Pređi na sadržaj

Srpska istoriografija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Grof Đorđe Branković, pisac Hronika
Stranica iz Brankovićevih Hronika
Arhimandrit Jovan Rajić
Arhimandrit Ilarion Ruvarac

Srpska istoriografija je nacionalna istoriografija srpskog naroda. Obuhvata istoriografska dela, nastala u rasponu od srednjovekovnog razdoblja do savremenog doba. Prema predmetu proučavanja, srpska naučna istoriografija obuhvata istraživanja u oblasti istorije srpskog naroda, počevši od političke i vojne, preko društvene i ekonomske, do verske i kulturne istorije Srba, kako u matičnim srpskim zemljama, tako i u srpskoj dijaspori. Kao naučno-istraživačka disciplina, srpska istoriografija se razvija pod okriljem brojnih naučno-obrazovnih, naučno-istraživačkih i drugih stručnih ustanova (akademije, fakulteti, instituti, zavodi, arhivi, muzeji).[1]

Srednjovekovna srpska istoriografija[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Barski rodoslov, Letopisi i Srpska stara književnost

Obnova srpske istoriografije[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Grof Đorđe Branković i Jovan Rajić

Arhimandrit Jovan Rajić (1726—1801) je bio preteča savremene srpske istoriografije,[2] a njegova važnost se poredi sa značajem Nikolaja Karamzina za rusku istoriografiju.[3]

Savremena srpska istoriografija[uredi | uredi izvor]

Ilarion Ruvarac (1832—1905) se smatra osnivačem kritičke škole u srpskoj istoriografiji.[4][5] Ruvarčeva škola se sukobila sa školom Pante Srećkovića (1834—1903).[6] Srpska istoriografija je bila najviše fokusirana na nacionalna pitanja tokom postojanja Društva srpske slovesnosti i Srpskog učenog društva (1841—1886).[7]

Temelje srpske crkvene istoriografije postavio je episkop Nikodim Milaš (1845—1915).[8] Srpska crkvena istoriografija se poklapa sa nacionalističkom perspektivom sadržanom u sekularnoj srpskoj istoriografiji.[8] Tradicija pravoslavne crkve i rana srpska istoriografija kroz narodnu poeziju zasnovanu na Kosovskoj bici pomogla je u prevazilaženju nedostataka i spajanju stare sa tadašnjom novom srpskom državom.[9][10]Nacija i religija su usko povezane sa srpskom nacionalnom istorijom u ranom 19. vijeku.[11] Patriotska istoriografija vidi Srbe kao oslobodioce južnoslovenske braće od stranih ugnjetavača u balkanskim ratovima i Prvom svjetskom ratu. Srpski nacionalisti tvrde da su u komunističkoj istoriografiji, Srbi pretvoreni u tlačitelje, četnici tokom Drugog svjetskog rata označeni su kolaboracionistima kao ustaše, dok masakri nad Srbima nisu bili bitni.[12] U Jugoslaviji nakon Drugog svjetskog rata, srpski istoričari su tvrdili da zasebna istorija naroda nakon ujedinjenja više ne postoji, za razliku od slovenačkih i hrvatski istoričara koju su tvrditi suprotno.[13] Od pedesetih godina 20. vijeka pa nadalje pod kontrolom države smanjene su intelektualne aktivnosti, dok se šezdesetih godina pojavila rasprava o Drugom svjetskom ratu, što je kulminiralo sa više radova osamdesetih godina.[14] Od pedesetih godina 20. vijeka pa nadalje pod kontrolom države smanjene su intelektualne aktivnosti, dok se šezdesetih godina pojavila rasprava o Drugom svjetskom ratu, što je kulminiralo sa više radova osamdesetih godina.[14]

Postkomunistička srpska istoriografija (1980—danas)[uredi | uredi izvor]

Vidi još: Srpski nacionalizam i Jugoslovenski ratovi

Tokom posljeratnog perioda, iako je Tito osudio nacionalističke strasti u istoriografiji, hrvatski i srpski akademici su nastavili optuživati jedni druge za lažno prikazivanje istorije, posebno one vezane za ustaško-nacistički savez.[15] Komunistička istoriografija je osporena osamdesetih godina i srpski istoričari su započeli rehabilitaciju srpskog nacionalizma.[16][17] Istoričari i drugi intelektualci okupljeni oko Srpske akademije nauka i umetnosti i Udruženja književnika Srbije igrali su značajnu ulogu u obrazloženju novog istorijskog narativa.[18][19][20] Proces pisanja „nove srpske istorije” tekao je paralelno sa nastajanjem etno-nacionalne mobilizacije Srba sa ciljem reorganizacije jugoslovenske federacije.[17] Četiri faktora i izvora uticali su na „novu istoriju”:[17]

  1. Srpska etno-nacionalna ideologija
  2. Nacionalizam koji potiče iz crkvene istoriografije i pravoslavne crkve
  3. Srpska iseljenička propaganda i mitovi
  4. Studije o genocidu i holokaustu (tokom koji je došlo do identifikacije Srba sa Jevrejima, dok su zločini nad Srbima posmatrani kao jednaki holokaustu)

Koristeći ideje i koncepte iz istoriografije holokausta, srpski istoričari zajedno sa crkvenim vođama primjenili su to na Jugoslaviju u Drugom svjetkom ratu izjednačavajući Srbe sa Jervrejima, a Hrvate sa Nijemcima.[21] U vrijeme Miloševićeve vlasti srpski istoričari i režim smatrali su da je važno obezbjediti podržu istaknutih jugoslovenih Jevreja i jevrejskih organizacija o zajedničkom srpsko-jevrejskom stradanju. Zbog toga, nekoliko jugoslovenih Jevreja pružilo je značajnu podršku novoj srpskoj istoriografiji. Osamdesetih godina 20. vijeka, srpski istoričari napisali su mnogo dijela o prisilnom pokatoličavanju Srba tokom Drugog svjetskog rata u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.[22] These debates between historians openly became nationalistic and also entered the wider media.[16] Ove debate između istoričara postale su otvoreno nacionalističke i ušle su u šire medije. Beogradski istoričari su tokom osamdesetih godina imali bliske veze sa vladom, često su se pojavljivali na televiziji i raspravljali o stvarnim ili izmišljenim detaljima ustaškog genocida nad Srbima tokom Drugog svjetskog rata.[23] Ove rasprave su imale uticaj na teorijske odbitke koji su služili kao preduslov za mogući etnodemografski inžinjering koji se održavao u Hrvatskoj.[23] Za to vrijeme, neki poznati srpski istoričari kao što su Vasilije Krestić i Milorad Ekmečić bili su na čelu nacionalističkog pokreta.[24] Godine 1996, Krestić je zajedno sa Radovanom Samardžićem bio član komisije koja je kasnije izradila „Memorandum Srpske akademije nauka i umetnosti” u kome se navodi da su nad Srbima u Jugoslaviji Albanci i Hrvati počinili genocid.[24][25]

Tokom osamdesetih i devedesetih godina, glavni fokus nacionalisitčke istorije bio je na Kosovu. Srpski akademici kao što su Dušan Bataković dobili su velikodušnu podršku za objavljivanje nacionalističkih radova koji su prevođeni na druge jezike, a drugi srpski istoričari kao što su Dimitrije Bogdanović, Radovan Samardžić i Atanasije Urošević napisali su slične radove o Kosovu.[26] Iako neki srpski istoričani nisu promovisali nacionalističke stavove, na istorijsku praksu u Srbiji uticala su ograničenja koja je postavio državno promovisani nacionalizam.[26] Fokus istraživanja srpskih istoričara bio je ograničen samo na srpsko iskustvo života pod Turcima, a samo nekoliko srpskih istoričara je moglo čitati osmanske dokumente.[26] Zbog toga, korišteni su habzburški dokumenti kao sekundarni izvor mjesnih i važnih dokaza zasnovanih na osmanskim dokumentima pri sastavljanju nacionalne istorije..[27]

Božica Slavković Mirić sa Instituta za noviju istoriju Srbije na osnovu albanskog udžbenika za istorije za osmi razred sa Kosova i Metohije, zaključuje da udžbenik i obrazovanje u južnoj pokrajini potencira „albanske oblasti od Kosova do Čamerije“, iskrivljujue ili prećutkuje određene istorijske činjenice, višestruko uvećava broj žrtava tokom ratova i stvara veštačku albansku državnost na Kosovu i Metohiji.[28]

Značajna dela[uredi | uredi izvor]

  • Popović, Vasilj, Istočno pitanje, 1928.[29]
  • Popović, Vasilj, Evropa i srpsko pitanje, 1940.[29]
  • Popović, Vasilj, Istorija novog veka (1492-1815), 1941, 2016[29]
  • Pržić, Ilija, Spoljna politika Srbije (1804-1914), 1939.[29]
  • Gavrilović, Mihailo, Jovanović, Slobodan, Spoljna politika Srbije u 19. veku, Srpski književni glasnik, 1901.[29]
  • Živojinović, Dragoljub, Uspon Evrope, 1985, 2003.[29]
  • Ekmečić, Milorad, Dugo kretanje između oranja i klanja: Istorija Srba u novom veku, 2007, 2011.[29]
  • Popov, Čedomir, Istočno pitanje i srpska revolucija (1804-1918), 2008.[29]
  • Raspopović, Radoslav, Istorija diplomatije Crne Gore, 2009.[29]
  • Popović, Bogdan Lj, Diplomatska istorija Srbije, 2010.[29]
  • Tadić, Dejan, Diplomatija Srpske pravoslavne crkve u XVI i XVII veku, 2020.[29]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ćirković & Mihaljčić 1997.
  2. ^ Boia 1989, str. 343
  3. ^ University of Colorado (1956). Journal of Central European Affairs. 16. Boulder, Colorado: University of Colorado. str. 23. 
  4. ^ Serbian Studies. 45. North American Society for Serbian Studies. 1986. str. 180. „Among these historians he points out the significance of Jovan Rajic (1726-1801) and Ilarion Ruvarac (1832-1905). The former indeed "stood on the threshold between the enlightenment and the age of romanticism" and later, as the principal representative and founder of the critical school of Serbian historiography, took "the first relatively objective look at ...” 
  5. ^ Matthew Anthony Fitzsimons; Alfred George Pundt; Nowell, Charles E. (1967). The development of historiography. Kennikat Press. str. 348. „Ruvarac (1832-1905) belonged to the rigidly scientific, relentlessly analytic school of historiography which held that the ... the school of Ruvarac triumphed in the end, and by the early 1880's Serbian historiography was definitely founded in ...” 
  6. ^ Philip Lawrence Harriman; Salvadori, Massimo (1953). Contemporary Social Science. Stackpole Company. str. 255. 
  7. ^ Stephenson 2010, str. 482.
  8. ^ a b Perica 2002, str. 72.
  9. ^ Velikonja 2003, str. 95.
  10. ^ Bennett & Žagar 2004, str. 99
  11. ^ Deringil, Selim (2012). Conversion and apostasy in the late Ottoman Empire. Cambridge University Press. str. 6. ISBN 978-1-139-51048-6. 
  12. ^ Pavkovic, A. (2016). The Fragmentation of Yugoslavia: Nationalism and War in the Balkans. Springer. str. 88. ISBN 978-0-230-28584-2. 
  13. ^ Klemenčič, Matjaž; Žagar, Mitja (2004). The former Yugoslavia's diverse peoples: A reference sourcebook. Abc-Clio. str. 99. ISBN 978-1-57607-294-3. 
  14. ^ a b Cox, John K. (2002). The history of Serbia. Greenwood Publishing Group. str. 118. ISBN 978-0-313-31290-8. 
  15. ^ Kolander, Patricia (1999). „"Malevolent Partnership of Blatant Opportunism?" Croat-German Relations, 1919–1941”. Ur.: Bullivant, Keith; Giles, Geoffrey J.; Pape, Walter. Germany and Eastern Europe: Cultural identities and cultural differences. Rodopi. str. 267. ISBN 978-90-420-0678-2. 
  16. ^ a b Brunnbauer, Ulf (2011). „Historical Writing in the Balkans”. Ur.: Woolf, Daniel; Schneider, Axel. The Oxford History of Historical Writing: Volume 5: Historical Writing Since 1945. Oxford University Press. str. 364. ISBN 978-0-19-922599-6. 
  17. ^ a b v Perica 2002, str. 147.
  18. ^ Bieber & Galijaš 2016, str. 117
  19. ^ Ramet 2002, str. 19.
  20. ^ Ramet, Sabrina P. (2006). The three Yugoslavias: State-building and legitimation, 1918–2005. Indiana University Press. str. 322. ISBN 978-0-253-34656-8. 
  21. ^ Perica 2002, str. 150.
  22. ^ Aleksov 2007, str. 106.
  23. ^ a b Stojanović 2011, str. 221.
  24. ^ a b Armour, Ian D. (2014). Apple of Discord: The" Hungarian Factor" in Austro-Serbian Relations, 1867–1881. Purdue University Press. str. xvii. ISBN 978-1-55753-683-9. 
  25. ^ Ramet 2002, str. 19–20.
  26. ^ a b v Anscombe 2006, str. 761. "Even if some Serbian historians have not promoted a consciously nationalistic view, history as practised in Serbia has observed the constraints imposed by state-sponsored nationalism. As suggested in Part I, nation-building states in former Ottoman territories have used their influence over education, support for and dissemination of research, and the media to draw implicit, and sometimes explicit, boundaries for acceptable historical interpretation. Minor variations on the established narrative may be allowed, but even less overtly ideological historians remain chroniclers of the nation. As in most other post-Ottoman states, few historians in Serbia are able to read Ottoman texts: the focus of their research is confined to Serbs and Serbian lands under 'the Turks'. In the 1980s and 1990s, overtly nationalist Serbian scholars such as Dušan Bataković received the most generous support for the publication of their work. [2] The focus of much of such nationalist history was Kosovo. Footnote: [2] Bataković wrote a series of nationalist works on Kosovo, of which several (The Kosovo Chronicles [Belgrade, 1992] and Kosovo, la spirals de la haine [Paris, 1993]) have been translated into other languages. Many similar works have not been translated: e.g., Kosovo i Metohija u srpskoj istoriji, ed. R. Samardžic (Belgrade, 1989); D. Bogdanović, Knjiga o Kosovu (Belgrade, 1985); and A. Urošević, Etnički procesi na Kosovu tokom turske vladavine (Belgrade, 1987)."
  27. ^ Anscombe 2006, str. 771. "Malcolm, like the historians of Serbia and Yugoslavia who ignore his findings, overlooks the most valuable indigenous evidence. Unwillingness to consider Ottoman evidence when constructing national history is exemplified by the Serbian historians who commemorated the three-hundredth anniversary of the great migration by compiling a compendium of previously unpublished references to Serbs in contemporary documents, all of them Habsburg in origin and none of them Ottoman."
  28. ^ Slavković Mirić, Božica (2019). „Srpsko-albanski odnosi u albanskom udžbeniku za osmi razred osnovne škole na Kosovu i Metohiji”. Tranzicija i transformacija - istorijsko nasleđe i identitet Srbije u 20. veku. 
  29. ^ a b v g d đ e ž z i j Ković 2021, str. 9-10.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Српска_историографија&oldid=27673685”