Džeferson Dejvis

Džeferson Dejvis
Džeferson Dejvis
Lični podaci
Datum rođenja	(1808-06-03)3. jun 1808.
Mesto rođenja	Fervju, SAD
Datum smrti	6. decembar 1889.(1889-12-06) (81 god.)
Mesto smrti	Nju Orleans, SAD
Narodnost	Amerikanac
Univerzitet	Transylvania University, Vojna akademija Sjedinjenih Američkih Država u Vest Pointu
Profesija	vojnik, političar
Porodica
Supružnik	Sara Tejlor (1836) Varina Hauel (1845−1889)
Deca	6
Politička karijera
Politička stranka	Demokratska stranka
Čin	general-major
Mandati Predsednik Konfederacije 22. februar 1862 — 10. maj 1865.
Potpis

Džeferson Dejvis (engl. Jefferson Davis; Fervju, 3. jun 1808 — Nju Orleans, 6. decembar 1889) je bio američki političar i vojskovođa. Dejvis je najviše zapamćen kao prvi i jedini predsjednik Konfederativnih Američkih Država (1861—1865), ili Konfederacije, u vreme Američkog građanskog rata.

Detinjstvo, mladost i prva vojnička karijera

Džeferson Dejvis rođen je na farmi (Kristijen Kaunti, Kentaki) i bio je najmlađe od desetoro dece Semjuela i Džejn Dejvis. U mladosti porodica mu se nekoliko puta selila. 1812. godine trajno su se naselili u Vilkinson Kauntriju, Misisipi. Dejvis je 1813. započeo sa obrazovanjem, zajedno sa sestrom Meri. 1815. upisan je u Katoličku školu Sveti Toma Akvinski u Vašington Kantriju, Kentaki.

Kao kadet 1824. upisao se na Vojnu akademiju Vest Point u Njujorku. 1828. je diplomirao na Vest Pointu i postao potporučnik. Dodeljen mu je vojni rod pešadije i stacioniran je u tvrđavi Fort Kroford. Krajem iste godine je premešten u Fort Vinebago, Viskonsin. Godine 1831. dobio je upalu pluća, pa je premešten nazad u Fort Kroford. 1832. Dejvis je upućen u mesto Galena, Ilinois, kao zapovednik odreda koji je trebalo da odvoji rudare od zemlje koja je pripadala američkim Indijancima.

Prvo borbeno iskustvo Dejvis je stekao služeći u Ratu Crnog Jastreba, 1832. On je lično pratio Crnog Jastreba na putu u zatvor. Dejvis postaje poručnik 1833, a 1834. premešten je u Fort Gibson.

Venčanje, život na plantaži i ulazak u politiku

Dana 17. juna 1836. Dejvis se oženio Sarom Tejlor, kćeri pukovnika Zakarija Tejlora (kasnijeg generala i predsednika SAD). 30. juna 1836. Dejvis napušta vojsku. Od svog brata Džozefa Džefersona je dobio plantažu u Misisipiju. Nakon svega tri mjeseca braka Sara je umrla od malarije. Dejvis je u međuvremenu plovio po svijetu, obišao između ostalog Havanu i grad Njujork. Zatim se vratio na plantažu i posvetio proizvodnji pamuka. U isto vreme studirao je i političke nauke.

1843. Dejvis započinje političku karijeru. Takmičio se, kao kandidat Demokratske stranke, za zastupnika u senatu Misisipija, ali je poražen od strane Sarđen Prentisa. Dejvis se 26. februara 1845. oženio Varinom Hauel, sa kojom je imao šestoro dece. Godine 1844. izabran je u američki Senat.

Druga vojnička karijera

1846. započinje Američko-meksički rat. Dejvis je u ratu vidio mogućnost proširenja SAD dalje na jug, a time i proširenje broja država koje imaju robovlasnički sistem. U julu 1846. je dao ostavku na mesto senatora i krenuo u rat sa Meksikom. 18. jula 1846. je izabran za pukovnika dobrovoljaca iz Misisipija. Učestvovao je u bici kod Montereja, 21. – 23. septembra 1846. Dejvis se proslavio u bici kod Buena Viste, 22. - 23. februara 1847. O Dejvisovoj taktici u toj bici pisalo se i u evropskim novinama.

Maja 1847. Dejvis je odbio ponuđeno mesto brigadnog generala u policiji. Smatrao je da je to protivustavno i da imenovanje službenika u policiji ima pravo svaka savezna država zasebno, a ne savezna uprava SAD.

Povratak u politiku

U julu 1847, Dejvis je napustio Meksiko i vratio se u Senat. Ubrzo Dejvis postao predsjednik Komiteta za vojne poslove. Iako je ponovo izabran u Senat, Dejvis je dao ostavku u Senatu u septembru 1851. i kandidovao se za guvernera Misisipija. Izbori nisu bili uspešni za Dejvisa jer ga je porazio Henri Fut.

Iako je ostao bez političke funkcije, Dejvis je nastavio da se vrlo aktivno bavi politikom. U januaru 1852, učestvuje na Konvenciji o pravima država koja se održala u gradu Džekson, Misisipi. Na američkim predsjedničkim izborima 1852. Dejvis je držao izbornu kampanju u brojnim državama američkog juga za demokratske kandidate Frenklina Pirsa i Vilijama Rufusa Kinga. Kada je Pirs 1853. postao predsjednik SAD, imenovao je Dejvisa za ministra rata Sjedinjenih Država. Dejvis je za četiri godine kao ministar unapredio i povećao vojsku. Nakon što je Pirsu istekao mandat 1857, Dejvis je takođe prestao da bude ministar. Iste godine Dejvis je pobedio na novim izborima za Senat. Dejvis je ponovo ušao u američki Senat 4. marta 1857.

U novom mandatu Dejvis je zbog bolesti zamalo izgubio levo oko. U letu 1858. bio je na rehabilitaciji u Portlandu, Mejn. U međuvremenu se zaoštravala borba između južnih robovlasničkih i sjevernih kapitalističkih država. Dejvis je bio protiv otcepljenja južnih država i tražio je politički kompromis.

Vođstvo Konfederacije

Kada je Abraham Linkoln, žestoki protivnik ropstva, izabran u oktobru 1860. za predsjednika Sjedinjenih Država, Južna Karolina se prva otcijepila od Unije. Iako je zbog principa bio protiv otcjepljenja, Dejvis je 21. januara 1861. proglasio otcjepljenje Misisipija i dao ostavku u Senatu. 25. januara 1861. Dejvis je proglašen vojnim generalom u Misisipiju. 9. februara 1861. predstavnici konstitutivne konvencije u gradu Montgomeri, Alabama su proglasili Dejvisa privremenim predsjednikom Konfederativnih Američkih Država. Dejvis je inaugurisan za predsjednika 18. februara 1861.

Dejvis je odmah odredio mirovnu komisiju za riješavanje spornih stvari s Unijom. Linkoln je odbio da primi izaslanstvo Konfederacije. Kada je Linkoln poslao oklopne brodove u tvrđavu Fort Samter, gde se nalazila vojska Unije, Dejvis je naredio bombardovanje koje je započelo 12. aprila 1861. Time je započeo Američki građanski rat. U maju 1861, glavni grad Konfederacije je postao Ričmond, Virdžinija. Dejvis je premjestio svoju rezidenciju tamo 29. marta 1861. Džeferson Dejvis je izabran za predsjednika Konfederacije 6. novembra 1861, na rok od 6 godina. Svečano je inaugurisan 22. februara 1862. 31. maja 1862. imenovao je Roberta Edvarda Lija za zapovjednika vojske u severnoj Virdžiniji, najveće vojske Konfederacije. U decembru iste godine obilazio je vojsku na zapadu zbog podizanja vojnog morala.

Dejvis se ubrzo našao u nezavidnoj situaciji. Jug nije imao razvijenu privredu, vojsku, puteve, željeznicu i uopšte nije bio spreman za dugotrajno ratovanje. Verovatno najveća Dejvisonova greška u vođenju rata je bila opsada grada Viksburga. Iako je grad bilo nemoguće odbraniti, Dejvis je dao direktnu naredbu Džonu Klifordu Pembertonu da grad brani pod svaku cijenu, a ne da evakuiše. Viksburg je pao u ruke Unije 4. jula 1863. 1864, ratna situacija se pogoršala i Dejvis je posjetio Džordžiju.

Zatočeništvo

U aprilu 1865, Dejvis je zajedno s članovima kabineta pobjegao iz Ričmonda, koji je bio pod opsadom. Nakon neuspješnog pokušaja bijega, Dejvis je uhapšen u Džordžiji 10. maja 1865. Dana 23. maja stavljen je u okove. Iako je javno mišljenje na Sjeveru bilo za to da se Dejvisu omoguće bolji uslovi u zatočeništvu, on je pušten uz kauciju tek maja 1867. Optužnica protiv Dejvisa za izdaju objavljena je maja 1866. Mnogi advokati su Dejvisu besplatno ponudili svoje usluge za odbranu. I sam Dejvis je priželjkivao suđenje. On je smatrao da nije učinio ništa loše i da svaka država u Uniji ima pravo na samostalnost. Posle dve godine zatvora, Dejvis je pušten uz kauciju od 100.000 dolara, sredstva su prikupljena od strane uglednih i imućnih građana među kojima su Horas Grili, Kornelijus Vanderbilt i Gerit Smit. Do suđenja nikada nije došlo i optužnica je konačno odbačena 25. decembra 1868.

Nakon puštanja iz zatvora, Dejvis je putovao u Kanadu, na Kubu i u Evropu. Po povratku je radio kao predsjednik osiguravajuće firme u gradu Memfisu, Tenesi. 1875. je ponovo izabran u američki Senat, ali u njega nije ušao i odbio je da traži amnestiju i pomilovanje. Dejvis nikada nije povratio svoje državljanstvo. Državljanstvo mu je vraćeno posthumno 1978. Posljednje godine proveo je na malom imanju u blizini grada Biloksi, Misisipi. Povremeno je putovao u Evropu i po nekim državama, npr. Alabama i Džordžija. Umro je u 81. godini života.

Dejvis je napisao:

• Uspon i pad Konfederacijske vlasti, 1881
• Kratka istorija Konfederativnih Američkih Država, 1889

Literatura

• Hamilton, Holman (1978). „Jefferson Davis Before His Presidency”. The Three Kentucky Presidents. Lexington: University Press of Kentucky. ISBN 9780813102467. 
• Davis, William C. (1996). Jefferson Davis: The Man and His Hour. Louisiana State University Press. ISBN 978-0-8071-2079-8. 

Spoljašnje veze

• Radovi Džefersona Dejvisa na Projektu Gutenberg