Srbohrvati
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Srbohrvati su slovenski narod u čije je postojanje krajem 19. i početkom 20. veka verovala grupa hrvatskih i srpskih intelektualaca, zagovornika južnoslovenske unitarističke ideologije, okupljena oko hrvatskog književnika i političara Milana Marjanovića. Po shvatanju Marjanovića i njegovih istomišljenika, Srbi i Hrvati su bili odvojena slovenska plemena pre dolaska Turaka na Balkan, ali je doba osmanske prevlasti, pogotovo neprestane narodne seobe, u potpunosti razorilo stara južnoslovenska plemena i njihove plemensko-državne tvorevine, i stvorilo jednu južnoslovensku narodnu i etničku masu na srpskohrvatskom , odnosno štokavskom, govornom području. Po Marjanovićevom shvatanju, Srbohrvati su kao narod sastavljeni od (u današnjim okvirima) Srba, Hrvata štokavaca, Crnogoraca i Goranaca štokavca, a srpskohrvatski narodni prostor je, takođe u današnjim okvirima) prostor bivše Jugoslavije bez teritorije Slovenije i Makedonije. Postojanje zajedničkog jezika koji stanovništvu nikada nije bio nametnut je ovde uzeto kao dokaz biološkog jedinstva Srbohrvata. Po Marjanoviću, ovo narodno jedinstvo je početkom 19. veka već bilo utemeljeno, iako je Srbohrvatima nedostajala svest o jedinstvu kao i zajedničko narodno ime, koje je Marjanović predložio.
Oblasna podela[uredi | uredi izvor]
Po Marjanoviću Srbohrvati se mogu podeliti u sedam oblasti na osnovu mentaliteta i običaja:
- 1. Starosrbijanska (Raška oblast, Kosovo, Metohija, i donekle severni deo Makedonije)
- 2. Hercegovačka (Hercegovina, Crna Gora i južna Dalmacija)
- 3. Bosanska (Bosna i srednja Dalmacija)
- 4. Srbijanska (uža Srbija)
- 5. Slavonska (Slavonija sa Bosanskom Posavinom, Baranja i Vojvodina)
- 6. Hrvatska (gornja Hrvatska odnosno hrvatski provincijal)
- 7. Ličko-primorska (Lika i hrvatsko primorje)
Alternativa jugoslovenskoj ideji[uredi | uredi izvor]
Marjanovićeve ideje nisu zagovarale šire jugoslovensko ujedinjenje, već samo izgradnju srpskohrvatske nacionalne države koja bi objedinila sve Srbohrvate. Po Marjanoviću, na Balkanu su živela samo tri slovenska naroda - Slovenci, Srbohrvati i Bugari - ali ujedinjenje ova tri naroda u zajedničku državu nije smatrano za osnovni cilj. U ovome pogledu Marjanović i njegovi istomišljenici su predstavljali alternativu raznim projugoslovenski orijentisanim grupama svoga vremena.
Kritike[uredi | uredi izvor]
Srpsko-hrvatsko narodno jedinstvo je kao ideal bilo najbliže nemačkoj definiciji nacionalne pripadnosti koja je artikulisana sredinom 19 veka. Po ovoj definiciji zajednički jezik je glavno merilo zajedničog narodnog porekla, odnosno zajednički jezik odnosi prevagu nad verskim i regionalnim razlikama u određivanju narodnog identiteta. Međutim, Marjanovićevi Srbohrvati kao narodni ideal nisu odgovarali gotovo nikome na prostoru bivše Jugoslavije početkom 20 veka. Marjanović je oštro napadan od strane hrvatskih nacionalista kao nacionalni izdajnik koji želi da pretopi Hrvate u dvostruko brojnije Srbe; Srpski nacionalisti su Marjanoviću jako zamerali na stavu da je stanovništvo Makedonije, sudeći po jeziku, deo bugarske etničke mase, i da kao takvo treba da bude isključeno iz buduće srpskohrvatske države. S obzirom da Marjanović nije bio zainteresovan za sudbinu Slovenaca i Bugara, njegovi ideali su došli pod vatru jugoslovenskih udruženja u kojima su Slovenci imali uticaja. Marjanovićevi stavovi su takođe došli pod udar katoličke i pravoslavne crkve na prostoru bivše Jugoslavije, jer su se obe bojale da bi srpsko-hrvatsko narodno objedinjenje dovelo do stvaranja unijatske srpsko-hrvatske narodne crkve, što nije odgovaralo ni jednoj crkvenoj organizaciji.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Marjanović, Milan. Narod koji nastaje: zašto nastaje i kako se formira jedinstveni srpsko-hrvatski narod. (Knjižara G. Trbojević: Rijeka, 1913)