Goce Delčev

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Goce Delčev (višeznačna odrednica).
vojvoda
Goce Delčev
Portret Goce Delčeva u Sofiji oko 1900. godine.
Lični podaci
Datum rođenja(1872-02-04)4. februar 1872.
Mesto rođenjaKukuš,[1] Solunski vilajet, Osmansko carstvo
Datum smrti4. maj 1903.(1903-05-04) (31 god.)
Mesto smrtiBanica, Solunski vilajet, Osmansko carstvo
Mesto ukopa
Obrazovanje
Vojna karijera
Vojska
Pismo Goce Delčeva za Nikolu Maleševskog

Georgi Nikolov Delčev (mkd. Ѓорѓи Николов Делчев, bug. Георги Николов Делчев; 4. februar 1872 — 4. maj 1903), poznatiji kao Goce Delčev (prema starijoj bugarskoj ortografiji Гоце Дѣлчевъ),[2] bio je makedonsko-bugarski revolucionar (komita),[b][v][g][d] koji je djelovao u Makedoniji i Jedrenskoj oblasti pod osmanskom vlašću na prelazu u 20. vijek.[14][15][16][17] Bio je najuticajniji vođa Unutrašnje makedonske revolucionarne organizacije (VMRO), tajnog revolucionarnog društva[7] koje je djelovalo na osmanskim teritorijama na Balkanu krajem 19. i početkom 20. vijeka.[18] Delčev je bio predstavnik organizacije u bugarskoj prijestonici Sofiji.[19] Kao takav, izabran je i za člana Vrhovnog makedonsko-jedrenskog komiteta (VMOK),[20][21] učestvujući u radu upravnog tijela.[22] Poginuo je u borbi sa osmanskim trupama uoči Ilindansko-preobraženjskog ustanka.

Rođen u bugarskoj porodici u Kukušu,[23][đ] tada u Solunskom vilajetu Osmanskom carstvu, u mladosti je bio inspirisan idealima ranijih bugarskih revolucionara kao što su Vasil Levski i Hristo Botev,[25] koji su zamislili stvaranje bugarske republike etničke i religijske ravnopravnosti, kao dijela zamišljene Balkanske federacije.[26] Delčev je završio srednju školu u Solunskoj bugarskoj muškoj gimnaziji i upisao se u Vojnu školu Njegovog kneževskog visočanstva u Sofiji, ali je odatle otpušten, samo mjesec dana prije diplomiranja, zbog ljevičarskih političkih ubjeđenja. Zatim se vratio u osmansku Makedoniju kao bugarski učitelj[27] i odmah postao aktivista novoosnovanog revolucionarnog pokreta 1894. godine.[28]

Iako je smatrao da je nasljednik bugarske revolucionarne tradicije,[29] Delčev je kao privrženi republikanac bio razočaran stvarnošću u postoslobodilačkoj bugarskoj monarhiji.[30] Kod njega, kao i kod mnogih makedonskih Bugara, porijeklom iz oblasti sa mješovitim stanovništvom,[31] ideja da se bude „Makedonac” dobija na značaju izvjesne starosjedelačke lojalnosti, koja je izgradila specifičan duh „mjesnog patriotizma”[32][33] i „multietničkog regionalizma”.[34][35] Zadržao je slogan koji je zagovarao Vilijam Gledston, „Makedonija Makedoncima”, koji je obuhvatao sve različite nacionalnosti koje naseljavaju ovu oblast.[36][e] Na taj način, njegov pogled je uključivao širok spektar tako različitih ideja kao što su bugarski patriotizam, makedonski regionalizam, antinacionalizam i rani socijalizam.[38] Kao rezultat toga, njegova politička agenda je postala uspostavljena kroz revoluciju autonomne makedonsko-jedrenske nadnacionalne države u okviru Osmanskog carstva,[ž] kao uvod u njeno uključenje u buduću Balkansku federaciju.[40] Iako je bio obrazovan u duhu bugarskog nacionalizma, revidirao je statut organizacije, prema kojem je do tada članstvo bilo ograničeno samo na Bugare.[41] Na ovaj način isticao je značaj saradnje svih etničkih grupa na navedenim teritorijama u cilju sticanja političke autonomije.[42]

Danas se Goce Delčev smatra nacionalnim junakom u Bugarskoj,[43] kao i u Sjevernoj Makedoniji, gdje se tvrdi da je bio jedan od osnivača makedonskog nacionalnog pokreta.[44] Makedonski istoričari insistiraju da je tadašnji istorijski mit o Delčevu imao toliko značaj da je važniji od svih istorijskih istraživanja i dokumenata[45] i stoga o njegovoj etničkoj identifikaciji[46] ne treba raspravljati.[47] Uprkos takvih kontroverznim[z][i] makedonskim istorijskim tumačenjima,[51][j] Delčev je imao jasan bugarski etnički identitet i svoje sunarodnike je smatrao Bugarima.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Revolucionarna delatnost[uredi | uredi izvor]

Rođen je 4. februara (23. januara po julijanskom kalendaru) 1872. u Kukušu u Egejskoj Makedoniji (grč. Kilkis u današnjoj sjevernoj Grčkoj), kao prvo muško dijete, treće po redu u brojnoj porodici Delčev koja je imala ukupno devetoro djece. Delčev je potekao iz relativno dobro situirane porodice. Njegov otac Nikola Delčev, bio je Kukušanac, a njegova majka Sultana Nurdžieva poticala je iz obližnjeg sela Murarci. Od 1879. do 1880. godine, Goce (Georgi) Delčev išao je u progimnaziju Bugarske egzarhije u Kukušu. Zatim je završio srednju školu u Solunskoj bugarskoj muškoj gimnaziji koja je delovala pod okriljem Bugarske egzarhije. Upisao je Vojnu akademiju u Sofiji u Bugarskoj 1891. godine. Kasnije, kao pitomac vojne škole u Sofiji, tajno je posjećivao socijalističke skupove i širio socijalističku literaturu, zbog čega je isključen iz škole. Delčev je postao bugarski učitelj u gimnaziji Bugarske egzarhije u Štipu 1894. godine, gdje se upoznaje sa Damjanom Gruevom, jednim od osnivača revolucionarne organizacije. Kao rezultat bliskog prijateljstva među njima, Delčev se pridružio toj Organizaciji 1895. godine, ubrzo postavši njen vođa.

Godine 1896, u Solunu se održao kongres makedonsko-jedrenskih revolucionara. Kongresu je prisustvovao i Goce Delčev. Goce Delčev i Đorče Petrov sastavili su Pravilnik i Ustav organizacije, koji je nosio naziv Ustav Bugarskih makedonsko-jedrenskih revolucionarnih komiteta. U to vrijeme organizacija je počela da se zove i Unutrašnja makedonsko-jedrenska revolucionarna organizacija (VMORO). Početkom januara 1898. godine ustanovljen je četnički institut, a Goce Delčev je postao načelnik svih četa u Makedoniji.

Cilj organizacije bila je autonomija Makedonije i jedrenske Trakije.

Da odstrani, ili bar da smanji djelovanje bugarskog dvora i njegovog tzv. Vrhovnog makedonsko-jedrenskog komiteta u Makedoniji i Trakiji, Goce je aktivno radio protiv njihovog miješanja u rad Revolucionarne organizacije, koja je bila jedinstven predstavnik makedonsko-jedrenskog oslobodilačkog ustanka. Zvaničnoj Bugarskoj Goce je poručio da ne misli na Makedoniju, već da čuva svoju teritoriju, a Makedonci će čuvati Makedoniju.

Na redovnom savjetovanju decembra 1902. godine, Goce Delčev, Dame Gruev, Jane Sandanski i dr. tvorci TMORO-a riješili su da se ne diže frontalni ustanak u Makedoniji i Trakiji, već da se vodi gerilski rat. Cilj, kao što je izjavio Goce, treba da bude: „ne da mi pobijedimo Tursku, već da ona ne pobijedi nas.” Zatim je Goce otišao na teren.

U januaru 1903. godine, Goce Delčev se izjasnio otvoreno kako je on prvi protiv podizanja ustanka u Makedoniji i Trakiji te godine. Na njegovu inicijativu u Sofiji je organizovano savjetovanje grupe makedonsko-jedrenskih revolucionara, među kojima su bili Goce Delčev, Đorče Petrov, Jane Sandanski, Pere Tošev, Mihail Gerdžikov i drugi iz TMORO. Razmatrao se prijedlog o podizanju ustanka. Izlagali su svoja mišljenja Goce Delčev, Jane Sandanski, Đorče Petrov i dr. Oni su smatrali da unutrašnja i međunarodna situacija u Makedoniji nije pogodna za dizanje ustanka, i skup se izjasnio protiv njega.

Dana 19. januara 1903. godine, Goce Delčev sa četom kreće za Makedoniju, a sa njim i Javorov. Istog dana stižu u Samokov. 19. marta 1903. Goce Delčev sa svojom četom minira most na rijeci Angisti, a u vazduh je dignut i tunel na železničkoj pruzi. Od 19. do 20. aprila iste godine Goce Delčev pristiže u Solun i smješta se u prostore Solunske bugarske muške gimnazije. Tu se nekoliko puta sreće sa Dametom Gruevom i sa njim razmatra podizanje ustanka. Goce napušta Solun i vozom ide u Seres. Uveče 2. maja 1903. Goce Delčev pristiže u selo Banicu blizu Seresa. O pristignuću Goca Delčeva u Banicu izviješćeni su Turci. U zoru 4. maja 1903. godine, Goce Delčev i i njegova družina obaviješteni su od strane svojih jataka da su opkoljeni turskom vojskom. Goce naređuje ljudima da izlaze iz kuća i da se povlače kako bi se spasli turskog zuluma. U borbama prilikom izlaženja iz sela Banice, Goce Delčev je bio pogođen u lijevi dio grudi i pao je mrtav.

Goce Delčev u Severnoj Makedoniji i Bugarskoj slovi za narodnog heroja. Njegovo ime je postalo legenda i ideal svim kasnijim organizacijama koje su se zalagale za nezavisnost Makedonije.

Avgusta 1903. godine, na praznik Ilindan, u Makedoniji je podignut tzv. Ilindanski ustanak protiv turske vlasti. Iako Goce Delčev, koji je poginuo u maju te godine, nije učestvovao u njemu, ustanici su bili nadahnuti njegovim revolucionarnim idejama.

Posmrtni ostaci Goce Delčeva se čuvaju u kamenom sarkofagu, u dvorištu crkve Sveti Spas u glavnom gradu Severne Makedonije, kao što je bila želja i zaveštanje Makedonaca, njegovih sledbenika koji su se potrudili da sačuvaju njegove kosti. „Zaklinjemo iduća pokolenja svete kosti da budu sahranjene u budućoj prestonici slobodne i nezavisne Makedonije”.[52]

Etnička pripadnost[uredi | uredi izvor]

Goce Delčev je za sebe govorio da je Bugarin.[53][54][55] U razočaranom pismu Nikoli Maleševskom Delčev piše: „Podele nas uopšte ne plaše. Zaista je šteta, ali šta možemo da uradimo kada smo Bugari i svi patimo od jedne zajedničke bolesti. Da ta bolest nije postojala u našim precima, od kojih smo je nasledili, oni ne bi pali pod ružnim žezlom turskih sultana.”

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Goce Delčev je 1894. stekao čin oficirskog pitomca Bugarske vojske, uspješno završio pun kurs na Vojnom učilištu u Sofiji, ali je napustio bez unaprijeđenja u prvi oficirski čin poručnika.
  2. ^ Prema tezi Džulijana Alana Bruksa, izraz „makedo-bugarski” se odnosi na egzarhističku populaciju u Makedoniji koja se u dokumentima alternativno označava kao „Bugari” i „Makedonci”.[3] Oznaku „makedo-bugarski” koriste i M- Sukru Hanioglu i Rajan Gingeras.[4][5] Gingeras bilježi da se izraz sa crticom odnosi na one koji su „ispovijedali vjernost Bugarskom egzarhatu”. Mehmet Hačisalihoglu je u svojoj studiji „Jane Sandanski kao politički vođa u Makedoniji u doba Mladoturaka” koristi izraze Bugari-Makedonci i Bugarski Makedonci.[6]
  3. ^ Prema članku Loring Danfort o VMRO u onlajn izdanju Enciklopedije Britanika, vođe organizacije, uključujući Delčeva, imali su dvojni identitet — makedonski regionalni i bugarski nacionalni.[7] Prema Paulu Robertu Magociju, u mnogim okolnostima ovo bi moglo izgledati kao normalna pojava, kao kod stanovnika Makedonije prije Drugog svjetskog rata, koji su se identifikovali kao Makedonci i Bugari (ili Makedono-bugari).[8] Po Bernardu Loriju postojale su dvije različite vrste bugarskog identiteta početkom 20 .vijeka: prva vrsta je bila nejasna forma koja je nastala tokom bugarskog narodnog preporoda u 19. vijeka i ujedinila većinu Makedonaca i drugih Slovena u Osmanskom carstvu. Druga vrsta bugarskog identiteta bila je konkretnija i snažnija i koju su vlasti u Sofiji promovisale među bugarskim stanovništvom. Prema tezi Džulijana Alana Bruksa, postojale su neke indicije koje sugerišu začetak makedonskog nacionalnog identiteta tada, međutim dokazi su prilično nestalni.
  4. ^ Prema Džonu van Antverpu Fajnu do kasnog 19. vijeka i spoljni smatrači i oni makedonski Bugari koji su imali etničku svijest vjerovali su da se njihova grupa, koja je danas predstavlja dvije odvojene nacionalnosti, sastoji od jednog naroda, Bugara.[9] Prema Loringu Danfortu, na kraju Prvog svjetskog rata bilo je vrlo malo istoričara i etnografa koji su tvrdili da postoje zasebna makedonska nacija. Čini se najvjerovatnijim da u to vrijeme mnogi makedonski Sloveni u ruralnim oblastima još nisu uopšte razvili čvrst osjećaj nacionalnog identiteta. Od onih koji su tada razvili neki osjećaj nacionalnog identiteta, većina se smatrala Bugarima… Teško je odgovoriti na pitanje da li je makedonska nacija zaista postojala 1940-ih kada je komunistička Jugoslavija odlučila da je prizna. Neki posmatrači tvrde da je čak i u to vrijeme bilo sumnjivo da li su makedonski Sloveni sebe smatrali nacionalnošću odvojenom od Bugara.[10] Prema Stefanu Treobrstu, makedonska nacija, jezik, književnost, istorija i crkva nisu postojale prije 1944, ali su od stvaranja jugoslovenske Makedonije ostvareni za kratko vrijeme.[11]
  5. ^ Danas, identitet Delčeva je predmet spora između Bugarske i Sjeverne Makedonije. Prema riječima bugarskog istoričara Srefana Dečeva, koji je često kritikovao zvaničnu bugarksu istoriografiju o makedonskom pitanju, što je izazvalo simpatije u Sjevernoj Makedoniji, makedonska strana želi da istakne djelo Delčeva i psoebno njegov značaj iz današnje perspektive. Ovo proizilazi iz temeljnog istorijskog mita koji je na njemu izgrađen u komunističkoj Jugoslaviji. Riječ je o želji da se zadrži deluziju o izgradnji nacije, da je u vrijeme Delčeva već obrazovan makedonski nacionalni identitet i da se sačuva slika Bugarske kao demonizovanog neprijatelja. Bez obzira na to, tada je zaista postojao regionalni makedonski politički identitet i postoje dokazi o njegovim suprotstavljanju nacionalističkoj propagandi koju je sponzorisala bugarska država. Međutim, etnički, sve vođe i aktivisti VMRO u to vrijeme su bili Bugari. S druge strane, neprihvatljiv je stav bugarskih istoričara, koji insistiraju na tome da nema potrebe da se tačno utvrđuje kakav je kompleksan identitet Delčeva zaista imao, s obzirom na to da je bio etnički Bugarin.[12][13]
  6. ^ Delčev je rođen u porodici bugarskih unijata, koji su kasnije prešli u bugarske egzarhiste.[24]
  7. ^ U članku pod nazivom „Politički separatizam” objavljenom 7. juna 1902. u listu Pravo, nezvaničnom glasniku VMRO, revolucionari su kao osnovni slogan zagovarali izraz Vilijama Gledsona „Makedonija Makedoncima”, koji izražavao princip autonomije i „političkog separatizma”.[37]
  8. ^ Najraniji dokument koji govori o autonomiji Makedonije i Trakije u okviru Osmanskog carstva je rezolucija prvog kongresa Vrhovnog makedonskog komiteta održanog u Sofiji 1895. godine.[39]
  9. ^ Porijeklo zvaničnog makedonskog nacionalnog narativa treba tražiti u uspostavljanju komunističke Makedonije 1944. godine. Ovo otvoreno priznanje makedonskog nacionalnog identiteta dovelo je do stvaranja revizionističke istoriografije čiji je cilj bio da afirmiše postojanje makedonske nacije kroz istoriju. Makedonska istoriografija revidira značaj dio starovjekovne, srednjovjekovne i savremene istorije Balkana. Njen cilj je da za makedonske narode prisvoji dio onoga što Grci smatraju grčkom istorijom, a Bugari bugarskom istorijom. Tvrdi da su većinom slovenskog stanovništva Makedonije u 19. i prvoj polovini 20. vijeka činili etnički Makedonci.[48][49]
  10. ^ Jugoslovenski komunisti su priznali postojanje makedonske nacionalnosti tokom Drugog svjetskog rata da bi stišali strahove makedonskog stanovništva da će komunistička Jugoslavija nastaviti da slijedi bivšu jugoslovensku politiku srbizacije. Otuda, da oni priznaju stanovnike Makedonije za Bugare, bilo bi isto što i da priznaju da budu dio bugarske države. Zbog toga su jugoslovenski komunisti najviše željeli da uobliče makedonsku istoriju tako da odgovara njihovoj koncepciji makedonske svijesti. Tretman makedonske istorije u komunističkoj Jugoslaviji imao je isti osnovni cilj kao i stvaranje makedonskog jezika: debugarizacija makedonskih Slovena i stvaranje posebne nacionalne svijesti koja bi nadahnula poistovjećivanje sa Jugoslavijom.[50]
  11. ^ U početku je članstvo VMRO bilo ograničeno samo na Bugare. Njen prvi naziv je bio „Bugarski makedonsko-jedrenski revolucionarni komiteti” , koji je kasnije nekoliko puta mijenjan. VMRO je bio aktivan ne samo u Makedoniji, nego i u Trakiji (Jedrenski vilajet). Pošto je njen raniji naziv naglašavao bugarsku prirodu organizacije povezujući stanovnike Trakije i Makedonije sa Bugarskom, ove činjenice se još uvijek teško mogu objasniti iz makedonske istoriografije. Oni sugerišu da revolucionarni VMRO u osmanskom periodu pravili razliku između „Makedonaca” i „Bugara”. Štaviše, kako svjedoče njihovi spisu, oni su sebe i svoje su

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Karakasidou, Anastasia N. (15. 2. 2009). Fields of Wheat, Hills of Blood: Passages to Nationhood in Greek Macedonia, 1870—1990 (na jeziku: engleski). University of Chicago Press. str. 282. ISBN 978-0-226-42499-6. Pristupljeno 8. 2. 2023. „For example, Gotse Delcev, a schoolmaster from Kukush (present-day Kilkis)...” 
  2. ^ Яvorov, Peйo Kračolov (1904). Goce Dѣlčevъ (na jeziku: bugarski). Sofiя: Olčev. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  3. ^ Brooks, Julian Allan (2013). Managing Macedonia: British Statecraft, Intervention and 'Proto-peacekeeping' in Ottoman Macedonia, 1902—1905 (na jeziku: engleski). Simon Fraser University. str. 18. Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  4. ^ Hanioglu, M. Sukru (2001). Preparation for a Revolution: The Young Turks, 1902—1908 (na jeziku: engleski). Oxford University Press. str. 244. ISBN 978-0-19-977111-0. Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  5. ^ Gingeras, Ryan (2003). „A Break in the Storm Reconsidering Sectarian Violence in Ottoman Macedonia during the Young Turk Revolution”. MIT Electronic Journal of Middle East Studies. 3: 27—35. Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  6. ^ Hacısalihoğlu, Mehmet (2012). „Yane Sandanski as a political leader in Macedonia in the era of the Young Turks”. Cahiers balkaniques (na jeziku: engleski) (40). ISSN 0290-7402. doi:10.4000/ceb.1192. Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  7. ^ a b Danforth, Loring. „Internal Macedonian Revolutionary Organization | History, Leaders, & Facts | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  8. ^ Magocsi, Paul Robert (2013). „Carpathian Rus': Interethnic Coexistence without Violence”. Ur.: Bartov, Omer; Weitz, Eric D. Shatterzone of Empires: Coexistence and Violence in the German, Habsburg, Russian, and Ottoman Borderlands (na jeziku: engleski). Indiana University Press. str. 453. ISBN 978-0-253-00631-8. Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  9. ^ Fine, John Van Antwerp (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century (na jeziku: engleski). University of Michigan Press. str. 36—37. ISBN 978-0-472-08149-3. Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  10. ^ Danforth, Loring M. (1997). The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World (na jeziku: engleski). Princeton University Press. str. 65—66. ISBN 978-0-691-04356-2. Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  11. ^ Wieland, Carsten (2000—2001). „One Macedonia With Three Faces: Domestic Debates and Nation Concepts” (PDF). Intermarium. Columbia University. 4 (3): 7—8. Arhivirano iz originala (PDF) 14. 03. 2023. g. Pristupljeno 6. 2. 2023. 
  12. ^ „Stefan Dečev: Bъlgarskata i makedonskata interpretacii na dokumentite za Goce Delčev sa koristni i neprofesionalni”. marginalia.bg/. 14. 9. 2019. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  13. ^ „Bugarskiot istoričar Dečev: Makedonskiot jazik ne može da bide samo ednostaven dijalekt ili regionalna forma”. MKD.mk (na jeziku: makedonski). 16. 12. 2019. Arhivirano iz originala 07. 02. 2023. g. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  14. ^ Brown, Keith (2018). The Past in Question: Modern Macedonia and the Uncertainties of Nation (na jeziku: engleski). Princeton University Press. str. 174. ISBN 978-0-691-18843-0. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  15. ^ Lory, Bernard (2005). „The Bulgarian-Macedonian Divergence, An Attempted Elucidation, INALCO, Paris”. Ur.: Plas, Pieter. Developing Cultural Identity in the Balkans: Convergence Vs. Divergence (na jeziku: engleski). Peter Lang. str. 165—193. ISBN 978-90-5201-297-1. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  16. ^ Seton-Watson, Hugh; Seton-Watson, Christopher (1981). The Making of a New Europe: R.W. Seton-Watson and the Last Years of Austria-Hungary (na jeziku: engleski). Methuen. str. 71. ISBN 978-0-416-74730-0. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  17. ^ Bechev, Dimitar (2009). Historical Dictionary of the Republic of Macedonia (na jeziku: engleski). Scarecrow Press. str. VII. ISBN 978-0-8108-6295-1. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  18. ^ Bechev, Dimitar (2009). Historical Dictionary of the Republic of Macedonia (na jeziku: engleski). Scarecrow Press. str. 55—56. ISBN 978-0-8108-6295-1. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  19. ^ Chotzidis, Angelos A. (1993). The Events of 1903 in Macedonia as Presented in European Diplomatic Correspondence (na jeziku: engleski). Museum of the Macedonian Struggle. str. 60. ISBN 978-960-85303-3-1. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  20. ^ Kardjilov, Peter Ivanov (2020). The Cinematographic Activities of Charles Rider Noble and John Mackenzie in the Balkans (Volume Two) (na jeziku: engleski). Cambridge Scholars Publisher. str. 5. ISBN 978-1-5275-5772-7. Pristupljeno 7. 2. 2023. „What was more, “the military” (SMAC) worked in close collaboration and mutual understanding with the “civilian” leaders of the IMARO. This is shown by the fact that, at the Sixth Macedonian Congress (held May 1–5, 1899), Sarafov was nominated for president and Gotse Delchev and Gyorche Petrov, external representatives of the “secret ones,” were elected full-right members of the SMAC.” 
  21. ^ Sherman, Laura Beth (1980). Fires on the Mountain: The Macedonian Revolutionary Movement and the Kidnapping of Ellen Stone (na jeziku: engleski). East European Monographs. str. 18. ISBN 978-0-914710-55-4. Pristupljeno 7. 2. 2023. „From 1899 to 1901, the supreme committee provided subsidies to IMRO' s central committee, allowances for Delchev and Petrov in Sofia, and weapons for bands sent to the interior. Delchev and Petrov were elected full members of the supreme committee.” 
  22. ^ Perry, Duncan M. (1988). The Politics of Terror: The Macedonian Liberation Movements, 1893—1903 (na jeziku: engleski). Duke University Press. str. 82—83. ISBN 978-0-8223-0813-3. Pristupljeno 7. 2. 2023. 
  23. ^ Kinnell, Susan K. (1989). People in World History: A-M (na jeziku: engleski). ABC-CLIO. str. 157. ISBN 978-0-87436-551-1. Pristupljeno 11. 2. 2023. 
  24. ^ Eldъrov, Svetozar (1994). Uniatstvoto v sъdbata na Bъlgariя: očerci iz istoriяta na bъlgarskata katoličeska cъrkva ot iztočen obred (na jeziku: bugarski). Izdava Fondaciя "ABAGAR". str. 15. ISBN 978-954-8614-01-6. Pristupljeno 11. 2. 2023. 
  25. ^ Todorova, Marii?a Nikolaeva (1. 1. 2009). Bones of Contention: The Living Archive of Vasil Levski and the Making of Bulgaria's National Hero (na jeziku: engleski). Central European University Press. str. 76. ISBN 978-963-9776-24-1. Pristupljeno 11. 2. 2023. 
  26. ^ Jelavich, Charles; Jelavich, Barbara (1986). The Establishment of the Balkan National States, 1804-1920 (na jeziku: engleski). University of Washington Press. str. 137—138. ISBN 978-0-295-96413-3. Pristupljeno 11. 2. 2023. 
  27. ^ Brooks, Julian (2015). „The Education Race for Macedonia, 1878—1903”. The Journal of Modern Hellenism (na jeziku: engleski). 31: 23—58. Pristupljeno 11. 2. 2023. „In Macedonia, the education race produced the Internal Macedonian Revolutionary Organization (IMRO), which organized and carried out the Ilinden Uprising of 1903. Most of IMRO's founders and principal organizers were graduates of the Bulgarian Exarchate schools in Macedonia, who had become teachers and inspectors in the same system that had educated them. Frustrated with the pace of change, they organized and networked to develop their movement throughout the Bulgarian school system that employed them. The Exarchate schools were an ideal forum in which to propagate their cause, and the leading members were able to circulate to different posts, to spread the word, and to build up supplies and stores for the anticipated uprising. As it became more powerful, IMRO was able to impress upon the Exarchate its wishes for teacher and inspector appointments in Macedonia.” 
  28. ^ Detrez, Raymond (2010). The A to Z of Bulgaria (na jeziku: engleski). Scarecrow Press. str. 135. ISBN 978-0-8108-7202-8. Pristupljeno 11. 2. 2023. 
  29. ^ Perry, Duncan M. (1988). The Politics of Terror: The Macedonian Liberation Movements, 1893-1903 (na jeziku: engleski). Duke University Press. str. 39—40. ISBN 978-0-8223-0813-3. Pristupljeno 11. 2. 2023. „IMRO group modeled itself after the revolutionary organization of Vasil Levski and other noted Bulgarian revolutionaries like Hristo Botev and Georgi Benkovski, each of whom was a leader during the earlier Bulgarian revolutionary movement.” 
  30. ^ Bousfield, Jonathan; Richardson, Dan (2002). Bulgaria (na jeziku: engleski). Rough Guides. str. 449—450. ISBN 978-1-85828-882-6. 
  31. ^ Kostov, Chris (2010). Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996 (na jeziku: engleski). Peter Lang. str. 80. ISBN 978-3-0343-0196-1. Pristupljeno 11. 2. 2023. „The French referred to 'Macedoine' as an area of mixed races — and named a salad after it. One doubts that Gotse Delchev approved of this descriptive, but trivial approach.” 
  32. ^ Kostov, Chris (2010). Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996 (na jeziku: engleski). Peter Lang. str. 112. ISBN 978-3-0343-0196-1. Pristupljeno 11. 2. 2023. „The Bulgarian historians, such as Veselin Angelov, Nikola Achkov and Kosta Tzarnushanov continue to publish their research backed with many primary sources to prove that the term 'Macedonian' when applied to Slavs has always meant only a regional identity of the Bulgarians.” 
  33. ^ Moulakis, Athanasios (1. 12. 2010). „The Controversial Ethnogenesis of Macedonia”. European Political Science (na jeziku: engleski). 9 (4): 495—510. ISSN 1682-0983. doi:10.1057/eps.2010.72. „Gotse Delchev, may, as Macedonian historians claim, have 'objectively' served the cause of Macedonian independence, but in his letters he called himself a Bulgarian. In other words it is not clear that the sense of Slavic Macedonian identity at the time of Delchev was in general developed.” 
  34. ^ Ethnologia Balkanica (na jeziku: engleski). Prof. M. Drinov Academic Publishing House. 2006. str. 133. ISBN 978-3-8258-9903-5. Pristupljeno 11. 2. 2023. „Slavic Macedonian intellectuals felt loyalty to Macedonia as a region or territory without claiming any specifically Macedonian ethnicity. The primary aim of this Macedonian regionalism was a multi-ethnic alliance against the Ottoman rule.” 
  35. ^ Roth, Klaus; Brunnbauer, Ulf (2008). Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe (na jeziku: engleski). LIT Verlag Münster. str. 136. ISBN 978-3-8258-1387-1. Pristupljeno 11. 2. 2023. „The Bulgarian loyalties of IMRO's leadership, however, coexisted with the desire for multi-ethnic Macedonia to enjoy administrative autonomy. When Delchev was elected to IMRO's Central Committee in 1896, he opened membership in IMRO to all inhabitants of European Turkey since the goal was to assemble all dissatisfied elements in Macedonia and Adrianople regions regardless of ethnicity or religion in order to win through revolution full autonomy for both regions.” 
  36. ^ Lieberman, Benjamin (16. 12. 2013). Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe (na jeziku: engleski). Rowman & Littlefield. str. 56. ISBN 978-1-4422-3038-5. Pristupljeno 12. 2. 2023. 
  37. ^ Marinov, Tchavdar (2009). „We, the Macedonians, The Paths of Macedonian Supra-Nationalism (1878–1912)”. Ur.: Diana, Mishkova. We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe (na jeziku: engleski). Central European University Press. str. 117—120. ISBN 978-963-9776-28-9. Pristupljeno 12. 2. 2023. 
  38. ^ Vasiliadis, Peter (1989). Whose are You?: Identity and Ethnicity Among the Toronto Macedonians (na jeziku: engleski). AMS Press. str. 77. ISBN 978-0-404-19468-0. Pristupljeno 12. 2. 2023. 
  39. ^ Burilkova, Iva; Bilяrski, Cočo (2003). Ot Sofiя do Kostur -osvoboditelnite borbi na bъlgarite ot Makedoniя v spomeni na deйci ot Vъrhovniя makedono-odrinski komitet (na jeziku: bugarski). Sineva. str. 6. 
  40. ^ Opfer, Björn (2005). Im Schatten des Krieges: Besatzung oder Anschluss - Befreiung oder Unterdrückung? ; eine komparative Untersuchung über die bulgarische Herrschaft in Vardar-Makedonien 1915-1918 und 1941-1944 (na jeziku: nemački). LIT Verlag Münster. str. 27—28. ISBN 978-3-8258-7997-6. Pristupljeno 12. 2. 2023. 
  41. ^ Sherman, Laura Beth (1980). Fires on the Mountain: The Macedonian Revolutionary Movement and the Kidnapping of Ellen Stone (na jeziku: engleski). East European Monographs. ISBN 978-0-914710-55-4. Pristupljeno 12. 2. 2023. „The revolutionary committee dedicated itself to fight for "full political autonomy for Macedonia and Adrianople." Since they sought autonomy only for those areas inhabited by Bulgarians, they denied other nationalities membership in IMRO. According to Article 3 of the statutes, "any Bulgarian could become a member".” 
  42. ^ Anastasoff, Christ (1. 3. 1939). „The Tragic Peninsula : a History of the Macedonian Independence Movement since 1878”. International Affairs (na jeziku: engleski). 18 (2): 282. doi:10.2307/3019927. Pristupljeno 12. 2. 2023. „In spite of the fact that in the Bulgarian schools of Salonica and Sofia he had been educated in the spirit of nationalism, Delcheff looked upon all races in Macedonia as his brothers and fellow-countrymen. He was struggling for the freedom not only of the Macedonian Bulgarians, but also of all the nationalities inhabiting Macedonia.” 
  43. ^ Danforth, Loring. „North Macedonia - The Ottoman Empire | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 13. 2. 2023. „One of IMRO's leaders, Gotsé Delchev, whose nom de guerre was Ahil (Achilles), is regarded by both Macedonians and Bulgarians as a national hero. He seems to have identified himself as a Bulgarian and to have regarded the Slavs of Macedonia as Bulgarians.” 
  44. ^ Kaufman, Stuart J. (2001). Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War (na jeziku: engleski). Cornell University Press. str. 193. ISBN 978-0-8014-8736-1. Pristupljeno 13. 2. 2023. „A more modern national hero is Gotse Delchev, leader of the turn-of-the-century Internal Macedonian Revolutionary Organization (IMRO), which was actually a largely pro-Bulgarian organization but is claimed as the founding Macedonian national movement.” 
  45. ^ Zorba, Vladimir (30. 4. 2020). „Ѓorgiev: Goce Delčev gine za Makedonija i od toj aspekt ne može da go odvoite od makedonskiot narod”. Lokalno. Pristupljeno 13. 2. 2023. 
  46. ^ „Kolozova kako Pendarovski i Maleski: Ne e sporno deka Delčev se deklariral kako Bugarin”. Expres.mk. 3. 11. 2020. Pristupljeno 13. 2. 2023. 
  47. ^ Tahiri, Diana (30. 10. 2020). „Bugarsko - makedonskiot dogovor za dobrososedstvo i negovite efekti vrz evropskoto proširuvanje”. CivilMedia. Pristupljeno 13. 2. 2023. 
  48. ^ Roudometof, Victor (2002). Collective Memory, National Identity, and Ethnic Conflict: Greece, Bulgaria, and the Macedonian Question (na jeziku: engleski). Greenwood Publishing Group. str. 58. ISBN 978-0-275-97648-4. Pristupljeno 13. 2. 2023. 
  49. ^ Roudometof, Victor (1996). „Nationalism and Identity Politics in the Balkans: Greece and the Macedonian Question”. Journal of Modern Greek Studies. 14 (2): 253—301. ISSN 1086-3265. doi:10.1353/mgs.1996.0026. Pristupljeno 13. 2. 2023. 
  50. ^ Palmer, Stephen E.; King, Robert R. (1971). „The encouragement of Macedonian culture”. Yugoslav Communism and the Macedonian Question (na jeziku: engleski). Archon Books. ISBN 978-0-208-00821-3. Pristupljeno 13. 2. 2023. 
  51. ^ Benson, L. (28. 10. 2003). Yugoslavia: A Concise History (na jeziku: engleski). Springer. str. 89. ISBN 978-1-4039-9720-3. Pristupljeno 13. 2. 2023. „The past was systematically falsified to conceal the fact that many prominent ‘Macedonians’ had supposed themselves to be Bulgarians, and generations of students were taught the pseudo-history of the Macedonian nation. The mass media and education were the key to this process of national acculturation, speaking to people in a language that they came to regard as their Macedonian mothertongue, even if it was perfectly understood in Sofia.” 
  52. ^ Dokumenti za prenesuvanjeto na posmrtnite ostanki na Goce Delčev
  53. ^ Upward 1908, str. 323–324
  54. ^ Cipušev, K. 19 godini v srъbskite zatvori. Spomeni, Sofiя, 1943 g. gl. 1. Meždu borcite-velikani. pp. 32.
  55. ^ Bъlgarite v naй-iztočnata čast na Balkanskiя poluostrov — Iztočna Trakiя, Dimitъr Voйnikov, gl. 24. Idvaneto na Goce Delčev v Trakiя i nяkoi utočneniя po tozi povod. Ideologičeskite sporove meždu Goce Delčev i Stoяn Lazov. Nepublikuvani spomeni na očevidci.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Goce Delčev na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гоце_Делчев&oldid=27493516”