Kumane (Novi Bečej)

Kumane
Kumane;
	Pravoslavna crkva na glavnoj ulici
	Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Srednjobanatski
Opština	Novi Bečej
Stanovništvo
— 2011.	3.284
— gustina	33/km2
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 32′ 11″ S; 20° 13′ 27″ I / 45.536422° S; 20.224044° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	80 m
Površina	98,8 km2
	Kumane Kumane na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	23271
Pozivni broj	023
Registarska oznaka	ZR

Kumane (mađ. Kumán) je naselje u opštini Novi Bečej, u Srednjobanatskom okrugu, u Srbiji. Prema popisu iz 2011. godine bilo je 3284 stanovnika (Prema popisu iz 2002. godine 3814, a prema popisu iz 1991. godine bilo je 4068 stanovnika).

Ime[uredi | uredi izvor]

Kumane je dobilo naziv po nomadskom azijskom narodu tatarskog porekla, Kumani, koji je u 11. veku prodro čak do Mađarske. Pod današnjim nazivom selo se prvi put pominje u Pećkom katastigu, spisku priloga Pećke patrijaršije iz 1660. i 1661. godine.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Na osnovu arheoloških nalaza utvrđeno je da je područje sela bilo nastanjeno još u neolitu, a neki nalazi ukazuju da su u 6. i 7. veka ovde boravili Avari i Sloveni.

Kumane nije uvek bilo na današnjoj lokaciji (Crni pesak). Do 1801. godine selo se nalazilo 4 kilometra prema zapadu, uz nekadašnju levu obalu Tise (taj deo atara se sada zove Staro selo).

Najstariji pisani spomenik koji se čuva u kumanskoj crkvi je protokol rođenih iz 1757. godine. U njemu se selo vodi kao Šanac Kumani. Austrijski carski revizor Erler je 1774. godine konstatovao da mesto "Kuman" pripada Bečkerečkom okrugu i distriktu. Stanovništvo je bilo srpsko.^[1] Godine 1797. "Kuman" ima dva pravoslavna sveštenika. Bili su to parosi, pop Stefan Sekulić (rukop. 1756) i pop Stefan Veselinov (1791).^[2]

U Kumanima je izbio požar aprila 1858. godine u jednoj kući od rogoza. Jedna domaćica je posle pečenja hleba oko tri sata popodne bacila gar, koji je veliki vetar raspirio. Za kratko vreme izgorelo je 146 kuća. Poginule su četiri osobe, među kojima Tanasije Nikolić koji je krenuo da spasava druge.^[3]

Selo je depopulacijsko (1936. godine u selu je živelo 6.537 stanovnika, a 2002. godine — 3.806).

Kroz Kumane prolazi drum Zrenjanin — Melenci — Kumane — Novi Bečej — Novo Miloševo — Kikinda, a pre Novog Bečeja jedan krak druma se odvaja preko reke Tise za Bečej. Pored Kumana prolazi železnička pruga Kikinda — Zrenjanin.

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

U centru sela nalazi se spomenik podignut 1. juna 1952. palim borcima Drugog svetskog rata. Taj dan se slavi svake godine kao slava sela.
Selo je poznato po bioskopu nazvanom „kumanački sinemaskop“, sa najširim bioskopskim platnom u Banatu.
U kumanačkom ataru, u dvorištu crpne stanice na banatskoj obali Tise nalazi se hrast lužnjak star preko 300 godina. Po elaboratu vojvođanskog Zavoda za zaštitu prirode hrast je najlepši primerak ove vrste u Vojvodini.
Nedaleko od Kumana nalazi se banja Rusanda poznata po lekovitom svojstvu mineralnog peloida (blata) iz jezera.

Poznati žitelji[uredi | uredi izvor]

Laza Telečki (1841—1873) — velikan srpskog glumišta i istaknuti član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Danas se u Kumanu, u njegovu čast održava manifestacija „Dani Laze Telečkog“.
Jakov Nemešev (1796—1849) — čuveni violinista i narodni pevač (Kumančan, živeo u Novom Sadu), od rođenja slep, poznat kao Iz Kumana Jaša.^[4]
Ljubica Odadžić (1913—1942) — narodni heroj Jugoslavije i učesnik Narodnooslobodilačke borbe. Jedna od glavnih ulica Kumana nosi ime upravo po njoj.
Jovan Veselinov „Žarko" (1906—1982) — narodni heroj Jugoslavije i nekadašnji predsednik Narodne skupštine Narodne Republike Srbije.
Dr Miloš Đorđević (1842—1918) — poznati pravnik 19. veka. Bio je jedan od glavnih saradnika Mihaila Polita-Desančića i vođa Liberalne stranke u Zrenjaninu. Imao je titulu kraljevskog savetnika. Poslednjih 10 godina života bio je direktor „Velike Bečkerečke štedionice".
Milan R. Varadinac (1939—2020) — istoričar i pisac dokumentaraca o kulturi Kumana. Najpoznatija dela su mu „Kumane u sportu i kulturi", „Rađanje blizanaca u Kumanu", „Hronika lovstva u Kumanu"...
Dr Duško Letić (*1959) — profesor Fakulteta tehničkih nauka Univerziteta u Novom Sadu. Autor je brojnih knjiga među kojima je i "Operativna istraživanja".
Gordana Cvetić-Dostanić (*1954) — cenjeni ekonomista i direktor Beogradske berze. Dobitnik je priznanja „Menadžer godine u oblasti bankarstva i finansija".

Crkva Svetog Arhangela[uredi | uredi izvor]

Seoska crkva građena je u periodu od 1820. do 1830. godine. Posvećena je svetim arhangelima Mihailu i Gavrilu. To je jednobrodna građevina sa zvonikom na zapadnoj fasadi, koji se podiže iz pročelja fasade. Ikonostas i zidne slike rad su slikara Nikole Aleksića iz 1854. godine.

Osnovna škola „Stančić Milan — Uča"[uredi | uredi izvor]

Nekada[uredi | uredi izvor]

Školstvo u Kumanu počelo je da se razvija početkom 20. veka. Kako nije postojao adekvatan prostor, nastava se odvijala u zgradama Mesne zajednice i Doma kulture. Nova školska zgrada počela je sa izgradnjom početkom 1960ih godina prošlog veka, da bi otvaranje nastupilo 29. novembra 1965. godine. Otvorena je nova Osnovna škola sa nazivom „Stančić Milan — Uča", u čast učitelju poginulom u ratu. Novoizgrađena škola, sa opremljenim učionicama i kabinetima bila je aktivna u međuškolskim takmičenjima, a imala je i brojne sekcije: fotosekciju, aeroklub, školski hor, školski orkestar, literarnu sekciju...

Sada[uredi | uredi izvor]

Danas, kumanačka Osnovna škola, jedna je od najopremljenijih. Raspolaže opremljenim kabinetima za: muzičku kulturu (sa muzičkim instrumentima), informatiku (sa računarima), biologiju (sa biološkim instrumentima i preparatima), fiziku i hemiju (sa adekvatnim priborom za rad); kao i fiskulturnom salom sa pratećim spravama. U školi se svake godine organizuju đački sportski turniri, đački kros, školski hor, školski orkestar, literarna, recitatorska, novinarska sekcija, a u okviru „Dečije nedelje" i maskenbal, izložba pasa, igra bez granica, časovi u prirodi, volontiranje po selu, zamena uloga učenika i nastavnika, kao i đačka žurka. U okviru školskog prostora, nalaze se dva košarkaška terena i dva fudbalska, za veliki i mali fudbal. Škola raspolaže savremenim metodama osiguranja i obezbeđenja učenika.

Manifestacije u okviru škole[uredi | uredi izvor]

Svake godine u novembru, obeležava se Dan škole polaganjem cveća na grob Milana Stančića-Uče, koji se nalazi u školskom dvorištu. Učitelji i nastavnici, sa svojim učenicima priređuju manifestaciju meštanima Kumana u vidu predstave, koja se obično odvija u seoskom Domu kulture.

Dom kulture[uredi | uredi izvor]

Adaptacija Doma Kulture u Kumanu izvršena je tokom zime pa sve do juna 1986. godine, za šta je utrošeno je preko 50 miliona dinara. Otvorena je bioskopska sala (sa najvećim platnom u Banatu), bina, garderober, prostor ulaza i prostor za odlazak na sprat. Bioskopska-pozorišna sala, sa oko 300 mesta, moderno je uređena, a pod sa padom od 15 stepeni, nova sedišta, prostor za kino-projektor, novo osvetljenje.

KUD „Jovan Aćimac"[uredi | uredi izvor]

Kulturno-umetničko društvo „Jovan Aćimac" spada u red najstarijih kulturno umetničkih društava u okolini. Osnovan je sredinom 20-ih godina 20. veka u Kumanu.

Seoska biblioteka[uredi | uredi izvor]

Seoska biblioteka u Kumanu ogranak je Narodne biblioteke u Novom Bečeju. Osnovana je pre više od 100 godina i sadrži više desetina hiljada knjiga.

Industrija[uredi | uredi izvor]

Stanovništvo u Kumanu, pretežno se bavi poljoprivredom. Meštani obrađuju svoja i tuđa zemljišta u Ataru Kumana, a bave se i uzgojom stoke.
Nepoljoprivrednici u Kumanu, zaposleni su u hemijskoj industriji "Biser AD". Ova kompanija osnovana je 1978. godine, a osnovna delatnost joj je proizvodnja kućne hemije, kozmetičkih sredstava, kao i proizvodnja industrijske hemije.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Kumane živi 2958 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,3 godina (37,8 kod muškaraca i 40,8 kod žena). U naselju ima 1366 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,79.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[5]
Godina	Stanovnika
1948.	5.201
1953.	5.288
1961.	5.233
1971.	4.778
1981.	4.321
1991.	4.068	4.040
2002.	3.814	3.869

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[6]

Srbi	3.296	86,41%
Romi	198	5,19%
Mađari	127	3,32%
Jugosloveni	65	1,70%
Hrvati	15	0,39%
Rusi	5	0,13%
Slovaci	4	0,10%
Rumuni	3	0,07%
Makedonci	3	0,07%
Crnogorci	2	0,05%
Česi	1	0,02%
Slovenci	1	0,02%
Nemci	1	0,02%
nepoznato	3	0,07%

Stanovništvo prema polu i starosti^[7]


	m	ž
?	6	6
80+	21	48
75—79	40	86
70—74	78	110
65—69	101	144
60—64	89	112
55—59	82	73
50—54	151	138
45—49	172	148
40—44	164	142
35—39	137	133
30—34	105	99
25—29	103	101
20—24	152	99
15—19	154	142
10—14	139	148
5—9	118	119
0—4	70	84
Prosek :	37,8	40,8

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	1.316	1.406	1.502	1.473	1.461	1.446	1.366

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	353	321	256	263	87	59	15	6	4	2	2,79

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.555	518	876	92	68	1
Ženski	1.581	298	872	334	76	1
UKUPNO	3.136	816	1.748	426	144	2

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	773	339	5	9	203
Ženski	440	118	0	0	181
UKUPNO	1.213	457	5	9	384
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	3	39	49	10	53
Ženski	2	2	33	12	5
UKUPNO	5	41	82	22	58
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	5	5	17	8	11
Ženski	4	1	11	27	38
UKUPNO	9	6	28	35	49
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	14	0	0	3
Ženski	4	2	0	0
UKUPNO	18	2	0	3

Galerija[uredi | uredi izvor]

Centar sela
Nekadašnji izgled crkve
Ukutrašnjost crkve
Ukutrašnjost crkve
Spomenik u centru sela
Hram Sabora Svetih Arhangela
Rodna kuća narodnog heroja Jovana Veselinova Žarka

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.
^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1858. godine
^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1939.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.

[2] "Temišvarski zbornik", Novi Sad 9/2017.

[3] "Srbski dnevnik", Novi Sad 1858. godine

[4] "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1939.

[5] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[6] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[7] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]