčil. Na istom plakatu, na zavesi pozornice bili su prikazani masonski simboli poput lenjira i šestara, ali i jevrejska Davidova zvezda.

Antimasonska propaganda

Plakat sa antimasonske izložbe u Beogradu

Vlada narodnog spasa Milana Nedića optuživala je masone - slobodne zidare, da stoje iza svetske zavere, baš onako kako su to tvrdili čelnici vladajuće Nacističke partije u Nemačkoj.

Vlada narodnog spasa Milana Nedića je i organizovala jednu antimasonsku izložbu finansiranu od strane Nemaca u Beogradu 1941, na kojoj je trebalo da se građani uvere u postojanje globalne zavere.

Veličanje rada

Plakat veličanja rada

Vlada narodnog spasa Milana Nedića je veličala i afirmisala rad i radništvo.

Pored mnogobrojnih plakata koje je Vlada izdala na ovu temu, ona je pravila i mnogo filmova sa istom temom, a njen predsednik Milan Nedić je često primao delegacije radnika i zemljoradnika.

Status žena

U Nedićevoj Srbiji za žene se smatralo da mora biti podređena muškarcima. Maga Magazinović je napadala feminizam kao pokret čiji su nocioci bile Jevrejke i polu-Jevrejke. Ženama se ograničavalo obrazovanje i zapošljavanje i smatralo se da im je namenjena uloga domaćice. Sa druge strane, nemačke, italijanske i japanske žene su slavljene kao vojnici pozadine, dok su žene u Sovjetskom Savezu i među partizanima opisivane kao razvratne žene i seksualne robinje.

Mediji

Nedeljni list „Srpski narod” iz 1942. godine koji je uređivao Velibor Jonić, deo kolekcije Adligata

Časopis Novo vreme

Dnevni list „Novo vreme“ iz 1941. godine kada je obrazovana Nedićeva vlada

Časopis „Novo vreme“ je bio najtiražniji list u Srbiji za vreme Drugog svetskog rata, a propaganda Vlade narodnog spasa Milana Nedića ga je pohvalila da je najmoderniji na čitavom Balkanu.

Javni koncerti

Vlada narodnog spasa Milana Nedića je, u saradnji sa nemačkom komandom u Beogradu, često priređivala javne koncerte na otvorenom. Tako je jedan održan na beogradskom trgu Slavija, u izvođenju nemačkog vojnog orkestra.

Crtani filmovi

Isečak iz crtanog filma snimljenog u Nedićevoj Srbiji

Vlada narodnog spasa Milana Nedića je, u okviru svog propagandnog delovanja, snimila nekoliko crtanih filmova.

Jedan od njih je i antianglikanski, antiamerički (antikapitalistički) i antikomunistički crtani film iz novembra 1943. godine.

Ovakvi crtani filmovi nisu bili namenjeni samo deci, već su bili osmišljeni za sve građane.

Literatura

• Petranović, Branko (1992). Srbija u Drugom svetskom ratu 1939—1945. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar. 
• Milosavljević, Olivera (2006). Potisnuta istina - kolaboracija u Srbiji 1941—1944. (PDF). Beograd: Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji. ISBN 978-86-7208-129-9. 
• Stojanović, Aleksandar (2014). Ideje, društveno-politički projekti i praksa vlade Milana Nedića (1941—1944). Beograd: Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu. 
• Mraović, Marijana T. (2015). Propaganda vlade Milana Nedića (1941—1944). Beograd: Filozofski fakultet Univerziteta u Beogradu.