Pređi na sadržaj

Gradskovo

Koordinate: 44° 01′ 06″ S; 22° 22′ 31″ I / 44.018333° S; 22.375166° I / 44.018333; 22.375166
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Gradskovo
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Upravni okrugZaječarski
GradZaječar
Stanovništvo
 — 2011.666
Geografske karakteristike
Koordinate44° 01′ 06″ S; 22° 22′ 31″ I / 44.018333° S; 22.375166° I / 44.018333; 22.375166
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina318 m
Gradskovo na karti Srbije
Gradskovo
Gradskovo
Gradskovo na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj19205
Pozivni broj019
Registarska oznakaZA

Gradskovo je naseljeno mesto grada Zaječara u Zaječarskom okrugu. Prema popisu iz 2022. godine bilo je 337 stanovnika, 2011. 504, a 2002. bilo je 666 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 947 stanovnika).

Geografija[uredi | uredi izvor]

Naselje se nalazi na brdu Orlovac istočno od kanjona reke Timok na 318 mnv. Sa zapadne strane se nalaze mesta Trnavac, Čokonjar i Koprivnica, sa severa Velika Jasikova i Tabakovac, sa istoka Veliki i mali Jasenovac, državna granica sa Bugarskom a na jugu su Halovo i Vražogrnac. Do mesta se može doći regionalnim putem od Zaječara ka Negotinu sa skretanjem kod Čokonjara, a zatim lokalnim putem do Gradskova. Ili se može doći od Zaječara prema Negotinu starim putem preko Velikog Izvora i Halova. Od Zaječara je udaljeno oko 16 km a od Negotina oko 26 km vazdušne linije. Selo je zbijenog tipa, bez mahala i zaselaka.[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Stanovništvo Gradskova je ostatak nekog starog naroda koji je verovatno u doba Rimljana doživelo svoj nestanak. Veruje se da su živeli na brdu koje je danas obraslo jorgovanom i na kome ima neistraženih ostataka zidina. O postojanju života na tom prostoru svedoče ostaci ruševina i groblja. Vlasnici imanja su prilikom obrade zemlje iskopavali velike kamene ploče bez ikakvih natpisa, izbrisanih zubom vremena. Pretpostavlja se da su ispod tih velikih kamenih ploča zakopani pokojnici.

Pronađeni su predmeti od gvožđa i ugljenisano zrnevlje pšenice na mestu zvanom Četaće gde je u Rimskom dobu postojao rudnik, što govori da su u okolini bila naselja.

Po predanju meštana Gradskova, na brdu Lilječ nalazilo se još jedno staro groblje, ali njegovi ostaci nisu sačuvani.

Na uzvisini od oko 300 m iznad klanca reke Timok nalaze se ostaci starog rimskog utvrđenja. Po predanju tu su bile rimske kovačnice u kojima su konjanici potkivali svoje konje, putujući u to vreme ka Prahovu i Vidinu. U popisu Vidinskog sandžaka iz XVI veka pominje se selo Gracko, što je verovatno današnje Gradskovo.[2]

Obzirom da su ovi predeli još od rimskog doba bili u  blizini važnog puta prema Vidinu, ono se često seljakalo kako bi se sklanjalo od zuluma vojski koje su tuda prolazile.

Prema različitim istorijskim izvorima kroz vekove, na ovom prostoru se pominju i mesta Gradec, Orlovac, Popovac, Liljakovce za koje se tvrdi da mogu označavati naseljena mesta gde je u nekom trenutku bilo Gradskovo.

Nejskim mirovnim ugovorom iz 1919. godine jedan broj opština koje su ranije pripadale Bugarskoj pripojene su Kraljevini Srbiji i tada je Gradskovo pripojeno opštini Zaječar. Razgraničenjem između Srbije i Bugarske 1922. godine oko 80 kuća je pripalo Bugarskoj i tada se jedan broj žitelja Gradskova iselilo na svoja imanja u Bugarsku i formirali seoce pod imenom Gradskovski kolibi (Gradskovske kolibe).[3]

Demografija[uredi | uredi izvor]

U popisu naselja zavisnih seljaka - raje na sandžak-begovom hasu i na spahijskim timarima prema popisu iz 1455. godine pominje se da u mestu Gracko postoji jedna kuća a prema popisu iz 1560. godine u mestu Liljakovce (koje može biti da je deo današnjeg Gradskova) su bile 3 kuće.[4]

U selu je 1931. godine bilo 272 kuće, a 1935. godine 261. kuća.

Prema uporednim podacima o broju stanovnika na popisima u Gradskovu je bilo 1948. godine 1332 stanovnika, 2011. bilo je 504. stanovnika, a prema popisu iz 2002. bilo je 666 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 947 stanovnika).  

Prema popisu iz 2022. bilo je 337 stanovnika u 178 nastanjenih stambenih jedinica.[5]

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[6]
Godina Stanovnika
1948. 1.332
1953. 1.298
1961. 1.288
1971. 1.247
1981. 1.130
1991. 947 842
2002. 666 800
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[7]
Srbi
  
 454 68,16%
Vlasi
  
 179 26,87%
Rumuni
  
 6 0,90%
Jugosloveni
  
 1 0,15%
nepoznato
  
 5 0,75%


Stanovništvo prema polu i starosti[8]
m
ž
? 2
  
  
 3
80+ 11
  
  
 8
75—79 22
  
  
 34
70—74 33
  
  
 44
65—69 30
  
  
 48
60—64 22
  
  
 34
55—59 26
  
  
 22
50—54 18
  
  
 22
45—49 24
  
  
 24
40—44 17
  
  
 16
35—39 18
  
  
 18
30—34 12
  
  
 13
25—29 18
  
  
 11
20—24 20
  
  
 12
15—19 17
  
  
 9
10—14 19
  
  
 12
5—9 5
  
  
 7
0—4 7
  
  
 8
Prosek : 48,2 53,1
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 277 280 269 263 253 228 216
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 55 54 30 23 23 16 10 5 0 0 3,08
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 290 52 195 32 11 0
Ženski 318 16 201 84 16 1
UKUPNO 608 68 396 116 27 1
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 138 54 0 0 9
Ženski 137 129 0 0 1
UKUPNO 275 183 0 0 10
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 6 28 3 4 15
Ženski 0 0 0 0 1
UKUPNO 6 28 3 4 16
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 0 0 6 1 4
Ženski 0 0 0 3 2
UKUPNO 0 0 6 4 6
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 4 0 0 4
Ženski 0 0 0 1
UKUPNO 4 0 0 5

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

Hram Sv velikomučenika Đorđa u Gradskovu je podignut 1907. godine, zauzimanjem sveštenika Stanoja Najdanovića i uz pomoć samih meštana. Zvonara od kamena je podignuta 1926. godine, a osvećena 1928. godine. Prvo groblje je bilo ispod sela u mestu zvanom Liliječ, a kasnije je izmešteno na sadašnju lokaciju.[9]

Kultura, običaji, manifestacije[uredi | uredi izvor]

U Gradskovu se tradicionalno održava međuokružna smotra Dečjeg narodnog stvaralaštva „DENS“ na kojoj učestvuju dečje folklorne grupe iz kulturno-umetničkih društava sa područja gradova Zaječar i Bor i opština Knjaževac i Boljevac, sa više stotina najmlađih čuvara tradicije.

Cilj smotre je  podsticanje izvornog narodnog stvaralaštva kod najmlađih kao i prezentacija, promocija i zaštita nematerijalnog kulturnog nasleđa Timočke krajine. Smotra se tradicionalno održava na Lazarevu subotu, odnosno Vrbicu. Smotri dečjeg narodnog stvaralaštva u sali Doma kulture, prethodi defile učesnika, glavnom seoskom ulicom, kao i veliko kolo u centru sela.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Gradskovo
  • Gradskovo izdaleka
    Gradskovo izdaleka
  • Gradskovo izbliza
    Gradskovo izbliza
  • Gradskovo meandri Timoka
    Gradskovo meandri Timoka
  • Gradskovo meandri sa vidikovca
    Gradskovo meandri sa vidikovca
  • Gradskovo naselje
    Gradskovo naselje
  • Gradskovo meandri Timoka južno od naselja
    Gradskovo meandri Timoka južno od naselja

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Stanojević, Marinko (1975). Crna Reka. Novinska ustanova Timok Zaječar. str. 56. 
  2. ^ Paunović, dr Petar (2011). Geografija zdravlja. Zaječar: Istorijski arhiv Timočka krajina. str. 79. 
  3. ^ Knežević, Aleksandar D. (2013). ISTORIJSKODEMOGRAFSKE I ETNODEMOGRAFSKE OSNOVE RAZVITKA STANOVNIŠTVA ISTOČNE SRBIJE. Beograd: doktorska disertacija, Geografski fakultet. str. 38. 
  4. ^ Bojanić-Lukač, Dr Dušanka. „Zaječar i Crna reka u vreme turske vladavine  (15-18. veka)”. Glasnik etnografskog muzeja. 42: 23—78. 
  5. ^ Starost i pol, podaci po naseljima - Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. avgust 2023. ISBN 978-86-6161-230-5. 
  6. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  7. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  8. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 
  9. ^ Spomenica Timočke eparhije 1834-1934. Sremski Karlovci: Književni fond Timočke eparhije. 1934. str. 90. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Градсково&oldid=26857525”