Religija u Bugarskoj
Religija u Bugarskoj (2011)[1]
Dominantna religija u Bugarskoj je hrišćanstvo, koja je uspostavljena 865. godine i postala državna religija nakon hristijanizacije Bugarske. Dominantna vera na prostoru Bugarske je pravoslavno hrišćanstvo u sklopu Bugarske pravoslavne crkve. Tokom vladavine Osmanskog carstva, sunitski islam se širio na teritorije Bugarske, a danas je izuzetno malo rasprostranjen. Katolička crkva ima svoje korene u Bugarskoj od srednjeg veka, a protestantizam se pojavio početkom 19. veka.
Od devedesetih godina 20. veka, sve do kraja 2010. godine, broj pripadnika Bugarske pravoslavne crkve smanjio se sa 86% na 60%, dok se broj muslimana smanjio sa 13% na 8% celokupnog stanovništva države, između popisa 1992. i 2011. godine. Do popisa stanovništva 1992. godine, državljani Bugarske su bili obavezni da koriste versku pripadnost svojih roditelja ili predaka, a od 2001. godine ljudima je dozvoljeno da proglase lično verovanje ili nereligioznost (ireligioznost i ateizam).[2] Nakon raspada Narodne Republike Bugarske (1946–1990), broj pripadnika islama porastao više nego broj pripadna pravoslavnog hrišćanstva.[2]
Međutim, zbog porasta islamskog terorizma početkom 21. veka među Bugarima se pojavila antipatija prema islamskom stanovništu.[2] Bugarska pravoslavna crkva zabeležila je najveći pad od početka 2001. godine.[2] Značajni uticaj na pad pravoslavnog stanovništva imao je nekadašnji komunistički režim koji je bio na vlasti u Bugarskoj[3], a 2011. godine otvaranjem tajnih državnih arhiva otrkiveno je da su 85% sveštenika Bugarske pravoslavne crkve bili pripadnici tajne policije.[4]
Danas, Ustav Bugarske označava pravoslavno hrišćanstvo kao "tradicionalnu" religiju zemlje, ali garantuje slobodno vršenje bilo koje religije.[5] Bugarska nije doživela nikakve značajne etničke ili verske sukobe za razliku od slučaja u bivšoj Jugoslaviji. Danas u Bugarskoj verske zajednice funkcionišu bez većih sukoba, a Sofija je poznata po takozvanom Trgu religijske tolerancije, na kojem se nalazi pravoslavna crkva Svete Nedelje, katedrala Svetog Josipa, Banja Baši džamija i sofijska Sinagoga.[6][7]
Demografija[uredi | uredi izvor]
Podaci o verskoj pripadnosti sa popisa stanovništva[uredi | uredi izvor]
| Religion | 1992[8] | 2001[9] | 2011[1][10] | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Broj | % | Broj | % | Broj | % | |
| Hrišćanstvo | 7,350,016 | 86.6 | 6,638,870 | 83.73 | 4,487,554 | 60.9 |
| –Bugarska pravoslavna crkva | 7,274,479 | 85.71 | 6,552,751 | 82.64 | 4,374,135 | 59.4 |
| –Protestantizam | 22,067 | 0.26 | 42,308 | 0.53 | 64,476 | 0.9 |
| –Katolička crkva | 53,470 | 0.63 | 43,811 | 0.55 | 48,945 | 0.8 |
| Islam | 1,111,838 | 13.1 | 966,978 | 12.2 | 577,139 | 7.9 |
| Ostali | 11,882 | 0.14 | 14,937 | 0.19 | 11,444 | 0.1 |
| Nisu vernici | - | - | 308.116 | 3.88 | 682,162 | 9.3 |
| Neizjašnjeni | - | - | - | - | 1,606,269 | 21.8 |
| Ukupna populacija | 8,487,317 | 100.0 | 7,928,901 | 100.0 | 7,364,570 | 100.0 |
Detaljni podaci popisa 2011. godine[uredi | uredi izvor]
| Grupa | Populacija | % izjašnjenih | % populacije |
|---|---|---|---|
| Pravoslavna crkva | 4.374.135 | 76.0% | 59.4% |
| Neizjašnjeni | 2.288.431 | 11.8% | 31.1% |
| Sunizam | 546,004 | 9.5% | 7.4% |
| Protestantizam | 64,476 | 1.1% | 0.9% |
| Katolička crkva | 48,945 | 0,8% | 0.7% |
| Šiizam | 27,407 | 0.5% | 0.4% |
| Nedefinisani muslimani | 3,728 | 0.1% | 0.1% |
| Drevnoistočne crkve | 1,715 | 0.0% | 0.0% |
| Judaizam | 706 | 0.0% | 0.0% |
| Ostali | 9,023 | 0.2% | 0.1% |
| Grafikon procenta | - | 5,758,301 | 7,364,570 |
Religijske grupe po popisu iz 2001. godine[uredi | uredi izvor]
| Total | Bugari | Turci | Romi | Ostali | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Broj | % | Broj | % | Broj | % | Broj | % | Broj | % | |
| Pravoslavlje | 6,552,751 | 82.6 | 6,315,938 | 94.9 | 5,425 | 0.7 | 180,326 | 48.6 | 51,062 | |
| Islam | 966,978 | 12.2 | 131,531 | 2.0 | 713,024 | 95.5 | 103,436 | 27.9 | 18,987 | |
| Nereligioznost | 308,116 | 3.9 | 151,008 | 2.3 | 23,146 | 3.1 | 59,669 | 16.1 | ||
| Katolička crkva | 43,811 | 0.6 | 37,811 | 0.6 | 2,561 | 0.3 | ||||
| Protestantizam | 42,308 | 0.5 | 14,591 | 0.2 | 2,066 | 0.3 | 24,651 | 6.6 | 1,000 | |
| Ostali | 14,937 | 0.2 | 4,331 | 0.1 | 442 | 0.1 | ||||
| Ukupna populacija | 7,928,901 | 100.0 | 6,655,210 | 100.0 | 746,664 | 100.0 | 370,908 | 100.0 | 100.0 | |
Verske grupe[uredi | uredi izvor]
Hrišćanstvo[uredi | uredi izvor]
Pravoslavlje[uredi | uredi izvor]
Dominantna vera u Bugarskoj je pravoslavlje, a pravoslavcima se po popisu stanovništva iz 2011. godine izjašnjava 60% stanovnika Bugarske.[1] U Bugarskoj se još nalaze sedišta Ruske pravoslavne crkve, Ukrajinske pravoslavne crkve, Grčke pravoslavne crkve, Rumunske pravoslavne crkve i Srpske pravoslavne crkve.
Hrišćanstvo u Bugarskoj uspostavljeno je u vreme Prvog bugarskog carstva, za vreme vladavine Borisa I, sredinom 9. veka. Rastom Prvog bugarskog carstva učinilo je pravoslavnu crkvu autokefalnom 919. godine. Bugarska pravoslavna crkva najstarija je pravoslavna crkva među slovenskim pravoslavnim crkvama i imala je uticaj na druge pravoslavne crkve, svojom bogatom književnom i kulturnom delatnošću, kao i uticaj na ćirilično pismo u Bugarskoj.
Katolicizam[uredi | uredi izvor]
Katolicizam ima svoje korene u Bugarskoj još iz srednjeg veka. Sasi su na prostoru Bugarske države širili katolicizam, kao i bogumili i misionari, koji su širili katolicizam u većim gradovima države. Po popisu iz 2011. godine, u Bugarskoj se 0,8% stanovništva izjašnjava kao katolici.[1]
Danas, veći deo katoličkog stanovništva Bugarske nastanjen je u Plovdivskoj oblasti, sa sedištem u gradu Rakovski i u nekoliko sela u severnoj Bugarskoj. Banatski Bugari predstavljaju bugarsku manjinu, rasprostranjenu na prostoru Rumunije i Srbije, a oni su pretežno katoličke veroispovesti. Bugarsko grčkokatolička crkva formirana je u 19. veku i danas broji 10.000 članova.
Protestantizam[uredi | uredi izvor]
Protestantizam je u različitim oblicima u Bugarsku stigao u 19. veku, zbog misionara koji su uglavnom bili iz Sjedinjenih Država. U periodu od 1992. do 2011. godine broj pripadnika protestanizma se utrostručio i oni čine 0,9% stanovništva Bugarske, po popisu iz 2011. godine.[1] Polovinu protestanata u Bugarskoj čine Romi, dok drugu polovinu čine uglavnom Bugara. Unija evangeličkih kongregacionih crkava u Bugarskoj je plod američkih misionara iz 19. veka.[13]
Jermenska apostolska crkva[uredi | uredi izvor]
Većina Jermena iz Bugarske su članovi Jermenske apostolske crkve, čije sedište se nalazi u Sofiji. Najveće zajednice Jermena u Bugarskoj nalaze se u Sofiji, Plovdivu, Varni i Burgasu.
Ateizam i agnosticizam[uredi | uredi izvor]
Prema popisu iz 2011. godine, 21,8% državljana Bugarske nije odgovorilo na pitanje o religiji, dok se njih 9,3% njih izjasnilo kao ateisti i agnostici.[10]
Islam[uredi | uredi izvor]
Prema popisu iz 2011. godine, islam je druga najveća religija na prostoru Bugarske, kojoj pripada 8% stanovništva Bugarske.[1] Najveći broj pripadnika islamske veroispovesti u Bugarskoj su Turci, Pomaci i deo romske populacije. Turci i Pomaci naseljavaju bugarski deo planine Rodopi, ali prisutni su i u drugim delovima zemlje, Turci u regionu Ludogori, a Pomaci pored Rodopi planije naseljavaju i nekoliko sela u severnom delu Bugarske. Prema popisu iz 2011. godine, muslimanski vernici u Bugarskoj čine većinu u Krdžalijskoj oblasti i Razgradskoj oblasti (uglavnom Turci), a veliki broj njih stacioniran je i u Smoljanskoj oblasti.
Islam se na prostoru Bugarske pojavio za vreme vladavine Osmanskog carstva u 14. i 15. veku. U to vreme, bogatiji Turci naseljavali su se u Varnu, Sofiju, Plovdiv i u druge veće gradove. Veliki broj Pavlićana i pravoslavaca su poturčeni na prostoru Bugarske i susednih zemalja za vreme Osmanskog carstva. Nakon oslobođenja Bugarske 1878. godine, veliki broj muslimanskih vernika napustio je Bugarsku.
Judaizam[uredi | uredi izvor]
Uprkos niskom broju pripadnika judaizma po popisu iz 2011. godine, bugarska jevrejska populacija imala je značajan kulturni uticaj na zemlju u prošlosti i još uvek je važna i danas. Jevreji u Bugarskoj su koncentrisani u većim gradovima, uglavnom u glavnom gradu Sofiji.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Katedrala Uspenja Svete Bogorodice u Varni -
Crkva Svetog Đorđa u Sofiji, najstarija crkva u Bugarskoj -
Banja Baši džamija u Sofiji -
Sofijska sinagoga
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e „Naselenie po mestoživeene, vъzrast i veroizpovedanie”. Censusresults.nsi.bg. Arhivirano iz originala 28. 01. 2012. g. Pristupljeno 29. 10. 2017.
- ^ a b v g Seligman 2014, str. 83.
- ^ Ghodsee 2009, str. 93.
- ^ Djankov, Simeon (2014). The Great Rebirth: Lessons from the Victory of Capitalism over Communism. Columbia University Press. str. 145. ISBN 9780881326987.
- ^ „The Bulgarian Constitution”. Parliament.bg. Arhivirano iz originala 10. 11. 2010. g. Pristupljeno 23. 3. 2011.
- ^ „Vagobond in Bulgaria - Part 2 - Sofia Places of Worship - Vagobond”. Vagobond.com. 1. 2. 2014. Arhivirano iz originala 16. 10. 2017. g. Pristupljeno 15. 10. 2017.
- ^ „The Square of Tolerance in Bulgaria”. My Guide Bulgaria. Arhivirano iz originala 3. 6. 2016. g. Pristupljeno 15. 10. 2017.
- ^ Giordano, Kostova & Lohmann-Minka 2000, str. 108.
- ^ „Population by Districts and Religion Group as of 2001”. National Statistical Institute of Bulgaria. Pristupljeno 29. 10. 2017.
- ^ a b „People and Society :: Bulgaria – Religions”. The World Factbook. CIA. Arhivirano iz originala 24. 12. 2018. g. Pristupljeno 26. 1. 2015.
- ^ „Struktura na naselenieto po veroizpovedanie (Structure of the population by confession)”. Nsi.bg. Arhivirano iz originala 25. 12. 2009. g. Pristupljeno 15. 10. 2017.
- ^ „Etničeski malcinstveni obщnosti (Ethnic minority communities)”. Nsi.bg. Arhivirano iz originala 24. 8. 2017. g. Pristupljeno 15. 10. 2017.
- ^ Johnstone, Patrick; Miller, Duane (2015). „Believers in Christ from a Muslim Background: A Global Census”. IJRR. 11: 14. Pristupljeno 20. 11. 2015.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Djankov, Simeon (2014). The Great Rebirth: Lessons from the Victory of Capitalism over Communism. Columbia University Press. str. 145. ISBN 9780881326987.
- Giordano, Christian; Kostova, Dobrinka; Lohmann-Minka, Evelyne (2000). Bulgaria: Social and Cultural Landscapes. University Press. ISBN 9783727813269.
- Ghodsee, Kristen (2009). Muslim Lives in Eastern Europe: Gender, Ethnicity, and the Transformation of Islam in Postsocialist Bulgaria. Princeton University Press. ISBN 9781400831357.
- Seligman, Adam B. (2014). Religious Education and the Challenge of Pluralism. Oxford University Press. ISBN 9780199359486.