Golija (Srbija)
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Golija | |
|---|---|
 Pogled na Jankov kamen | |
| Geografske karakteristike | |
| Najviša tačka | Jankov kamen |
| Ndm. visina | 1.833 m |
| Koordinate | 43° 17′ 24″ S; 20° 19′ 19″ I / 43.29° S; 20.322° I |
| Geografija | |
  Golija | |
| Države |  Srbija |
| Regije | Pešter |
| Oblast | Raška oblast |
| Masiv | Dinarske planine |
| Grupa | Starovlaško-raške planine |
Golija je planina u jugozapadnoj Srbiji, zapadno od Raške, čiji je najviši vrh Jankov Kamen (1.833 m). Nalazi se 40 km jugozapadno od Ivanjice i 32 km severno od Novog Pazara.
Geografske odlike[uredi | uredi izvor]
Golija pripada unutrašnjoj zoni Dinarskog planinskog sistema. Pruža se u smeru zapad-istok u dužini oko 32 km. U zapadnom delu izvijena je prema jugu, a u istočnom prema severu. Dva dominantna vrha su najviši vrh Jankov kamen (1.833 m) i Crni vrh (1.795 m). Na Goliji se nalaze mnogobrojne reke koje su raščlanile njene strane: Studenica, Brvenica, Moravica itd.
Planina Golija je obrasla bukovom šumom na severnim, severoistočnim i istočnim ekspozicijama. Najveća površina pod bukvom nalazi se na Crnom Vrhu (Biser Voda). Visinski interval bukve je dosta širok, od 500 do 1.000 m nadmorske visine. Ispod pojasa bukve nalazi se pojas hrasta. Iznad pojasa bukve nalazi se pojas mešovitih, bukovo–jelovih i bukovo–smrčevih šuma. Iznad 1.700 m zastupljena je samo smrča. Zanimljivi su varijeteti smrče koji neodoljivo podsećaju na omoriku, a dva takva primerka rastu pored Golijske reke i zaštićena su. Na Goliji postoje tri rezervata prirode koji su pod zaštitom. Kompleks mešovitih šuma jele, smrče i bukve na lokaciji iznad Ljutih livada je zaštićen na površini od 30 ha još od 1950. Zaštićen je i rezervat šuma smrče, jele i bukve na prostoru od 8,5 ha u blizini Jankovog kamena.[1]
Ova planina je najverovatnije dobila ime zbog svoje veličine - golema. Ogromna prostranstva, oštra klima i guste šume su razlog da meštani često kažu: „ne zna Golija šta je delija“. Bez terenskog vozila ili konja planinu je teško preći, tako da se i planinari ovde mogu teško sresti. Najviša tačka planine je zaravnjen, neuočljiv Jankov kamen, visok 1.833 m. Prema narodnom predanju, dva pobratima, Rajko i Janko su se kladili ko će pre da iznese oveći kamen na vrh Golije. Rajko je brzo nosio svoj kamen i blizu vrha se spotakao i ispustio ga i kamen je pao u potok. Janko je polako nosio svoj kamen, ali je sigurno stigao do vrha. Otuda se vrh Golije zove Jankov kamen, a potok u koji se otkotrljao Rajkov kamen stanovnici zovu Rajkov potok. Zbog nepropusne geološke podloge i obilja padavina, planina je bogata vodom. Leta su sveža, a zime hladne sa puno snega koji se ovde dugo zadržava. Usled znatnog mediteranskog uticaja klima u dolinama Ibra, Studenice i Moravice je znatno prijatnija. Na Goliji uspevaju žitarice, krompir, ima dosta voćaka, a poslednjih godina se povećava i broj malinjaka. Ipak, ovo zemljište najpogodnije je za šume i livade.[2]
Geografske odlike[uredi | uredi izvor]
Golija pripada unutrašnjoj zoni Dinarskog planinskog sistema. Pruža se u smeru zapad-istok u dužini oko 32 km. U zapadnom delu izvijena je prema jugu, a u istočnom prema severu. Dva dominantna vrha su najviši vrh Jankov kamen (1.833 m) i Crni vrh (1.795 m). Na Goliji se nalaze mnogobrojne reke koje su raščlanile njene strane: Studenica, Brvenica, Moravica itd.[3]
Klima Golije[uredi | uredi izvor]
Klima Golije određena je geografskim položajem, raznovrsnošću reljefa, nadmorskom visinom, vegetacijom i drugim faktorima. Golija je područje sa najviše snežnih dana u Srbiji, sneg se zadržava blizu pet meseci i dostiže prosečnu visinu od 105 cm.
Na Goliji se izdvajaju tri klimatska regiona: – dolinski sa brdskim (do 700 m) u kome preovladava umereno-kontinentalna klima; – prelazni region (700-1.300 m) odlikuje se dugim i oštrim zimama sa obilnim snežnim padavinama; leta su sveža i kratka sa hladnim noćima i toplim danima; – planinski region (od 1.300 m), odlikuju oštre i duge zime sa dosta snega; leta su kratka i prohladna sa povremenim vetrom ili učestalim padavinama; proleća i jeseni su hladni uz česte kiše. Za razliku od svog suseda Kopaonika sama Golija ima dosta pitomiju klimu sa velikim brojem snežnih dana. Veoma pogodna za letnji turizam i osobe koje žele svoj mir da nađu u čistom vazduhu i netaknutoj prirodi.
Sam geografski položaj pogodan je za uticaj različitih klima na samu planinu. Kao takva pogodna je za razvijanje stočarstva i uzgajanje retkih poljoprivrednih kultura. Klimatski faktori su uticali i na samo zemljište. Iz tog razloga se danas opravdano kaže da je na Goliji zemljište veoma podno a posebno pogodno za razvoj voćarstva.
Leta na Goliji su veoma sveža a zime imaju segmente alpskih planina. Sneg se ne tako retko zadržava i do juna meseca. Zato možemo sa ponosom reći da klima na samoj planini je pogodna za lečenje velikog broja bolesti: hronično respiratornih oboljenja kao što su bronhitis, astma i emfizem; kod raznih bolesti krvi poput trombocitopenije, leukopenije, maligne hemopatije, i anemije.[4]
Turizam[uredi | uredi izvor]
Turističke vrednosti geomorfoloških osobenosti planine Golije ogledaju se u prostranim proplancima iznad 1.200 m i vrhovima preko 1.400 m. Golija poseduje dobru osnovu za formiranje skijaških staza i za rekreaciju u vidu blagih šetnji i planinarenja u gotovo netaknutoj prirodi. Turizam se na Goliji razvija velikom brzinom; u poslednjih 10 godina Golija je dobila savremene i uređene ski-staze, žičare i prateće ski-sadržaje. Tokom zime dolaze gosti iz cele Srbije i inostranstva. Turisti Goliju posećuju i leti. Na Odvraćenici postoji hotel „Golija“, a sa Ivanjičke strane i hotel „Golijska reka“ (na Odvraćenici je još 1940. seljak Toma Ivanović imao turistički dom[5]).
Vlada Republike Srbije je, jula 2001. godine, donela Uredbu kojom se područje planine Golija stavlja pod zaštitu kao „Park prirode Golija“ i svrstava u 1. kategoriju zaštite kao prirodno dobro izuzetnog značaja. Precizno su definisane granice parka koje obuhvataju područja opština Ivanjica, Kraljevo, Raška, Novi Pazar i Sjenica - ukupne površine 75.183 ha, a unutar njih područja sa prvim, drugim ili trećim stepenom zaštite. Jedna od stvari koja se obezbeđuje na području Parka prirode Golija je i uređenje i infrastrukturno opremanje prostora za potrebe turizma i rekreacije. O Parku prirode Golija stara se javno preduzeće „Srbijašume“. Iste godine je definisan i rezervat biosfere pod imenom Golija-Studenica u granicama neznatno drugačijim od parka prirode, ali sa međunarodno priznatim statusom u okviru Uneskovog programa MAB.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
-
Vodopad na Golijskoj reci -
Opština Raška - Golija, Česta vrela -
Opština Raška - Golija, česma na Petrovom polju -
Opština Raška - Crkva u selu Ržana na Goliji -
Opština Raška - Crkva u selu Ivanje na Goliji -
Opština Raška - Golija, izvor Devojačka voda -
Opština Raška - Golija
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Tifran: Planine pristup 11. februar 2020”. Arhivirano iz originala 25. 06. 2011. g. Pristupljeno 11. 02. 2020.
- ^ Politika: Ne zna Golija šta je delija pristup 11. februar 2020
- ^ „Skijanje.rs: Golija - Ivanjica pristup 11. februar 2020”. Arhivirano iz originala 04. 10. 2018. g. Pristupljeno 11. 02. 2020.
- ^ „GolijaInfo: Klima na Goliji pristup 11. februar 2020”. Arhivirano iz originala 28. 01. 2020. g. Pristupljeno 11. 02. 2020.
- ^ "Politika", 30. avg. 1940, str. 12
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- GolijaInfo.rs
- Golija-turizam
- Golija – Seoski turizam
- Golija – Turistička organizacija Srbije
- Fotografije Golije u BioNet školi
- "Politika", 16. avg. 1938, str. 10
