Ujgurski jezik
| ujgurski | |
|---|---|
| ئۇيغۇر, Уйғур, Uyghur, Uyƣur | |
 | |
| Govori se u | Kina, Kazahstan, Uzbekistan |
Broj govornika | 10,4 miliona (2016) |
| ujgurski alfabeti | |
| Zvanični status | |
Službeni jezik u | Autonomni ujgurski region Sinkjang (Kina) |
| Jezički kodovi | |
| ISO 639-1 | ug |
| ISO 639-2 | uig |
| ISO 639-3 | – |
 Autonomni ujgurski region Sinkjang u kojem se govori ujgurski jezik | |
Ujgurski jezik (ئۇيغۇر تىلى, Уйғур тили, Uyghur tili, Uyƣur tili ili ئۇيغۇرچە, Уйғурчә, Uyghurche, Uyƣurqə) je turkijski jezik kojim govori između 8 i 11 miliona ljudi, a pre svega ga koriste ujguri u Autonomnom ujgurskom regionu Sinkjang u zapadnoj Kini, gde se koristi kao zvanični jezik. Značajan broj ljudi koji govore ujgurski žive u Kazahstanu i Uzbekistanu.
Ujgurski pripada karlukskom ogranku turkijskih jezika. koji uključuje salarski i uzbečki jezik. Ujgurski je tokom istorije bio pod snažnim uticajem persijskog i arapskog jezika, a u poslednje vreme i mandarinskim kineskim i ruskim jezikom.
Arapski sistem pisanja je najčešći i jedini standardni u Kini, mada se koriste i drugi sistemi pisanja.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Staroturkijski jezik se koristio od 7. do 13. veka u Mongoliji i regionu Sinkjang. Direktni potomak je ujgurski turkmenistanski jezici, koji uključuju ujgurski i uzbečki jezik.
Verovatno oko 1077,[2] turkijski učenjak Mahmud al Kašgari iz Kašaga u današnjem Sinkjangu, objavio je rečnik i opis geografsku raspodelu turkijskih jezika.
Staroturkijski jezik, usled uticaja persijske i arapske kulture nakon 13. veka, razvio se u čagatajski jezik, književni jezik koji se koristio širom Centralne Azije do 20. veka. Nakon nestanka čagatajskoj, standardne varijante ujgurskog i uzbečkog su razvile svoje dijalekte.
Naziv ujgurski jezik je svoje ime dobio u Sovjetskom Savezu 1922. i u Sinkjangu 1934.[3][4] Sergej Malov je bio nosilac promene imena sa turkijskog na ujgurski jezik.[5]
Klasifikacija[uredi | uredi izvor]
Ujgurski jezik pripada karliksko turkijskom ogranku turkijskih jezika. Blizak je ajnu, lopskom, ili turkijskom jeziku, kao i danas izumreli jezici staroturkijski i čagatajskom, kao i nešto udaljenijem uzbečkom jeziku.
Dijalekti[uredi | uredi izvor]
Ujgurski jezik ima tri glavna dijalekta koji su geografski raspodeljeni. Svaki dijalekat ima više poddijalekata.
- centralni: govori se u od grada Kumila do Jarkanda na jugu
- južni: govori se od Gume do Čarkalika na istoku
- istočni: govori se od Čarkalika do Čonkola na severu
Centralni dijalekt koristi oko 90% ujgura, dok ostale dijalekte koristi relativno mala manjina.[6]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Etnolog
- ^ Dankoff, Robert (mart 1981), „Inner Asian Wisdom Traditions in the Pre-Mongol Period”, Journal of the American Oriental Society, American Oriental Society, 101 (1): 87—95, doi:10.2307/602165, Pristupljeno 8. 3. 2010.
- ^ Brown, Keith; Ogilvie, Sarah (2009), „Uyghur”, Concise Encyclopedia of Languages of the World, Elsevier, str. 1143, ISBN 978-0-08-087774-7.
- ^ Hahn 1998, str. 379.
- ^ Institute of Muslim Minority Affairs (1991). Journal of the Institute of Muslim Minority Affairs, Volumes 12-13. King Abdulaziz University. str. 108. Pristupljeno 28. 6. 2010.
- ^ Yakup 2005, str. 8.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Institute of Muslim Minority Affairs (1991). Journal of the Institute of Muslim Minority Affairs, Volumes 12-13. King Abdulaziz University. str. 108. Pristupljeno 28. 6. 2010.
