Italijanizacija
Italijanizacija predstavlja proces kulturne asimilacije tokom kojeg se stanovništvo, jezik, kultura ili prostor delimično ili u potpunosti transformiše i postaje italijanski. Italijanizacija može biti dobrovoljna ili nasilna. Prisilna italijanizacija izvršena je u velikoj meri tokom Drugog svetskog rata, uvođenjem italijanskog jezika i kulture na teritorijama koje je okupirala italijanska fašistička vojska.
Italijanizacija je prvi put prepoznata na teritoriji sadašnje Italije, nakon ujedinjenja nezavisnih italijanskih država pod zastavom jedne republike. Istovremeno, postojala je tendencija zamene provincijske samosvesti (Sicilijanaca, Mlečana itd.) i autohtonog dijalekta povezanog sa njima sa opštetalijanskim. Od 1860-ih ovo je izazvalo nezadovoljstvo i na jugu i na severu zemlje.
Prirodna italijanizacija takođe je uticala na neromanske narode u zemlji od srednjeg veka. Dakle, Grci, Sloveni i Germani koji su se naselili na teritoriju Italije u različitim epohama njene istorije prošli su potpunu ili delimičnu italijanizaciju.
Period pre i tokom Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]
Nasilna italijanizacija dostigla je najveći obim početkom 20. veka. U periodu posle Prvog svetskog rata, italijanizacija Južnog Tirola, koji je bio otrgnut od poražene Austrije 1919. godine, postala je široko rasprostranjena u štampi. Sporazum između Hitlera i Musolinija konsolidovao je rezultate italijanizacije; Nemačka je odustala od svojih zahteva da zaštiti nemačko stanovništvo regiona, nudeći lokalnim Nemcima, koji nisu bili spremni da se italijaniziraju, da se presele u Nemačku.
U periodu fašističke vladavine u Italiji počinju progoni Slovena u Istri i Dalmaciji. Represija je postala naročito aktivna od 1941. godine, kada su i Italijani okupirali Sloveniju i stvorili Ljubljansku provinciju. Za protivnike italijanizacije stvorena su dva koncentraciona logora: Koncentracioni logor Rab i Koncentracioni logor Molata. Sa znanjem generala M. Roat-a, brojna sela su uništena zajedno sa stanovnicima.
Grci Dodekanezi, kao i stanovnici italijanskih kolonija u Africi, takođe su aktivno bili podvrgnuti italijanizaciji, mada u manje krutim oblicima u poređenju sa slovenskim stanovništvom.
Posle invazije Italijana na Grčku 1941. godine, ostrvo Krf, istorijski deo Mletačke republike, podvrgnuto je aktivnoj italijanizaciji. Papirologija je u potpunosti prevedena na italijanski jezik.[1][2]
Posleratne posledice[uredi | uredi izvor]
Posle gubitka Istarskog poluostrva i pod uslovima etničkog čišćenja koje su pokrenuli partizani, većina Italijana napustila je Jugoslaviju. U odnosu na ostalo, primenjena je politika kroatizacije, koja je takođe uticala na lokalnu toponimiju.
U Južnom Tirolu u posleratnom periodu, kontinuirana italijanizacija naišla je na aktivni otpor lokalnog stanovništva. Omekšavanje politike i prelazak na dvojezičnost u regionu dogodili su se tek 1980-ih.
Italijanizacija Istre i Dalmacije u 19. veku[uredi | uredi izvor]
Tokom mletačke vladavine državne vlasti nisu preduzele mere za italijanizaciju stanovništva u Istri i Dalmaciji. Područja pod mletačkom vlašću slobodno su razvijala svoj jezik i kulturu.
Ubrzo nakon pada Venecije, 1806. generalni upravnik Dalmacije u okviru ilirskih provincija Viđenzo Dandolo (Venecijanac) u svom godišnjem izveštaju savetuje Napoleona da ukine obrazovanje na „ilirskom“ jeziku u bogoslovijama u Zadru, Splitu i Priku kod Omiša, da se uvede u nastavu italijanski jezik. U narednom periodu Dandolo je u Zadru osnovao italijanski licej i sedam gimnazija širom Dalmacije, kao i devetnaest muških i četrnaest ženskih škola na italijanskom.[3].
Takve aktivnosti nastavile su se promenljivim tempom i kasnije u 19. veku, nakon što su Istra i Dalmacija došle pod austrijsku vlast, a nacionalističke ideje koje prepoznajemo u Napoleonovom providuru Dandolu postale su raširene u Evropi, posebno među političkim liberalima. Italijanizacija je izvedena s idejom da je to svojevrsni poklon „naprednije“ italijanske kulture i „lepšeg“ italijanskog jezika, stvaranjem animoziteta prema Slovenima iz drugih krajeva (koji su „furešti“, tj. stranci - dok su lokalni Italijani, naprotiv, „domaći“. Italijanski patriotizam, s druge strane, promovisan je među lokalnim Italijanima).[4]
Aktivnosti Narodne stranke u Dalmaciji uspele su da spreče aktivnosti Italijana, a upotreba italijanskog jezika je opala: i dalje se koristio u Zadru, Trogiru i donekle u Splitu. Popisom iz 1890. godine zabeleženo je 16.000 stanovnika u Dalmaciji čiji je primarni jezik bio italijanski, koji je do 1910. godine skromno narastao na 18.000.
Tokom 19. i početkom 20. veka novo stanovništvo iz sela se doselilo u gradove u Istri; u vreme kada je bilo malo obrazovanih, a lokalna samouprava u rukama italijanskih liberala sistematski sprečavala razvoj slovenskog obrazovanja i moderne kulture, veliki deo onih koji su se preselili u grad prihvatio je jezik i kulturu nove sredine. Zahvaljujući takvim trendovima, od prvog austrijskog popisa 1857. do poslednjeg 1910. godine došlo je do povećanja udela stanovništva za koje italijanski jezik može biti registrovan kao njihov glavni jezik komunikacije, a broj govornika italijanskog jezika na tom području povećan je sa 37 na 108 hiljada, u vreme kada broj stanovništva koji govori slovenskim jezicima raste znatno skromnije.
Tako pre Prvog svetskog rata u Istri je bilo oko trećine stanovništva, za koje bi se moglo navesti kao oni kojima je italijanski glavni jezik komunikacije. Treba napomenuti, međutim, da austrijski popisi nisu registrovali dvojezičnost, koja je bila raširena u Istri i u to vreme i do danas: kao dvojezične osobe su na ovim popisima po pravilu bili registrovani govornici italijanskog jezika, kao uglednijeg.
Prisilna italijanizacija u Istri i Dalmaciji 1918 - 1943[uredi | uredi izvor]
Do Prvog svetskog rata deo severne Italije pripadao je Austro-Ugarskoj, a italijanski iredentisti borili su se da te teritorije pripoje Italiji. Početkom Prvog svetskog rata italijanski iredentisti videli su priliku da ostvare ove namere. Antanta je Londonskim sporazumom 1915. Italiji obećala veliki deo slovenačke i hrvatske etničke teritorije. Zauzvrat, Italija se pridružila savezničkim snagama, izdajući svoje bivše saveznike, Centralne sile, kojima je objavila rat.
Na kraju rata, Italija je dobila manje nego što joj je obećano Londonskim sporazumom, ali ipak mnogo više nego što joj je pripadalo na osnovu prava na samoopredeljenje naroda. Kraljevina SHS i Italija Rapalskim ugovorom utvrdili su državne granice nepovoljne za hrvatski i slovenački narod.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Corvaja Santi MacGregor Knox 2008 Enigma Books ISBN 978-1929631421 pp. 170
- ^ Commissione Italiana di Storia Militare L'Italia in Guerra - Il Terzo Anno 1942 1993 Italian Ministry of Defense Rome pp. 370 http://www.difesa.it/Area_Storica_HTML/editoria/1993/in-guerra-III/Pagine/index.html
- ^ L.Šimunković, Plurilinguismo in Dalmazia durante il dominio francese, in AA.VV., Napoleone e l'Adriatico, Ancona, Istituto per le relazioni adriatiche e l'Oriente mediterraneo, 1999., str. 159-162
- ^ „Baras, Frano; 2010., Teško je bilo Hrvatom biti, Vijenac, broj 433., MH”. Arhivirano iz originala 26. 09. 2012. g. Pristupljeno 28. 10. 2020.
