Socijalistička narodna partija Crne Gore

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ne poistovećivati sa Narodna socijalistička stranka Crne Gore.
Socijalistička narodna partija Crne Gore
SkraćenicaSNP
PredsednikVladimir Joković
OsnivačMomir Bulatović Milijana Radoičić
Osnovana18. februar 1998.
SedišteUlica Vaka Đurovića 5, Podgorica
 Crna Gora
IdeologijaSocijaldemokratija,
Društveni konzervativizam.
Politička pozicijaLevi centar
Skupština Crne Gore
2 / 81
Veb-sajt
www.snp.co.me

Socijalistička narodna partija Crne Gore (SNP) je politička stranka socijaldemokratskog usmjerenja u Crnoj Gori. Osnovana je 1998. godine od strane Momira Bulatovića, nakon raskola u Demokratskoj partiji socijalista. Pripada grupi stranaka srpskog naroda u Crnoj Gori. Njen sadašnji predsjednik je Vladimir Joković.[1]

SNP je od 2020. godine bio deo parlamentarne većine i podržavao Vladu Zdravka Krivokapića, a od 28. aprila 2022. godine je i deo Vlade Dritana Abazovića, gde je Joković potpredsednik Vlade i ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, dok je SNP dao ukupno 6 članova Vlade.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Momir Bulatović, osnivač i prvi predsjednik SNP (1998—2001)
Zoran Žižić, jedan od čelnika SNP i predsjednik Vlade SRJ (2000—2001)

Nastala je 1998. godine, nakon velikog političkog raskola u Demokratskoj partiji socijalista Crne Gore (DPS), koji je izbio prethodne 1997. godine. Osnivač i prvi predsjednik stranke je bio bivši crnogorski predsjednik Momir Bulatović. Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani 1998. godine stranka je nastupala samostalno i osvojila 35,62% glasova i 29 poslaničkih mandata, plasirajući se na drugo mesto iza koalicije Da živimo bolje (DPS-NS-SDP). Momir Bulatović je 19. maja 1998. postao predsednik savezne vlade SRJ i SNP ulazi u vlast na saveznom nivou, u koaliciji sa Socijalističkom partijom Srbije.

Posle saveznih izbora koji su održani u jesen 2000. godine, u rukovodstvu SNP je došlo do pokretanja unutrašnjih rasprava oko izbora novog političkog usmjerenja. Pošto se veći dio rukovodstva opredelio za saradnju sa Demokratskom opozicijom Srbije (DOS), Momir Bulatović je 9. oktobra podnio ostavku na funkciju predsjednika Savezne vlade.[2] Iako je i dalje ostao na čelu SNP, njegov uticaj je znatno opao, a vođenje stranačke politike su preuzeli potpredsjednici: Predrag Bulatović, Zoran Žižić i Srđa Božović, koji su na saveznom nivou sklopili koaliciju sa DOS, nakon čega je Žižić izabran za predsjednika nove Savezne vlade, dok je Božović zadržao funkciju predsjednika Vijeća građana Savezne skupštine.

Stranački raskol (2001)[uredi | uredi izvor]

Krajem januara 2001. godine, Momir Bulatović je i formalno podnio ostavku na funkciju predsjednika SNP,[3] a potom je napustio stranku, što je dovelo do daljih podela po dubini stranačke organizacije. Krajem februara, održan je kongres SNP na kome je za novog predsjednika izabran Predrag Bulatović, koji je najavio građansko usmjerenje stranke. Tokom kongresa, došlo je do otvorene podjele među delegatima.[4] Manjinski dio delegata, koji je bio nezadovoljan novim političkim usmerenjem stranke, napustio je SNP, pridruživši se Momiru Bulatoviću. Time je učinjen ključni korak ka stvaranju nove političke organizacije, koja je osnovana pod imenom Narodna socijalistička stranka Crne Gore (NSSCG).[5]

Djelatnost stranke (2001—2006)[uredi | uredi izvor]

Dragiša Pešić, jedan od čelnika SNP i predsjednik Vlade SRJ (2001—2003)

Nakon pomenutog raskola, koji je oslabio stranku, SNP je stupila u pregovore sa Narodnom strankom (NS) i Srpskom narodnom strankom (SNS) radi stvaranja unionističke koalicije pod nazivom Zajedno za Jugoslaviju (ZZJ). Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u aprilu 2001. godine, koalicija ZZJ je osvojila 148,513 glasova (40,56%) i 33 poslanička mandata, neznatno manje od vladajuće DPS, koja je ostala bez apsolute većine, čime je stvorena prilika za promjenu vlasti. Pošto je formiranje većine zavisilo od takođe opozicionog, ali suverenistički usmjerenog Liberalnog saveza Crne Gore, SNP je sa pokušala da formuliše širu političku platformu u cilju pridobijanja LSCG za obrazovanje nove vlade koja bi se fokusirala na sprovođenje neodložnih demokratskih reformi, ali takav dogovor se pokazao kao nemoguć, usljed nepomirljivih razlika po pitanju odnosa prema državnom statusu Crne Gore.[6]

Sredinom 2001. godine, u rukovodstvu SNP su počela da se pojavljuju nova razmimoilaženja povodom niza političkih pitanja usljed čega je Zoran Živković podnio ostavku na funkciju predsjednika Savezne vlade,[7] na koju je potom izabran Dragiša Pešić, visoki funkcioner SNP blizak predsjedniku Predragu Bulatoviću. Nakon povlačenja iz vlade, Žižić je nastavio da obavlja funkciju potpredsjednika SNP, a oko njega je tokom vremena počeo da se okuplja dio stranačkih funkcionera koji nisu bili zadovoljni politikom Predraga Bulatovića, što je došlo do posebnog izražaja tokom narednih godina.

Nedugo nakon formiranja manjinske vlade DPS-SDP, koja je sredinom 2001. godine izabrana uz podršku LSCG, u javnosti je obnovljena rasprava o raspisivanju referenduma o državnom statusu Crne Gore, što je bio ključni uslov za podršku LSCG manjinskoj vladi. SNP se zajedno sa svojim koalicionim partnerima (NS, SNS) oštro protivila raspisivanju referenduma po tadašnjem Zakonu o referendumu koji je propisivao prostu većinu u odnosu na broj izašlih birača. Tim povodom, SNP je formulisala stav da je za legitimno sprovođenje referenduma neophodno propisati prag od 50% glasova u odnosu na ukupan broj birača. Pošto konsenzus o raspisivanju referenduma nije postignut, došlo je do intenziviranja pregovora preuređenju odnosa u SRJ. Pregovori su rezultirali sklapanjem Beogradskog sporazuma koji je potpisan 14. marta. Iako nije učestvovalo u samom činu potpisivanja sporazuma, rukovodstvo SNP je podržalo osnovnu zamisao o transformaciji SRJ u državnu zajednicu Srbije i Crne Gore, tako da su poslanici SNP u skupštinama Crne Gore i SRJ glasali za ozvaničenje pomenutog sporazuma.[8]

Potpisivanje Beogradskog sporazuma je dovelo do pada manjinske vlade u Crnoj Gori i raspisivanja novih skupštinskih izbora, koji su održani u jesen 2002. godine. Uoči ovih izbora, koalicija Zajedno za Jugoslaviju je promjenila ime u Zajedno za promjene (ZZP), ostavši u istom sastavu (SNP, NS, SNS). Iako je zadobila manju podršku u odnosu na prethodne izbore, ZZP je sa 133,894 glasova (38,4%) osvojila 30 poslaničkih mandata. Tokom naredne 2003. godine, SNP je učestvovala u konačnoj transformaciji SRJ u Državnu zajednicu Srbije i Crne Gore,[9] koja je tokom 2004. i 2005. godine prolazila kroz niz unutrašnjih kriza, koje su se iz godine u godinu produbljivale usljed nepostojanja političkog konsenzusa o ključnim državnim pitanjima.

U razdoblju od 2001. do 2006. godine, većinski dio rukovodstva SNP je na čelu sa Predragom Bulatovićem nastojao da promoviše ideju o transformaciji stranke putem programske i organizacione modernizacije, koja bi bila izvedena po modelu savremenih evropskih stranaka lijevog centra. U tom cilju, rukovodstvo SNP je nastojalo da izgradi novi politički identitet stranke, zasnovan na evropskim i građanskim vrijednostima. Međutim, realizacija takvog programskog usmjerenja bila je otežana usljed složenih društvenih i političkih prilika, koje su u Crnoj Gori bile opterećene sve izraženijim političkim sporovima i sukobima oko raznih pitanja koja su se odnosila na promjenu državnog statusa. Pošto se zalagalo za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije, rukovodstvo SNP se u to vrijeme našlo pred velikim političkim izazovima: na jednoj strani, veći dio rukovodstva SNP se zalagao za evropsko i građansko usmjerenje, dok je na drugoj strani - u političkoj stvarnosti, stranka de facto živjela od srpskih glasova u Crnoj Gori.[10][11]

Odnos prema referendumu (2006)[uredi | uredi izvor]

SNP se programski zalagala za očuvanje državnog zajedništva Crne Gore i Srbije, tako da je od same najave referenduma o državnom statusu Crne Gore istupala protiv separatističke opcije, stavljajući se na čelo šire koalicije unionističkih stranaka. Krajem 2005. i početkom 2006. godine, u vrijeme intenziviranja javne rasprave o donošenju posebnog referendumskog zakona, SNP je zastupala stav da odluka o nezavisnosti Crne Gore može biti donijeta samo ako se u prilog nezavisnosti izjasni apsolutna većina od ukupnog broja građana sa pravom glasa, a isti stav su zastupale i druge unionističke stranke. Nasuprot tome, crnogorske režimske stranke su zastupale stav da je za donošenje odluke o nezavisnosti dovoljno da se u prilog nezavisnosti izjasni prosta većina od onog broja građana koji će izaći na glasanje.[12][13][14][15]

Kao posrijednik u ovoj raspravi pojavila se Evropska unija, koja je predložila kompromisno rješenje, po kome bi se odluka o državnoj nezavisnosti imala smatrati važećom ukoliko se u prilog nezavisnosti izjasni više od 55% u odnosu na broj važećih glasova (ukupan broj glasalih, umanjen za broj nevažećih glasova). Takav prijedlog EU, koji je 15. februara saopštio Miroslav Lajčak, rezultirao je pokretanjem novih rasprava, kako među opozicionim, tako i među vladajućim strankama. Iako je procjenila da se prag od 55% može dostići, vladajuća Demokratska partija socijalista Crne Gore je Lajčakov prijedlog primila sa negodovanjem. Pošto DPS nije mogla samostalno da izglasa referendumski zakon, ključna uloga u izboru konačnih rješenja pripala je unionističkim strankama, među kojima je odlučujući glas imala SNP. Početkom februara 2006. godine, rukovodstvo SNP se još uvijek odlučno zalagalo za princip apsolutne većine u odnosu na ukupno biračko tijelo. Međutim, pod otvorenim pritiskom EU, rukovodstvo SNP je počelo da popušta, odustavši od svojih prvobitnih stavova. Prvi korak je učinjen na sjednici Glavnog odbora SNP, koja je održana 18. februara, kada su stavovi EU uzeti u razmatranje, a konačna odluka je donijeta na istorijskoj sjednici održanoj 25. februara, kada se Glavni odbor SNP i zvanično izjasnio za prihvatanje Lajčakovih prijedloga%. Lajčakove prijedloge su tih dana prihvatila i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka.[16][17][18][19][20][21][22][23][24][25][26][27][28]

Skupština Crne Gore je 1. marta 2006. godine izglasala "Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore".[29] Od tadašnjeg ukupnog broja poslanika (75), za usvajanje zakona glasalo je njih 60, uključujući i poslanike SNP.[30][31] Referendum je održan je 21. maja. Od ukupno 484,718 građana sa pravom glasa, na referendum je izašlo 419,236 (86.49%), a u prilog nezavisnosti se izjasnilo 230,711 građana, što je predstavljalo 47,5% u odnosu na ukupno biračko tijelo, odnosno 55,5% u odnosu na broj glasalih.[32] Tokom sprovođenja referendumskog procesa, došlo je do brojnih nepravilnosti, usljed kojih je legitimitet zvanično saopštenih rezultata bio doveden u pitanje.[33]

Pitanje odgovornosti[uredi | uredi izvor]

Zvanični rezultati referenduma djelovali su porazno na SNP i ostale unionističke stranke, pošto se pokazalo da je izglasavanje nezavisnosti, uprkos nepostojanju apsolute većine, na kraju bilo omogućeno upravo zahvaljujući njihovom pristajanju na ozakonjenje iznuđenih rješenja, koja su bila promovisana od strane Evropske unije. Napuštanjem osnovnog demokratskog principa, po kome se ključne referendumske odluke od državnog i istorijskog značaja donose većinom glasova u odnosu na ukupan broj birača, SNP je zajedno sa drugim opozicionim strankama omogućila vladajućoj DPS i drugim separatističkim strankama da program državne nezavisnosti ostvare bez podrške apsolute većine biračkog tijela Crne Gore. Polazeći od prethodno zadate riječi, rukovodstvo SNP je na čelu sa Predragom Bulatovićem najavilo da će stranačkim organima ponuditi izjašnjavanje o povjerenju i odgovornosti, ali od toga se veoma brzo odustalo. Od ključnog značaja bio je susret stranačkog vrha sa Havijerom Solanom, tadašnjim visokim prijedstavnikom EU za spoljnu politiku i bezbjednost. Nakon tog susreta, koji je održan 2. juna, Predrag Bulatović je zatražio od SNP da u ime evropske budućnosti prihvati stav EU o ishodu referenduma, izjavivši na sjednici Glavnog odbora SNP, koja je održana 3. juna 2006. godine, na dan proglašenja nezavisnosti Crne Gore, da bi neprihvatanjem evropskog puta u pitanje bio doveden i sam opstanak SNP.[34][35][36][37][38][39][40]

Djelovanje nakon 2006. godine[uredi | uredi izvor]

Prijedlog za zastavu Crne Gore, koji je podnijela SNP (2007): trobojka sa plavetnom bojom u svijetloplavoj nijansi

Referendumski poraz je ostavio teške posljedice po SNP i ostale unionističke stranke. Iako je i dalje težila da bude lider opozicije, SNP je odbila da se uključi u stvaranje šire koalicije srpskih stranaka pod nazivom Srpska lista, odlučivši se za stvaranje posebne koalicije sa NS i DSS. Ta koalicija je na skupštinskim izborima održanim u septembru 2006. godine osvojila 47.683 glasova (14,07%) i 11 mandata, što je bio značajan pad u odnosu na prethodne izbore. Usljed lošeg izbornog rezultata, SNP je izgubila i status vodeće opozicione stranke, pošto je koalicija na čelu sa SNP osvojila manje glasova i mandata od Srpske liste. Tek nakon tog poraza, Predrag Bulatović je odlučio da preuzme odgovornost i podnese ostavku,[41][42][43] a za novog predsjednika SNP izabran je Srđan Milić, prvi nosilac te funkcije koji je po narodnosti bio Srbin.[44]

Tokom rasprave o donošenju novog Ustava Crne Gore (2007), rukovodstvo SNP nije podržalo prijedlog Srpske liste da se za osnovu zastave Crne Gore uzme crveno-plavo-bijela trobojka, već je predložilo da se središnja boja definiše kao plavetna,[45] čime je potvrđen stav koji je SNP prema tom pitanju nasljedila još iz vremena kada su njeni kadrovi bili dio DPS. Iako je pomenuti izraz, koji je po svom izvornom značenju bio poetski sinonim za plavu boju, svojevremeno (1993—1994) zloupotrebljen od strane režima radi uvođenja u zastavu potpuno nove svijetloplave boje, rukovodstvo SNP se od samog osnivanja stranke (1998) zalagalo upravo za svijetlopalvu boju, prelazeći preko brojnih upozorenja stručne i šire srpske javnosti.

Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani 2009. godine, SNP je po drugi put u svojoj istoriji nastupila samostalno, nakon neuspješnog pokušaja da se formira jedinstvena lista cjelokupne opozicije, koja bi uključivala Novu srpsku demokratiju i Pokret za promjene. Nakon neuspješnih pregovora sa dotadašnjim koalicionim partnerima, NS i DSS, rukovodstvo SNP je odlučilo da na izbore izađe samostalno. SNP je osvojila 54.547 (16,5%) glasova i 16 poslanika, čime je ponovo postala vodeća opoziciona stranka.

Sredinom 2012. godine, u redovima SNP došlo je do unutrašnje podjele povodom pitanja o eventualnom pristupanju te stranke novostvorenoj opozicionoj koaliciji pod nazivom Demokratski front, koja je formirana od strane Pokreta za promjene (PZP) i Nove srpske demokratije (NSD). Na čelu te koalicije nalazio se Miodrag Lekić,[46] bivši ministar spoljnih poslova Crne Gore, koji je bio poznat po svojim ranijim antisrpskim stavovima, a isto je važilo i za Nebojšu Medojevića, predsjednika PZP, koji je odigrao neslavnu ulogu prilikom donošenja novog Ustava Crne Gore (2007).[47]

U znatnom dijelu članstva SNP postojao je snažan otpor prema sklapanju koalicije sa takvim, krajnje nepouzdanim i kompromitovanim političkim činiocima, tako da je veći dio stranačkog rukovodstva na čelu sa Srđanom Milićem, tadašnjim predsjednikom SNP, bio krajnje skeptičan prema formiranju koalicije sa Medojevićem i Lekićem. Manjinsku struju, koja se zalagala za pristupanje Demokratskom frontu predvodio je Predrag Bulatović, bivši predsjednik SNP, koji je godinama unazad zagovarao stvaranje koalicije sa Medojevićem i Lekićem, sa kojima je bio u posebnim odnosima još od 2006. godine, kada su zajedno dogovarali stvaranje Demokratske alternative.[48]

Nemajući povjerenja u Medojevića i Lekića, rukovodstvo SNP je početkom avgusta 2012. godine saopštilo da će ta stranka pristupiti Demokratskom frontu samo ukoliko joj bude priznata polovina kandidatskih mjesta na zajedničkoj izbornoj listi, ali taj zahtjev nije bio prihvaćen od strane PZP i NSD.[49] Nakon toga, manji dio rukovodstva SNP opredjelio se za samostalni ulazak u DF, što je dovelo do raskola u vrhu SNP i isključenja svih stranačkih funkcionera koji su pristupili Demokratskom frontu. Isključena grupacija, koju su predvodili Milan Knežević i Predrag Bulatović, nije se tada konstituisala kao nova stranka, već je tokom prvih godina djelovala kao poseban politički subjekat pod nazivom "Grupa birača - Milan Knežević", a kasnije je prerasla u Demokratsku narodnu partiju Crne Gore (2014).[50]

Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u oktobru 2012. godine, SNP je na zauzela treće mjesto, iza vladajuće koalicije i DF, osvojivši 40.131 glasova (11,06%) i 9 poslaničkih mandata, što je bilo 7 mandata manje u poređenju sa rezultatima iz 2009. godine.[51]

Početkom 2013. godine, rukovodstvo SNP se našlo pred novim iskušenjem, pošto je znatan dio opozicionih stranaka odlučio da stane iza Miodraga Lekića kao zajedničkog kandidata na predstojećim predsjedničkim izborima. Na drugoj stani, pojedine srpske i prosrpske stranke bile su spremne da podrže kandidata SNP ili da istaknu sopstvenog predsjedničkog kandidata. Ne želeći da bude optužena za podsticanje opozicionog nejedinstva, SNP je uprkos ozbiljnim rezervama, koje su proisticale iz Lekićeve političke nepouzdanosti, odlučila da podrži njegovu kandidaturu.[52][53]

Ova odluka se pokazala kao pogrešna, pošto je Lekić svojim držanjem tokom kampanje uspio da odbije od sebe znatan dio srpskih i prosrpskih birača, koji usljed nepostojanja drugog opozicionog kandidata nijesu imali za koga da glasaju. Tu okolnost odmah je iskoristio režimski kandidat Filip Vujanović, koji se u završnici kampanje neposredno obratio upravo srpskim biračima.[54][55] Nakon Vujanovićeve pobjede, koja je ostvarena već u prvom krugu, izvršena je analiza izbornih rezultata koja je pokazala da rukovodstvo SNP nije načinilo dobru procjenu kada je odlučilo da Lekića podrži već u prvom krugu, pošto je isticanje posebnog kandidata SNP moglo doprinjeti dodatnom animiranju srpskih i prosrpskih birača, usljed čega je odziv i ukupan zbir opozicionih glasova mogao biti znatno veći, a samim tim i dovoljan za sprečavanje Vujanovićeve pobjede u prvom krugu.

Krajem 2014. godine, u redovima SNP došlo je do novih podjela koje su došle do punog izražaja tokom održavanja stranačkog kongresa u novembru pomenute godine. Iako je za predsjednika SNP ponovo izabran Srđan Milić, za njega je glasalo tek nešto više od polovine kandidata, dok je trećinu glasova dobio Aleksa Bečić, koji je predvodio desničarsku frakciju unutar SNP.[56] Do otvorenog raskola u stranci došlo je početkom 2015. godine, kada je Bečić sa svojim pristalicama napustio SNP, stvorivši novu stranku pod nazivom Demokratska Crna Gora.[57]

Vladimir Joković, sadašnji predsjednik stranke.

Pomenuti stranački raskol doveo je do daljeg slabljenja SNP, koja se našla pred izborom između dvije opcije. Prva je podrazumjevala oslonac na stranačku bazu i jačanje tradicionalnog prosrpskog identiteta stranke, dok se druga ogledala u daljem jačanju "građanskog" usmjerenja. Nastojeći da spriječi izbijanje novih podjela, rukovodstvo SNP se opredjelilo za drugu opciju. Umjesto saradnje sa prosrpskim i srpskim strankama, SNP se krajem 2016. godine okrenula saradnji sa pojedinim građanskim strankama, što je dovelo do stvaranja "Velike koalicije Ključ" koju su pored SNP činile još dvije stranke: Demokratski savez (DEMOS) i Ujedinjena reformska akcija (URA). Na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u oktobru 2016. godine, SNP je nastupila upravo u okviru "Velike koalicije Ključ", koja je ostvarila rezultat znato niži od očekivanog, osvojivši 42.295 glasova (11,05%) i 9 poslaničkih mandata, od čega je SNP pripalo 3 mandata, što je bio najlošiji rezultat u istoriji stranke.

Već na početku 2017. godine, došlo je do novih podjela, pošto je stranku napustila grupa oko Aleksandra Damjanovića, jednog od trojice poslanika SNP u Skupštini Crne Gore, nakon čega je stanka spala na dva poslanička mandata.[58] Suočen sa novom krizom u stranci Srđan Milić je odlučio da se povuče sa funkcije predsjednika SNP, nakon čega je za njegovog nasljednika izabran Vladimir Joković.[59][60]

Na predsjedničkim izborima, koji su u Crnoj Gori održani 2018. godine, SNP je podržala zajedničkog kandidata opozicije Mladena Bojanića.[61]

Izborni rezultati SNP[uredi | uredi izvor]

Godina izbora % Mandati
1998. 35,62 (samostalno)
29 / 78
2001. koalicija Zajedno za Jugoslaviju
21 / 77
2002. koalicija Zajedno za promjene
19 / 75
2006. 14,07 (sa NS i DSS)
8 / 81
2009. 16,54 (samostalno)
16 / 81
2012. 11,06 (samostalno)
9 / 81
2016. Velika koalicija Ključ
3 / 81
2020. Narodna koalicija Za budućnost Crne Gore
5 / 81
2023. 3,12% (koalicija sa DEMOS)
2 / 81

Predsjednici SNP[uredi | uredi izvor]

Portret Predsednik Mandat
Momir Bulatović 1998—2001
Predrag Bulatović 2001—2006
Srđan Milić 2006—2017
Vladimir Joković 2017—

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Socijalistička narodna partija Crne Gore: O nama
  2. ^ Glas javnosti (2000): Momir Bulatović podneo ostavku
  3. ^ B92 (2001): Momir Bulatović podneo pismenu ostavku
  4. ^ B92 (2001): Kongres SNP napustilo pedeset kandidata
  5. ^ „AIM (2001): Ozvaničen raskol u Socijalističkoj narodnoj partiji - SNP na dva dijela”. Arhivirano iz originala 09. 12. 2018. g. Pristupljeno 03. 07. 2019. 
  6. ^ Vreme (2001): Crna Gora: Manjinski Đukanović
  7. ^ B92 (2001): Žižić podneo ostavku
  8. ^ B92 (2002): Skupština Crne Gore usvojila polazne osnove
  9. ^ Večernje novosti (2003): Čim većinu obezbedim
  10. ^ PCNEN (2005): Bulatović pravi građansku stranku
  11. ^ PCNEN (2005): Medojević: GZP ce više sarađivati sa SNP
  12. ^ B92 (2005): Venecijanska komisija o referendumu
  13. ^ Večernje novosti (2005): Navijaju za veću većinu
  14. ^ Večernje novosti (2005): Paragraf deli Crnu Goru
  15. ^ Večernje novosti (2005): EU mo­že, OEBS - ne[mrtva veza]
  16. ^ Večernje novosti (2006): Bulatović: Nisam došao po mišljenje
  17. ^ Večernje novosti (2006): Između tri većine
  18. ^ Večernje novosti (2006): Vi­še od 41 ma­nje od 50
  19. ^ B92 (2006): Lajčak donosi predlog EU o većini
  20. ^ Glas Amerike (2006): Galjak: Predlozi Miroslava Lajčaka imaju potpunu podršku Evropske unije
  21. ^ Večernje novosti (2006): Traže ustupke od Evrope
  22. ^ Večernje novosti (2006): Tra­ži­li ste, ras­pi­suj­te!
  23. ^ Večernje novosti (2006): Siva zona razdvajanja
  24. ^ Večernje novosti (2006): Re­fe­ren­dum u cajt­no­tu
  25. ^ PCNEN (2006): Opštinski odbori SNP raspravljaće o preporukama EU
  26. ^ Glas Amerike (2006): Galjak: EU u potpunosti podržava inicijativu koju je izneo Miroslav Lačak
  27. ^ PCNEN (2006): GO SNP podržao preporuke EU
  28. ^ PCNEN (2006): Bulatović očekuje pobjedu bloka za zajedničku državu
  29. ^ B92 (2006): Referendum 21. maja
  30. ^ „Zakon o referendumu o državno-pravnom statusu Republike Crne Gore (2006)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 12. 07. 2018. g. Pristupljeno 03. 07. 2019. 
  31. ^ B92 (2006): Usvojen Zakon o Referendumu
  32. ^ OSCE (2006): Posmatracka misija za referendum OSCE/ODIHR-a: Konačni izvještaj
  33. ^ Markuš 2007.
  34. ^ PCNEN (2006): Mandić najavio ostavku, Peđa se ne glaska
  35. ^ PCNEN (2006): SNP ostaje na evropskom putu
  36. ^ PCNEN (2006): Vrh SNP u velikim dilemama
  37. ^ PCNEN (2006): Bulatović obećao Solani da SNP ne skreće sa evropskog puta
  38. ^ PCNEN (2006): Bulatović zadržao pravo da razmisli o mogućoj ostavci
  39. ^ PCNEN (2006): Bulatović: Neću podnijeti ostavku jer je bilo neregularno
  40. ^ Večernje novosti (2006): Rupe na izbornom putu
  41. ^ Politika (2006): SNP najveći gubitnik
  42. ^ Večernje novosti (2006): Bulatović: Povlačim se!
  43. ^ B92 (2006): Bulatović podneo ostavku
  44. ^ „Analitika (2011): Milić: Srbin sam i govorim srpskim jezikom”. Arhivirano iz originala 03. 03. 2011. g. Pristupljeno 17. 09. 2019. 
  45. ^ Nacrt Ustava Republike Crne Gore, sa prijedlozima opozicionih stranaka
  46. ^ Slobodna Evropa (2012): Lekić na čelu opozicionog fronta Crne Gore
  47. ^ Glas javnosti (2007): Političko konvertitstvo Nebojše Medojevića
  48. ^ PCNEN (2006): Poziv na formiranje demokratske alternative
  49. ^ RTS (2012): SNP: Uslovi za koaliciju sa Demokratskim frontom
  50. ^ RTS (2012): Bulatović i Knežević isključeni iz SNP-a
  51. ^ Analitika (2013): Analiza SNP-a: Za loš rezultat krivi MANS, DF i Bulatovićev portparol
  52. ^ Vijesti (2013): SNP uz Lekića na predsjedničkim izborima
  53. ^ Mondo (2013): Knežević: SNP neiskreno podržava Lekića
  54. ^ Slobodna Evropa (2013): Da li će Srbi podržati Vujanovića ili Lekića?
  55. ^ RTS (2013): Vujanović zatražio podršku Srba
  56. ^ Vijesti (2014): Milić predsjednik SNP-a, Bečić: O tome su odlučili centri moći van partije
  57. ^ Dan (2015): Bečić napustio SNP
  58. ^ CDM (2017): Odlazak Damjanovića iz SNP-a uvertira u rađanje nove partije
  59. ^ Večernje novosti (2017): Srđan Milić podneo ostavku posle 11 godina na čelu SNP
  60. ^ „Analitika (2017): Joković novi predsjednik SNP-a”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2019. g. Pristupljeno 13. 07. 2019. 
  61. ^ „Analitika (2018): SNP jednoglasno podržao kandidaturu Bojanića”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2019. g. Pristupljeno 13. 07. 2019. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Социјалистичка_народна_партија_Црне_Горе&oldid=27719769”