Kancelar (Njemačka)
Savezni kancelar Savezne Republike Nemačke | |
|---|---|
| Bundeskanzler der Bundesrepublik Deutschland | |
 Zastava kancelara | |
| Deo izvršne vlasti u Nemačkoj | |
| Oslovljavanje | Gospodin kancelar(Normalno) Njegova ekselencija(Diplomatski)[1] |
| Status | Šef vlade |
| Član | Saveta Evrope |
| Rezidencija | Nema zvanične rezidencije |
| Sedište | Savezni kancelarat (Berlin) Palata Šaumburg (Bon) |
| Predlagač |
|
| Dužina mandata | Dok god vlada opstane, izbori su na 4 godina |
| Instrument konstituisanja | Nemački ustav |
| Funkcija | Kancelar |
| Prethodnik | Angela Merkel |
| Osnovano | 24. maj 1949. (u sadašnjem formatu) |
| Prvi zvaničnik |
|
| Zamenik | Vicekancelar Nemačke |
| Plata | 251 448 € godišnje[2] |
| Veb-sajt | bundeskanzlerin |
Savezni kancelar ili kancelar (njem. Bundeskanzler, Kanzler) je šef vlade u Saveznoj Republici Njemačkoj.
To je ekvivalentno premijeru u drugim državama. Njemački izraz za predsjednika vlade, ministar-predsjednik (njem. Ministerpräsident), koristi se isključivo za šefove vlada njemačkih saveznih država, izuzimajući savezne gradove Berlin, Hamburg i Bremen.
Trenutni kancelar Njemačke je Olaf Šolc, koji je izabran 2021. godine nakon šesnaestogodišnje vladavine Angele Merkel od njenog prvog izbora 2005. godine. Merkel je bila prva žena kancelar, i zbog toga je poznata pod nazivom kancelarka (njem. Bundeskanzlerin, Kanzlerin), iako se ta riječ nikada službeno ne koristi. Šolc je do službenog stupanja na dužnost kancelara vršio dužnost vicekancelara pre službenog preuzimanja dužnosti od Angele Merkel 8. decembra 2021. godine.
Institucija kancelara ima dugu istoriju, koja vuče korijene još iz Svetog rimskog carstva. Titula kancelara je korištena u mnogim njemačkim govornim područjima u Evropi. Moderna funkcija kancelara je uspostavljena zajedno sa osnivanjem Sjevernonjemačke konfederacije, gdje je Oto fon Bizmark postao savezni kancelar (njem. Bundeskanzler) 1867. godine. Nakon ujedinjenja Njemačke 1871, uspostavljena je funkcija carskog kancelara (njem. Reichskanzler). Od usvajanja Ustava Njemačke iz 1949, naziv savezni kancelar (njem. Bundeskanzler) je ponovno vraćen u upotrebu.
Tokom različitih perioda, uloga kancelara je varirala. Od 1871. do 1918, carski kancelar je bio odgovoran samo njemačkom caru. Nakon ustavne reforme iz 1918, parlamentu je dato pravo da može da izglasa nepovjerenje kancelaru. Prema Vajmarskom ustavu iz 1919, kancelara je imenovao predsjednik, a bio je odgovoran parlamentu. Nakon smrti predsjednika Hindenburga, Vajmarski ustav je efektivno bio nevažeći tokom vladavine Nacionalsocijalističke partije, a Adolf Hitler je, u ulozi firera, objedinio nadležnosti predsjednika i kancelara, iako se naziv carski kancelar — rajhskancelar (njem. Reichskanzler) nastavio i dalje koristiti.
Ustav Njemačke iz 1949. dao je kancelaru veće nadležnosti nego što je imao tokom postojanja Vajmarske Republike, ali je znatno smanjio vlast predsjednika države. Njemački politički sistem se danas naziva „kancelarska demokratija“, imajući u vidu ulogu kancelara kao šefa izvršne vlasti.
Od 1867. godine, 34 ličnosti su se nalazile na položaju kancelara.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Zbog svojih administrativnih zadataka, starješina carske kapele u Svetom rimskom carstvu je nazivan kancelar. Nadbiskup Majnca je bio njemački kancelar do samog kraja postojanja Svetog rimskog carstva (1806), dok su nadbiskupi Kolonja i nadbiskupi Trijera od Burgundije bili italijanski kancelari. Ova trojica nadbiskupa su bili takođe kneževi izbornici u Svetom rimskom carstvu.
Od 1867. do 1871, tokom postojanja Sjevernonjemačke konfederacije, korišćen je naziv savezni kancelar (njem. Bundeskanzler). Od 1871. do 1945, upotrebljavan je naziv carski kancelar — rajhskancelar (njem. Reichskanzler). Od 1949. godine, službeni naziv za ovu funkciju je ponovno postao savezni kancelar (njem. Bundeskanzler).
U bivšoj Istočnoj Njemačkoj, koja je postojala od 7. oktobra 1949. do 3. oktobra 1990, položaj kancelara nije postojao. Ekvivalentan položaj je bio nazivan ministar-predsjednik (njem. Ministerpräsident) ili predsjedavajući Savjeta ministara Demokratske Republike Njemačke (njem. Vorsitzender des Ministerrats der DDR).
Kancelar Sjevernonjemačke konfederacije[uredi | uredi izvor]
Šef vlade Sjevernonjemačke konfederacije, položaj koji je uspostavljen 1. jula 1867, nazivan je savezni kancelar (njem. Bundeskanzler). Jedina osoba koja je držala ovaj položaj je bio Oto fon Bizmark, glavni ministar Pruske.
Pruski kralj je bio krunisan za njemačkog cara u Versajskom dvorcu 18. januara 1871, ali Sjevernonjemačka konfederacija nije prestala postojati sve dok Ustav Njemačke iz 1871. nije stupio na snagu 16. aprila iste godine. Oto fon Bizmark je ostao kancelar Konfederacije do tog datuma. Za vrijeme tih nekoliko mjeseci, Sjevernonjemačka konfederacija je nazivana i Njemačka konfederacija, zato što su se sve južne njemačke države (osim Austrije) pridružile konfederaciji.
Kancelara je imenovao pruski kralj u svojstvu predsjednika Sjevernonjemačke konfederacije. Njegova uloga je bila slična ulozi kancelara Njemačke od 1871. godine.
Kancelar Njemačkog carstva[uredi | uredi izvor]
Od 1871. godine, u Njemačkom carstvu, kancelar je istovremeno služio kao carev glavni ministar i kao predsjedavajući Bundesrata, gornjeg doma narodnog predstavništva. On nije bio biran od strane narodnog predstavništva, Rajhstaga, niti mu je bio odgovoran. Kancelara je imenovao i razrješavao njemački car.
Savezna vlast se sastojala od:
- saveznog vijeća, Bundesrata, koji se sastojao od predstavnika saveznih država i na čelu njega se nalazio pruski kralj;
- narodnog predstavništva, Rajhstaga;
- savezne izvršne vlasti, koju je predvodio pruski glavni ministar Oto fon Bizmark u svojstvu saveznog kancelara u personalnoj uniji.
Tehnički, ministar inostranih poslova Pruske je bio zadužen za davanje pruskih glasova u saveznom vijeću, Bundesratu, i tako je bio moćniji od kancelara. Zbog ovog razloga, Oto fon Bizmark je bio istovremeno ministar inostranih poslova i glavni ministar Pruske. Neki izvori tvrde da su ovi položaji bili u potpunosti sjedinjeni, i da su svi kancelari morali biti glavni ministri Pruske, ali ovo nije bilo tačno.
Savezni kancelar je imao niži stepen vlasti, poredeći ga sa stepenom vlašću glavnih ministara u saveznim državama. Funkcija kancelara je simbolizovala snažnu monarhističko-birokratsku komponentu, kao što je to u pruskoj tradiciji bio fon Hardenberg.
Godine 1871, djelokrug saveznog kancelara je bio premješten na izvršnu vlast Njemačkog carstva, koje se još sastojalo od južnih njemačkih država. Naziv kancelar i savezna agencija (kao protivrječnost ministarstvu) je pokazivala jedan niži stepen savezne izvršne vlasti, poredeći je sa stepenom izvršne vlasti saveznih država. Zbog ovog razloga, niti kancelar niti starješine carskih resora pod njegovom vlašću, nisu koristile titulu ministra do 1918. godine.
Ustav Njemačke je bio amandmanski izmijenjen 29. oktobra 1918, kada je narodnom predstavništvu dato pravo da razriješi kancelara. Ali, ova promjena nije mogla spriječiti izbijanje revolucije nekoliko dana kasnije.
Revolucionarni period[uredi | uredi izvor]
Dana 9. novembra 1918, kancelar Maks fon Baden je predao funkciju Fridrihu Ebertu. Ebert je nastavio da služi kao šef vlade tokom tri mjeseca, između kraja postojanja Njemačkog carstva novembra 1918. i prvog sastajanja Narodne skupštine februara 1919, ali nije koristio naziv kancelar.
Tokom tog vremena, Ebert je takođe služio kao predsjedavajući Savjeta narodnih delegata, do 29. decembra 1918. zajedno sa nezavisnim socijaldemokratom Hugom Haseom.
Kancelar Vajmarske Republike[uredi | uredi izvor]
Položaj kancelara je postojao i u Vajmarskoj Republici. Kancelar je bio imenovan od strane predsjednika, ali je bio odgovoran Rajhstagu.
U Vajmarskoj Republici, kancelar nije imao veliku vlast, nego je bio nešto više od predsjedavajućeg. Vladine odluke su donošene većinom glasova. U stvarnosti, mnoge vladine odluke su zavisile od saradnje sa predsjednikom, budući da je bilo teško obezbijediti podršku parlamentarne većine.
Kancelar Trećeg rajha[uredi | uredi izvor]
Adolf Hitler je postao kancelar Njemačke 1933. godine, od kada počinje istorija Trećeg rajha. Kada je Hitler zauzeo ovaj položaj, odmah je počeo da proširuje vlast i da mijenja suštinu kancelarstva. Nakon samo dva mjeseca na ovoj funkciji, Rajhstag je usvojio Zakon o ovlašćenjima koji je omogućio vladi da vrši punu zakonodavnu vlast na period od četiri godine, s tim da ne smije da zadire u nadležnosti Rajhstaga, Rajhsrata ili rajhspredsjednika. Nadležnosti kancelara su postale još veće još u avgustu 1934. godine kada je predsjednik Paul fon Hindenburg preminuo. Adolf Hitler je iskoristio Zakon o ovlašćenjima da spoji funkcije kancelara i predsjednika, i da stvori novu funkciju firera. Iako su funkcije bile sjedinjene, Hitler se i dalje službeno predstavljao kao firer i rajhskancelar (njem. Führer und Reichskanzler), ukazujući da su funkcije šefa države i šefa vlade i dalje razdvojene, ali ih vrši jedan čovjek. Ovo razdvajanje je postalo još više očito aprila 1945. godine kada je Adolf Hitler dao instrukciju da se nakon njegove smrti funkcija firera ukine, a da se stvore nove funkcije predsjednika i kancelara. Dana 30. aprila 1945, Adolf Hitler je počinio samoubistvo, a njega je na mjestu kancelara naslijedio Jozef Gebels, što je bila Hitlerova posljednja želja i testament.
Savezni kancelar Savezne Republike Njemačke[uredi | uredi izvor]
Osnovni zakon (njem. Grundgesetz) iz 1949. godine dao je saveznom kancelaru (njem. Bundeskanzler) široka ovlašćenja u rukovođenju državnom politikom. Zbog ovog razloga, njemački politički sistem se često naziva „kancelarska demokratija“. Najveća opoziciona stranka obično kandiduje svog vođu za savezne izbore pod nazivom kancelar-kandidat (njem. Kanzlerkandidat). Savezna vlada (njem. Bundesregierung) sastoji se od kancelara i njegovih ministara.
Vlast kancelara proizilazi iz odredaba Osnovnog zakona, i iz njegovog položaja kao vođe stranke (ili koalicije stranaka) koja drži većinu mjesta u Bundestagu (saveznom parlamentu).
Nakon osnivanja Savezne Republike Njemačke, kancelar se službeno predstavljao kao gospodin savezni kancelar (njem. Herr Bundeskanzler). Trenutni kancelar Angela Merkel uobičajeno se oslovljava gospođa savezna kancelarka (njem. Frau Bundeskanzlerin).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
- ^ „Ratgeber für Anschriften und Anreden” (PDF). Bundesministerium des Innern – Protokoll Inland. str. 40. Pristupljeno 23. 5. 2019.
- ^ „Angela Merkels Gehalt: So viel verdient Bundeskanzlerin Angela Merkel”. orange.handelsblatt.com.