Pređi na sadržaj

Betonski brod

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Betonski brodovi su izrađeni od čelika i ferocementa (betona), umesto tradicionalnih materijala, kao što su čelik ili drvo. Prednost ferocement konstrukcije je da su materijali jeftini i lako dostupni, dok su nedostaci u tome što su građevinski troškovi rada visoki, kao i operativni troškovi. (Ferocement brodovi zahtevaju deblji trup, što znači dodatnu masu za guranje i manje prostora za teret.) Tokom kraja 19. veka u Evropi su postojale betonske rečne barže, a tokom Prvog svetskog rata i Drugog svetskog rata nedostatak čelika naveo je američku vojsku da naredi izgradnju malih flota okeanskih betonskih brodova, od kojih je najveća bila SS Selma.[1] Nekoliko betonskih brodova su završeni na vreme i upotrebljeni u vojne službe za vreme Prvog svetskog rata, ali za i vreme 1944. i 1945, betonskih brodovi i barže su korišćeni za podršku Američkih i Engleskih osvajanja u Evropi i Pacifičkom regionu. Od kraja 1930-ih, takođe su se od ferocementa pravili civilni čamci.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Šematski plan za betonski brod
Betonski brod koji je izgradio Valter Dovsei predstavljen u Čikagu

Najstariji poznati ferocement čamac je mali čamac koji je napravio Josef-Luis Lambot na jugu Francuske u 1848. godine. Lambotov brod je prikazan na izložbi, koja je održana u Parizu u 1855. godine.

Od 1860-ih godina, ferocementne barže su pravljene u Evropi za upotrebu na kanalima, i oko 1896. godine, italijanski inženjer Karlo Gabelini, počinje da gradi male brodove od ferocementa. Najpoznatiji od njegovih brodova bio je Ligurija.[2]

Između 1908. i 1914 godine, veće ferocementne barže počelae su da se proizvode u Nemačkoj, Velikoj Britaniji,[3] u Holandiji, Norveškoj i Kaliforniji.[4] Ostaci britanskog broda ove vrste, pomoćni kargo brod Violeta (napravljen 1919), može se videti u Hu, Kent, Engleska.[5]

Nikolaj Fougner iz Norveške lansirao je 2. avgusta 1917. godine prvi samohodni ferocementni brod namenjen za okeanska putovanja. To je bio brod od 84 stopa (26 m) i 400 tona, po imenu Nasmenfjord. Sa uspehom ovog broda, dodatni ferocementni brodovi su naručeni, a u oktobru 1917. godine, vlada SAD je pozvala Fougnera da vodi studiju o izvodljivosti izgradnje ferocementnih brodova u SAD.[6][7] Kompanija Fougner Concrete Shipbuilding,, Flašing Bai, Njujork, objavila je da je obračunski trošak bio 290 dolara za tonu sa opterećenjem za Rt straha (spisak brodoloma 1920. godine „10.21 30. oktobar”) i Sapona koji je bio u planovima da se napravi .

Otprilike u isto vreme, kalifornijski preduzetnik Lesli Komin je odlučio da napravi sopstveni brod od feocementa. On je oformio San Francisko Brodsku Građevinsku kompaniju (u Ouklandu, Kalifornija), i zaposlio Alan Makdonalda i Viktora Posa za izradu prvog Američkog ferocement broda, 6,125-tonski parobrod pod nazivom SS Vera. Vera je predstavljena 18. marta 1918. godine. Ona je koštala 750.000 američkih dolara da se napravi. Ona je korišćena za prevoz masivnog tereta za trgovinu do 1921. godine, kada je prodata, rasparčana i iskorišćena kao lukobrana u Kubi.

Američki betonski naftni tanker Palo Alto, prvobitno namenjen za komercijalne usluge tokom Prvog svetskog rata, a završen 1919. godine. (Vojno-pomorske istorije i baštine komande — fotografija hotela NH 799)

Dana 12. aprila 1918. godine, predsednik Vudro Vilson je odobrio program Korporacija Hitne Flote, koja je nadgledala izgradnju 24 ferocement brodova za rat. Međutim, kada je rat završen u novembru 1918. godine, samo 12 ferocement brodova su bili u izgradnji i ni jedan od njih nije bio završen. Ovih 12 brodova su konačno završeni, ali su ubrzo prodati privatnim kompanijama koje su ih koristile za trgovinu, skladištenje i za delove.[2]

Druge zemlje, koje su pratile ferocemntnu brodogradnja u ovom periodu su, Kanada, Danska, Italija, Španija, Švedska i Ujedinjeno Kraljevstvo.

Između dva svetska rata, bilo je malo komercijalnih ili vojnih interesa za konstrukciju betonskih brodova. Razlog je bio u tome što su druge metode brodogrdnje bile jeftinije i manje truda zahtevale, takođe druge vrste brodova su jeftinije za održavanje. Međutim, 1942. godine, nakon što su SAD ušle u Drugom svetskom ratu, američka vojska je utvrdila da su njihovi izvođači radova imali problem sa nedostatkom čelika. Shodno tome, vlada SAD ugovara sa Makkloski & kompanije[8] u Filadelfiji, Pensilvanija, da se napravi 24 samohodnih betonskih brodova. Izgradnja je počela u julu 1943. godine. Brodogradilište na Hukers Point u gradu Tampa, Florida, i na svom vrhuncu, upošljavalo je 6000 radnika.[9] vlada SAD je takođe zaključila ugovor sa dve kompanije u Kaliforniji za izgradnju betonskih barži.[9] Barže brodovi su bili velika plovila, kojima je nedostajo motor da ih pokrene. Umesto toga, vukli su ih tegljači.

U Evropi, ferocementne barže (FCBs) odigrale su ključnu ulogu u operacijama Drugog svetskog rata, posebno u D-dan, gde su bile korišćeni u okviru odbrane luke „Malberi”, za prevoz goriva i municije, kao odbrambeni brodovi,[10] i kao plutajući Pontonski most. Neki od njih su bili opremljeni motorima i koristile kao mobilne kantine i za transpotovanje trupa. Neki od ovih plovila opstaju kao napuštene ruševine u ušću Temze; dva ostaju u civilnoj upotrebi usidreni u Vestminster. Jedan od najznačajnijih vojnih FCB-a, koji se nalazio na ostrvu Kanvi, uništili su vandali 22. maja 2003. godine.[11]

Godine 1944. betonska firma u Kaliforniji je ponudila podmornicu u obliku fregate, za koju su tvrdili da može dostići brzine 75 čvorova. Rat je prekinuo dalja dodatna istraživanja ovog projekta. U retrospektivi mnogi veruju da su te tvrdnje bile preterane.[12]

Betonske barže su takođe služile u Pacifiku tokom 1944. i 1945. Od Šarlroa, Pensilvanija, Pošta, 5. februar, 1945:

Largest unit of the Army's fleet is a BRL, (Barge, Refrigerated, Large) which is going to the South Pacific to serve fresh frozen foods — even ice cream — to troops weary of dry rations. The vessel can keep 64 carloads of frozen meats and 500 tons of fresh produce indefinitely at 12°F. Equipment on board includes an ice machine of five-ton daily capacity and a freezer that turns out more than a gallon of ice cream a minute. Three of the floating warehouses, designed for tropical warfare, have been built of concrete at National City, Calif., and cost $1,120,000 each. In the crew of the 265-ft. barges are 23 Army men.

Jedna betonska barža vučena tegljačaem Jicarilla (ATP-104) nestala kod Sajpana tokom tajfuna, a druga barža je oštećena u blizini Morton-Bai Svetionika u Brizbejnu,[13] dok ostale služe odlično.[14]

Danas[uredi | uredi izvor]

Savremeni aktivisti takođe izrađuju ferocement brodove (ferroboats),[15] , kako njihove konstrukcijske metode ne zahtevaju specijalne alate i materijale, i relativno su jeftini. Pionir u ovom pokretu je Hartlei Brodovi, koji prodaje planove za betonske brodove od 1938. godine.[16] U međuvremenu, od 1960-ih godina američko društvo za civilno inžinjerstvo sponzoriše Nacionalno Betonski Kanu takmičenje.[17]

U Evropi, posebno u Holandiji, beton se i dalje koristi u izradi nekih od barži, na kojima su izgrađene kuće.[18]

Ostali brodovi u vreme rata[uredi | uredi izvor]

Preživeli ratni betonski brodovi više nisu u upotrebi kao brodovi. Nekoliko ih se koristi u drukčijim namenama, uglavnom kao muzeji ili lukobrani.

Preostala dva broda[uredi | uredi izvor]

Prva serija proizvodnje betonskih brodova u Drugom svetskom ratu u Nemačkoj, brojala je 50 brodova, izgrađenih na brodogradilištima duž Baltičkog mora. Danas, na području Evrope, postoje još samo dva „preživela” betonska broda, proizvedena u Nemačkoj, (druga serija proizvodnje), 1943 godine u Ostvinu (Švinvmuend), od strane proizvođača: Šalenbaun KG, Dikerhof & Vidman KG, a po direktnom nalogu Adolfa Hitlera:

1. M / V „Capela” betonski teretnjak koji je 1988. godine proglašen za Nemački tehnički spomenik, da bi 2003 postao deo Roštovskog morskog muzeja. Trup ovog broda završen je 1944. godine, ali nije stigao da bude kompletno opremljen do kraja Drugog svetskog rata. Nakon rata je korišten kao brod tegljač, za skladištenje i prevoz potrebnog materijala u luci Roštok, tačnije bio je pratnja brodu kopaču jaružnih kanala. Brod Capela je danas muzejski eksponat i deo „flote” Roštovske brodogradnje i pomorskog muzeja.

2.Brod „Sip”, Betonski Brod-bolnica napravljena je u drugoj seriji proizvodnje, 1943. godine u Ostvindi (Švinemund), od strane proizvođača Šalenbaun KG, Dikerhof & Vidman KG, firme koja je osnovana 1865. godine u Minhenu, Nemačka (prvo sedište je bilo u Berlinu).

Map

|alt=|221x221px]

Betonski brod — bolnica, bio je namenjen prevozu nemačkih ranjenika duž linija fronta od Crnog do Baltičkog mora. Nakon završetka Drugog svetskog rata Nemačka država je počela sa isplatom ratnih naknada i obeštećenja. Među oštećenima se nalazilo i Jugoslovensko državno preduzeće „Beogradsko-bagerska plovidba”, kasnije preimenovano u „Beogradsko-bagersko preduzeće” (u daljem tekstu BBP) čija je uloga bila u obnovi razorene Jugoslavije. U velikoj rečnoj floti pomenutog preduzeća, tokom Drugog svetskog rata, značajan broj brodova i mehanizacije je uništen od strane nemačkih bombardera, od kojih su i dva broda potopljena kod Hidroelektrane Đerdap. Na ime ratne odštete za gore pomenute brodove, Nemačka država je obeštetila tako što im je predala u vlasnisštvo Betonski brod — korišćen tokom rata kao bolnica za zbrinjavanje i prevoz nemačkih ranjenika. Nakon prelaska u vlasništvo BBPa, brod-bolnica je preuređena u stambeni brod, a stari naziv preimenovan u Brod „SIP” — ime dobijeno po Sipskom kanalu i ribarskom selu Sip, potopljenom 1966. godine, prilikom izgradnje Hidroelektrane Đerdap, mesta gde su potonuli gorenavedeni brodovi "Beogradsko- bagerske plovidbe ". Betonska stambena lađa „Sip”, mase 700 tona, dugačka 40 metra, široka 7 metara i visoka 9,40 metara posedovala je dvadeset luksuznih soba, sa dva moderna salona, tuš kabinama i sanitarnim čvorom, na kojem je živelo 42 osobe, zaposlenih upreduzeću BBP.U novogodišnjoj noći 2009. godine, došlo je do probijanja njegovog korita o Savski kej, i do njegovog delimičnog potapanja. Danas, nakon kompletne rekonstrukcije potopljenog Betonskog broda (eks. Sip), pretvoren je u moderan ugostiteljski objekat sa multifunkcionalnim prostorom, namenjenom promociji kulturnih manifestacija, u čijem sklopu se nalazi i muzej koji ima za cilj da prenese bar mali deo istorijskih činjeninca koje se odnose na istorijat ova dva preostala broda i ukupan značaj betonskih plovila kroz epohu vremena, od samih početaka do danas. Trenutna lokacij Betonskog broda (eks. Sip): Beograd(Srbija), na ušću reka Sava i Dunav.

Amerika[uredi | uredi izvor]

Najveća kolekcija je u Pauel-River, Britanska Kolumbija, gde se za potrebe Drvenog mlina koristi deset plutajućih ferocementnih brodova kao lukobrana.[19]

Kiptopeka lukobrana u Česapik-Bej, država Virdžinija formirana od devet potopljenih betonskih brodova izgrađenih tokom Drugog svetskog rata.[20]

San Pascual, bivši naftni tanker, koji se nalazi na obali Kajo Las Bruhas, Kuba, gde je služio kao hotel i kao baza za ronioce. Sada je San-Pascual je napušten.[21]

Olupina SS Atlanis (puštena u rad u 1919, potonuo u 1926), vidljiv na plaži Zalaska sunca u blizini Kejp-Mei, Nju Džersi.

Tanker SS Selma nalazi se severozapadno od Sivulf Park u Galvestonu. Brod je lansiran istog dana kada je Nemačka potpisala Versajski sporazum, okončavši rat, tako da nikada nije video ratne dužnosti i umesto toga je korišten kao tanker u Meksički zaliv.

SS Palo Alto, betonski tanker, koji je pokrenut 29. maja 1919. godine je prodat i pretvoren u zabavu na pristaništa, i još uvek je vidljiv na Siklif državnoj plaži, u blizini Aptos, Kalifornija. Oštećen je u januaru 2017 za vreme oluja.[22]

SS MakKittrik, pokrenut 1921. u Vilmington, Severna Karolina je kasnije postao SS Monte Karlo, igrani brod Koronado, Kalifornija, koji se nasukao 31. decembra 1936. Olupina je povremeno izložena jakim olujama.[23]

Nasukani brod na plaži Šipvrek na severnoj obali ostrva Lanai, Havaji bivši YOGN 42, betonska benzinska barža, izgrađena za Američku Mornaricu 1942. i operativna od 1943. godine. Olupina je danas često pogrešno identifikovana, Brod slobode.[24]

Ostaci Kol E. J. Sojer se mogu videti u blizini USS Jorktaun u Čarlstonu Luka, SC.[25]

Olupina SS Sapona vidljiva malo južno od Bimini-ostrva na Bahamima, to je popularna ronilačka lokacija i znamenitost plovila na ovom području.

  • At Powell River
    At Powell River
  • At Kiptopeke
    At Kiptopeke
  • SS Atlantus
    SS Atlantus
  • SS Selma
    SS Selma
  • SS Palo Alto
    SS Palo Alto
  • SS Monte Carlo
    SS Monte Carlo
  • YOGN 42
    YOGN 42

Evropa[uredi | uredi izvor]

Jedan od retkih brodova koji su korišćeni u Prvom svetskom ratu, SS Kretebum, leži napušten u reci River Moj izvan grada Balina, Mejo (okrug) Irska, veliko interesovanje za njim vlada od brojnih turista.

Betonska barža, Cretetree usidrena na obalu u luci Ostrvo Skalpei blizini Tarbert, Haris, Škotska. Ona je naručena od firme Aberdin Betonski Brodovi, a završena u 1919. godine.[26]

Kolekcija brodova koja je namerno usidrena kod Purtona, Berkeli, tokom prve polovine dvadesetok veka -kao metod za sprečavanje erozije na obalama — uključuje osam fero-betonskih barža..[27]

Velika kolekcija napuštenih betonskih barži leži na reci Temzi u Rainhamu, London.

  • SS Creteboom
    SS Creteboom
  • At Purton
    At Purton
  • At Rainham
    At Rainham

Tokom Nemačke okupacije Grčke (1942—1944. godine) za vreme Drugog svetskog rata za nemačku vojsku izgrađena su 24 betonskia teretna broda za prevoz robe, na nekoliko grčkih ostrva, uključujući i Krit. Oni su izgrađeni u Perame brodogradnju oblasti Piraeus. Posle rata, mnogi od brodova su korišćeni kao pristaništa (na primer, u Rafina i lukobrana (na primer, u Agios Georgios, metana.

Ostali[uredi | uredi izvor]

Nekoliko betonskih brodova nasukani na Zapadnoj obali Ivo Džime u Japanu da bi služili kao lukobran snagama SAD 1945. godine.[28] Većina njih su stradala od tajfuna, ali jedan je korišćen kao pristanište.[29]

U Japanu su sagrađena četiri betonska broda, imenovanih Taketi Maru br. 1 do 4 (武智丸) tokom Drugog svetskog rata. Posle rata, dva od njih su se pretvoreni u lukobrane u Kure, Hirošima.

  • At Iwo To
    At Iwo To
  • Takechi Maru No.2
    Takechi Maru No.2

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ State Historical Commission. „S.S. Selma Ship Texas Historical Marker”. 
  2. ^ a b http://www.sandiegohistory.org/journal/95spring/shipbuilding.htm
  3. ^ Your Place And Mine — Topics — Working Lives — Pat Durkin
  4. ^ FC-History(Eng)
  5. ^ Violette (716)
  6. ^ Fougner, Nicolay Knudtzon. Seagoing and Other Concrete Ships. H. Frowde and Hodder & Stoughton, 1922.
  7. ^ Carnegie Endowment for International Peace Division for Economics and History (1919). Preliminary Economic Studies of the War. London: Oxford University Press. 
  8. ^ McCloskey & Co_Tampa
  9. ^ a b „WWII Concrete Shipbuilders”. Arhivirano iz originala 24. 09. 2018. g. Pristupljeno 24. 09. 2018. 
  10. ^ „D-Day 1944 and Why They Owe Me a Trip on the Queen Mary by Richard R. Powers”. Arhivirano iz originala 28. 09. 2018. g. Pristupljeno 24. 09. 2018. 
  11. ^ http://www.concretebarge.co.uk/frames/index.htm
  12. ^ Popular Science — Google Books
  13. ^ Moreton Bay Pile Light | Lighthouses of Australia Inc
  14. ^ HyperWar: Beans, Bullet and Black Oil [Chapter 10]
  15. ^ The World of Ferroboats
  16. ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 10. 04. 2018. g. Pristupljeno 24. 09. 2018. 
  17. ^ Three-Dimension Finite Element Analysis for the Concrete Canoe
  18. ^ Jurjen Heeck’s houseboatpage #1
  19. ^ Concrete Ships: The Powell River Floating Breakwater
  20. ^ Concrete Ships: Kiptopeke Breakwater
  21. ^ „Concrete Ships.org: An Experiment in Ship Building.”
  22. ^ „Famed Calif. 'cement ship' flipped, broken up by strong waves”. San Francisco Chronicle. 
  23. ^ „Tide, storms expose gaming ship”. San Diego Union-Tribune. 31. 01. 2010. Pristupljeno 21. 08. 2012. 
  24. ^ Roberts, Stephen S. 2010, September 14. Class: CONCRETE BARGES (YO-144, YOG-40), [1]; Van Tilburg, Hans K. 2003. Department of Defense Legacy Management Program. Underwater Cultural Resources Management and Protection. Project (01-121). Washington, DC: Naval Historical Center, pp. 373—375. [2] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. septembar 2012)
  25. ^ „Mount Pleasant Old Sunken Hull Historical Marker”. Mount Pleasant Historical Commission. 13. 02. 2012. Arhivirano iz originala 05. 01. 2015. g. Pristupljeno 05. 01. 2015. 
  26. ^ „Aberdeen Ships | CRETETREE”. aberdeenships.com. Pristupljeno 01. 06. 2014. 
  27. ^ „Friends of Purton”
  28. ^ Beachead Cargo, Iwo Jima, Arvin S. Gibson, Staff Sergeant, U.S. Army, Transportation Corps, Hq. and Hq. Co., AGF, APO 86
  29. ^ „Photos from Iwo Jima « Hot Air”. Arhivirano iz originala 19. 08. 2018. g. Pristupljeno 23. 09. 2018. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Betonski brod na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бетонски_брод&oldid=27882666”