Gornja Kanada

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Gornja Kanada
Province of Upper Canada
Province du Haut-Canada
Britanska kolonija (1791—1840)
Zastava Velike Britanije (1707–1800)
Zastava
Mapa Gornje Kanade (narandžasta) sa Kanadom iz 21. veka (ružičasta) koja je okružuje
Mapa Gornje Kanade (narandžasta) sa Kanadom iz 21. veka (ružičasta) koja je okružuje
KolonijaKanada
Kolonija26. decembar 1791
Founded byVelika Britanija
KraljevstvoNjuark 1792–1797 (preimenovano u Nijagara 1798, Najagara na Jezeru 1970)
Jork (preimenovano u Toronto 1834) 1797–1841
Vlada
Oligarhija
Ustavna monarhija
 • TipMonarhija
 • 1791–1820Džordž III
 • 1820–1830Džordž IV
 • 1830–1837Vilijam IV
 • 1837–1841Viktorija
 • Podguverner (Kanada)Izvršno veće Gornje Kanade
Površina
 • Ukupno258,999 km2 (100,000 sq mi)
Stanovništvo (1836[1])
 • Ukupno358,187
 • Gustina1,4/km2 (3,6/sq mi)

Gornja Kanada (engl. Province of Upper Canada, franc. Province du Haut-Canada), je bio deo Britanske Kanade koju je 1791. osnovala Kraljevina Velika Britanija, da bi upravljala centralnom delom u „Britanske severne Amerike”, koja je ranije bila deo „provincije Kvebek” od 1763. Gornja Kanada je obuhvatala ceo današnji južni Ontario i sva ona područja severnog Ontarija u „Pajs d'en Hut” koja su činila deo Nove Francuske, u suštini sliv reke Otave ili jezera Huron i Superior, isključujući bilo kojeg dela zemlje unutar sliva Hadsonovog zaliva. „Gornji“ prefiks u imenu odražava njen geografski položaj duž Velikih jezera, uglavnom iznad gornjeg dela reke Sen Loren.

Gornja Kanada je bila primarno odredište lojalističkih izbeglica i doseljenika iz Sjedinjenih Država nakon američke revolucije, kojima je često davano zemljište da se nasele u Gornjoj Kanadi. Već naseljeno domorodačkim narodima, zemljište za naseljavanje u Gornjoj Kanadi napravljeno je ugovorima između nove britanske vlade i starosedelaca, razmenom zemljišta za jednokratna plaćanja ili rente. Novu provinciju je karakterisao njen britanski način života, uključujući dvodomni parlament i odvojeno građansko i krivično pravo, a ne pomešano kao u Donjoj Kanadi ilina drugim mestima u Britanskoj imperiji.[2] Podela je stvorena da bi se obezbedila ravnoteža, korišćenje istih prava i privilegija koje uživaju lojalni podanici u drugim severnoameričkim kolonijama.[3] Godine 1812. izbio je rat između Velike Britanije i Sjedinjenih Država, što je dovelo do nekoliko bitaka u Gornjoj Kanadi. Sjedinjene Države su pokušale da zauzmu Gornju Kanadu, ali je rat završen sa nepromenjenom situacijom.

U vlasti kolonije dominirala je mala grupa ljudi, poznata kao „Porodični dogovor”. Oni su zauzimali većinu najviših pozicija u Zakonodavnom veću i oni su postavljali zvaničnike i tako su praktično vladali gornjom Kanadom. Pobuna protiv ove nedemokratske vlade je izbila 1837. godine ali se završila neuspehom. Predstavnička vlada će biti uspostavljena tek 1840-ih. Gornja Kanada je postojala od 26. decembra 1791. do 10. februara 1841. godine, kada je ujedinjena sa susednom Donjom Kanadom da bi se formirala provincija Kanada.

Osnivanje[uredi | uredi izvor]

Mapa okruga Gornje Kanade
Fort Nijagara.
Fort Nijagara.

Kao deo Pariskog sporazuma iz 1763. godine kojim je okončan globalni sukob Sedmogodišnjeg rata i Francusko-indijski rat u Severnoj Americi, Velika Britanija je zadržala kontrolu nad bivšom Novom Francuskom, koja je poražena u francusko i indijanskom ratu. Britanci su uspostavili kontrolu nakon što se garnizon Fort Nijagara predao 1759. i Montreal kapitulirao 1760. godine, a Britanci pod vodstvom Roberta Rogersa preuzeli su formalnu kontrolu nad regionom Velikih jezera 1760. godine.[4] Rodžerove snage su zauzele tvrđavu Mičilimačkinac 1761. godine.

Teritorije savremenog južnog Ontarija i južnog Kvebeka u početku su se održavale kao jedinstvena provincija Kvebek, kao što je bila pod Francuzima. Od 1763. do 1791. godine, provincija Kvebek je zadržala svoj francuski jezik, kulturna očekivanja ponašanja, praksu i zakone. Britanci su usvojili Zakon o Kvebeku 1774. godine, koji je proširio ovlasti kolonije Kvebek tako da uključi deo indijskog rezervata na zapad (tj. delove južnog Ontarija), i druge zapadne teritorije južno od Velikih jezera, uključujući veliki deo onoga što će postati Severozapadna teritorija Sjedinjenih Država, uključujući moderne države Ilinoj, Indijana, Mičigen, Ohajo, Viskonsin i delove Minesote.

Nakon što se američki rat za nezavisnost završio 1783. godine, Britanija je zadržala kontrolu nad područjem severno od reke Ohajo. Zvanične granice ostale su nedefinisane do 1795. i Džejovog sporazuma. Britanske vlasti su podsticale kretanje ljudi na ovo područje iz Sjedinjenih Država, nudeći besplatno zemljište za podsticanje priliva i rasta stanovništva. Za naseljenike, glava porodice je dobijala 100 acres (40 ha) i 50 acres (20 ha) po članu porodice, a vojnici su dobijali veće grantove.[5] Ovi doseljenici su poznati kao lojalisti Ujedinjenog kraljevstva i prvenstveno su bili protestanti koji govore engleski. Prva naselja (Rojal i Kataraki) duž reke Sent Loren i istočnog dela jezera Ontario nastala su 1784. godine, naseljena uglavnom otpuštenim vojnicima i njihovim porodicama.[6]

„Gornja Kanada“ je postala politički entitet 26. decembra 1791. kada je Parlament Velike Britanije usvojio Ustavni akt iz 1791. Zakon je podelio provinciju Kvebek na Gornju i Donju Kanadu, ali još uvek se nisu precizirale zvanične granice za Gornju Kanadu. Podela je izvršena tako da su lojalistički američki doseljenici i britanski imigranti u Gornjoj Kanadi mogli da imaju engleske zakone i institucije, a stanovništvo Donje Kanade koje govori francuski mogao da zadrži francuski građanski zakon i katoličku religiju. Prvi potguverner bio je Džon Grejvs Simko.[7]

„Sporazum Džej”, sporazum iz 1795. godine zvanično je postavio granice između Britanske Severne Amerike i Sjedinjenih Država severno do Velikih jezera i reke Svetog Lorensa. Dana 1. februara 1796. glavni grad Gornje Kanade je premešten iz Njuarka (sada Nijagara na jezeru) u Jork (sada Toronto), za koji je ocenjeno da je manje ranjiv na moguće napade od strane SAD.

Akt o uniji iz 1840, koji je britanski parlament usvojio 23. jula 1840, a kruna proglasila važećom 10. februara 1841, spojio je Gornju Kanadu sa Donjom Kanadom da bi se formirala Ujedinjena provincija Kanade.

Vlada[uredi | uredi izvor]

Pokrajinska uprava[uredi | uredi izvor]

Za ustav Gornje Kanade se govorilo da je „sama slika i transkript“ britanskog ustava i da se zasniva na principu „mešovite monarhije“ – ravnoteže monarhije, aristokratije i demokratije.[8]

Izvršni savet Gornje Kanade imao je sličnu funkciju kao i Kabinet u Engleskoj, ali nije bio odgovoran Zakonodavnoj skupštini. Oni su, međutim, imali konsultativni položaj i nisu bili u administrativnim kancelarijama kao ministri u kabinetu. Članovi Izvršnog veća nisu nužno bili članovi zakonodavne skupštine, ali su obično bili članovi zakonodavnog veća.[9][10]

Parlament[uredi | uredi izvor]

Zakonodavnu granu vlade činio je parlament koji se sastoji od zakonodavnog veća i zakonodavne skupštine. Kada je glavni grad prvi put preseljen u Toronto (tada se zvao Jork) iz Njuarka (današnja Nijagara na jezeru) 1796. godine, zgrade parlamenta Gornje Kanade nalazile su se na uglu ulica Parlamenta i Fronta, u zgradama koje su spaljene od strane američkih snaga u ratu 1812. godine, obnovljene, a zatim ponovo spaljene slučajno 1824. godine. Lokalitet je na kraju napušten i prebaćen na drugo mesto, zapadnije od tog položaja.

Zakonodavni savet Gornje Kanade bio je gornji dom koji je upravljao pokrajinom Gornja Kanada, iako po uzoru na Britanski dom lordova, Gornja Kanada nije imala aristokratiju. Članovi Zakonodavnog veća, imenovani su doživotno i oni su činili jezgro oligarhijske grupe „Porodični dogovor”, koji je postao dominantan u vladi i ekonomiji u pokrajini.

Zakonodavna skupština Gornje Kanade funkcionisala je kao donji dom u Parlamentu Gornje Kanade. Njena zakonodavna moć bila je predmet veta od strane imenovanog potguvernera, Izvršnog veća i Zakonodavnog veća.

Lokalna uprava[uredi | uredi izvor]

Lokalna uprava u provinciji Gornja Kanada bila je zasnovana na okruzima. Godine 1788. stvorena su četiri okruga:[11]

  • Okrug Lunenburg, kasnije „istočni okrug”
  • Okrug Meklenburg, kasnije „središnji okrug”
  • Okrug Nasau, kasnije „domaći okrug”
  • Okrug Hesen, kasnije „zapadni”

Sve promene imena dogodile su se 1792. godine.

Mirovne sudije je imenovao podguverner. Bilo koje dve sudije koje se sastaju zajedno mogle bi da formiraju najniži nivo pravosudnog sistema, sudove po zahtevu. Početne sednice suda održavane su četiri puta godišnje u svakom okrugu sastavljenom od svih rezidentnih sudija. Kvartalne sednice su se sastajale da nadgledaju administraciju okruga i rešavaju pravne slučajeve. Oni su, u stvari, formirali opštinsku vlast sve dok oblast nije inkorporirana kao policijski odbor ili grad nakon 1834. godine.[12]

Dodatni okruzi su stvoreni od postojećih okruga kako je stanovništvo raslo do 1849. godine, kada je na snagu stupila lokalna uprava uglavnom zasnovana na okruzima. Tada je postojalo 20 okruga, zakonodavstvo za stvaranje novog okruga Kent nikada nije završeno. Sve do 1841. godine, okružne službenike je postavljao podguverner.

Populacija[uredi | uredi izvor]

Gornja Kanada
God.Pop.± %
1806.70.718—    
1811.76.000+7,5%
1814.95.000+25,0%
1824.150.066+58,0%
1825.157.923+5,2%
1826.166.379+5,4%
1827.177.174+6,5%
1828.186.488+5,3%
1829.197.815+6,1%
1830.213.156+7,8%
1831.236.702+11,0%
1832.263.554+11,3%
1833.295.863+12,3%
1834.321.145+8,5%
1835.347.359+8,2%
1836.374.099+7,7%
1837.397.489+6,3%
1838.399.422+0,5%
1839.409.048+2,4%
1840.432.159+5,6%
Izvor: veb stranica Statistike Kanade, kanadski census od 1665 do 1871.
Vidi Provincija Kanada za stanovništvo posle 1840.

Religija[uredi | uredi izvor]

Religija u Gornjoj Kanadi 1842.
God.Pop.
Baptisti16.411
Katolici65.203
Anglikani107.791
Kongregacionisti4.253
Jevreji1.105
Luteranizam4.524
Metodisti82.923
Moravljani1.778
Prezviterijani97.095
Kvekeri5.200
Ostali19.422
Izvor: veb-sajt Statistike Kanade, kanadski census od 1665 do 1871.
Vidi Provincija Kanada za stanovništvo posle 1840.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Butler 1843, str. 10, 20
  2. ^ „Juriglobe”. 
  3. ^ „Constitutional Act 1791”. The Canadian Encyclopedia. Pristupljeno 9. 9. 2019. 
  4. ^ Craig 1963, str. 2
  5. ^ Craig 1963, str. 5–6
  6. ^ Craig 1963, str. 6
  7. ^ „Biography – SIMCOE, JOHN GRAVES – Volume V (1801-1820) – Dictionary of Canadian Biography”. 
  8. ^ McNairn 2000, str. 23–62
  9. ^ Armstrong 1985, str. 8–12
  10. ^ Armstrong 1985, str. 39
  11. ^ Craig 1963, str. 12
  12. ^ Craig 1963, str. 30–31

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Горња_Канада&oldid=27493299”