Pređi na sadržaj

Lunohod 2

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Lunohod 2

Maketa rovera Lunohod 2. Na maketi fale treća TV kamera i šipka magnetometra.
Maketa rovera Lunohod 2. Na maketi fale treća TV kamera i šipka magnetometra.

Operator Sovjetski Savez
Tip misije lunarni rover
Datum lansiranja 11. januar 1973. godine u 06.55.38 UTC
Kraj misije 11. maj 1973. godine
Raketa-nosač Proton K/Blok D
Mesto lansiranja LR81, kosmodrom Bajkonur
Masa 840 kg
Izvor napajanja solarni paneli/RTG
Snaga napajanja 180 W
Mesto sletanja More kiše
Datum sletanja 15. januar 1973. u 23.35 UTC
Međunarodna oznaka 1973-001A

Lunohod 2 (rus. Луноход, Аппарат 8ЕЛ № 204) bio je drugi lunarni rover koji je Sovjetski Savez poslao na površinu Meseca u okviru programa Lunohod.

Lender misije Luna 21 sleteo je na površinu Meseca i dostavio drugi po redu lunarni rover – Lunohod 2, u januaru 1973. godine.[1] Primarni zadaci misije bili su da prikupi što više fotografija površine, da izmeri količinu svetlosti ambijenta kako bi se utvrdilo da li postoji mogućnost da se sa površine Meseca vrše astronomske opservacije, da se uz pomoć retroreflektora sprovedu analize udaljenosti slanjem laserskih pulseva sa Zemlje, izmeri solarne rendgenske zrake, izmeri lokalna magnetska polja i ispita mehaniku tla na površini Meseca.

Konstrukcija i podsistemi

[uredi | uredi izvor]

Rover je imao masu od 840 kg, što je za oko 80 kg više od rovera Lunohod 1. Bio je dugačak 170 cm, širok 160 cm i visok 135 cm. Imao je osam točkova, od kojih je svaki imao nezavisno vešanje (kretao se u zavisnosti od terena nezavisno u odnosu na ostale točkove), elektromotor koji ga je pokretao i kočnicu. Elektromotor na svakom točku rovera bio je zapakovan u kanister pod pritiskom kako bi se što bolje zaštitio od temperaturnih varijacija i prašine koja je mogla da utiče na njegov rad. Rover je posedovao dve brzine kojima je mogao da se kreće po površini: ~1 km/h i ~2 km/h. Lunohod 2 bio je opremljen sa tri televizijske kamere, od kojih su dve bile montirane na prednji kraj rovera i snimale su površinu, dok je treća kamera bila postavljena na gornju stranu rovera za navigaciju po terenu, i mogla je da na Zemlju šalje snimke visoke rezolucije različitih brzina smenjivanja slika – 3,2; 5,7; 10,9 ili 21,1 sliku u sekundi. Ove slike su stizale na Zemlju gde ih je petočlani tim analizirao i zatim u realnom vremenu slao komande za vožnju roveru. Instrumenti su radili nabaterije, koje su dopunjavane preko solarnih ćelija koji su se nalazili na unutrašnjoj strani poklopca koji je prekrivao rover tokom lunarnih noći. Tokom noći, instrumenti rovera držani su na radnoj temperaturi putem jedinice za grejanje koja je energiju crpela iz radioaktivnog izvora (plutonijum-210). Na rover su montirane i četiri panoramske kamere. Od naučnih instrumenata rover je posedovao:

RN Proton-M, modernizovana varijanta starije rakete Proton-K.

Na lenderu se nalazio basreljef (niski reljef) na kojem su izgravirani lik Vladimira Lenjina i grb Sovjetskog Saveza. Zajednička masa lendera i rovera bila je 1.814 kg.

Lansiranje

[uredi | uredi izvor]

Raketa-nosač Proton K/Blok D dostavila je letelicu Luna 21 prvo u parking orbitu oko Zemlje, a zatim je poslednji stepen još jednom upalio svoj motor i postavio je na translunarnu trajektoriju. Nakon nekoliko dana puta kroz duboki svemir, Luna 21 je 12. januara 1973. godine upalila sopstveni motor i usporila dovoljno da je Mesec uhvati u svoje gravitaciono polje, u orbitu parametara 90 x 100 km. Zatim je tokom 13. i 14. januara dodatnim paljenjem motora perilun[a] smanjen na orbitalnu visinu od 16 km.

Sletanje i operacije na površini

[uredi | uredi izvor]
Lender misije Luna 21 koji je na površinu dostavio rover Lunohod 2.

Nakon 40 orbita oko Meseca, 15. januara raketni motor letelice ponovo je upaljen kada se ona nalazila u perilunu (16 km iznad površine), i tada je letelica počela da pada ka površini. Na visini od 750 metara upaljeni su glavni reaktivni motori za sletanje, koji su usporili brzinu padanja sve do visine od 22 metra. Na ovoj visini, glavni reaktivni motori su ugašeni, a upalili su se sekundarni, koji su odatle preuzeli spuštanje do visine od 1,5 metara iznad površine, kada su se i oni ugasili. Sletanje se dogodilo u 23.35 UTC, a mesto sletanja bio je Lemonje krater, na koordinatama 25,85° s.g.š. i 30,45° i.g.d.

Odmah nakon sletanja, Lunohod 2 snimio je nekoliko fotografija okoline, a nakon toga se preko rampi spustio na površinu Meseca 16. januara u 01.14 UTC. Zatim se okrenuo i snimio nekoliko fotografija lendera misije Luna 21 i okolnog terena, i pritom prešao oko 30 metara. Nakon toga okrenuo se prema Suncu kako bi dopunio baterije do maksimuma, snimio još nekoliko fotografija, i krenuo u istraživanje površine.

Rover je istraživao tokom lunarnog dana, a samo se povremeno zaustavljao kako bi dopunio baterije preko solarnih ćelija. Tokom noći, rover je mirovao u mestu, a toplotu za instrumente obezbeđivala je jedinica za grejanje koja se napajala iz radioaktivnog izvora.

Distance koje je rover prešao su:

Distance koje su prešli roveri na Mesecu i Marsu.
  • 18—24. januar 1973. godine: rover je prešao 1.260 metara
  • 8—23. februar 1973. godine: rover je prešao još 9.086 metara
  • 11—23. mart 1973. godine: rover je prešao još 16.533 metra
  • 9—22. april 1973. godine: rover je prešao još 8.600 metara
  • 8. maj – 3. jun 1973. godine: rover je prešao još 880 metara.

Kraj misije

[uredi | uredi izvor]

Da je misija završena objavljeno je 4. juna 1973. godine, što je dovelo do spekulacija da se rover pokvario sredinom maja ili nije mogao da se „probudi“ nakon duge lunarne noći u periodu maj–jun. Aleksandar Basilevski je tek kasnije izjavio da je 9. maja poklopac rovera došao u kontakt sa obodom kratera, i tako je u poklopac upala izvesna količina prašine. Kada je poklopac zatvoren, ta prašina (koja predstavlja odličan prirodni toplotni izolator) dospela je na radijatore rovera preko kojih se on rashlađuje. Odmah sledećeg dana, kontrolori na Zemlji primetili su da se unutrašnja temperatura rovera popela znatno iznad nominalne jer nije mogao da se rashladi, što je ubrzo dovelo do pregrevanja i kvara na sistemima.[2] Signal sa rovera konstrolori su prestali da primaju 11. maja.

Rezultati

[uredi | uredi izvor]

Rover je na površini bio aktivan četiri meseca, i za to vreme je prešao oko 39 km preko raznih vrsta terena, uključujući i visije, brdašca i manje pukotine, i snimio 86 panoramskih fotografija i preko 80.000 TV slika.[2][3][4] Na osnovu broja obrtaja točkova prvo se smatralo da je rover prevalio 37 km, ali su ruski naučnici sa Moskovskog državnog univerziteta za geodeziju i kartografiju (rus. Московский государственный университет геодезии и картографии, MIIGAiK) tu brojku uvećali na 42,1–42,2 km na osnovu fotografija površine koje je prikupio Lunar rekonesans orbiter agencije NASA.[5][6] Nakon toga, isti naučnici su prodiskutovali na ovu temu sa svojim američkim kolegama i saglasili se da je rover najverovatnije prevalio 39 km, i ova brojka se od tada uzima kao zvanični podatak.[7][8] Međunarodni tim ekperata potvrdio je da je metod korišćen za merenje puta koji su lunohodi prevalili validan, i može se uporediti sa metodom koji se koristi pri proračunu pređenog puta kod marsovskih rovera.[9]

Lunohod 2 držao je rekord po distanci pređenoj van Zemlje sve do 27. jula 2014. godine, kada ga je nadmašio marsovski rover Oportjuniti agencije NASA, sa pređenih 40 km.[10][11] Rover Oportjuniti je i dalje aktivan, i do decembra 2014. je prešao preko 41,4 km.[12]

Trenutni status

[uredi | uredi izvor]
Fotografija Lunohoda 2 i njegovih tragova koju je snimila misija Lunar rekonesans orbiter. Velika bela strelica pokazuje na rover, male bele strelice pokazuju njegove tragove, dok velika crna strelica pokazuje na krater gde je pokupio fatalnu dozu Mesečeve prašine.[13]

Lunohod 2 se i dalje koristi kao retroreflektor pri slanju laserskih pulseva sa Zemlje ka Mesecu, i njegova pozicija je određena sa veoma velikom tačnošću.[14] Fil Stouk, profesor na Univerzitetu zapadnog Ohaja, je 17. marta 2010. godine objavio da je pronašao mesto na kome počiva rover Lunohod 2 na fotografijama koje je snimila sonda Lunar rekonesans orbiter agencije NASA.[15][16][17] Međutim, kasnije je utvrđeno da to nije rover, već mesto u tragovima gde se rover okrenuo u mestu, a tim koji radi na misiji LRO je uspeo da pronađe sam rover nedaleko odatle, na fotografijama koje su snimljene u martu 2012. godine.

Vlasništvo nad roverom

[uredi | uredi izvor]

Vlasništvo nad roverom Lunohod 2 i lenderom misije Luna 21 Lavočkin asocijacija prodala decembra 1993. je za 68.500 dolara na aukciji u kući Sotheby's u Njujorku.[17][18] (u katalogu[19] se netačno navodi da je predmet 68A Luna 17/Lunohod 2)

Kupac je bio kreator kompjuterskih igara Ričard Geriot, sin bivšeg astronauta. U jednom intervjuu 2001. godine izjavio je:

Kupio sam Lunohod 2 od Rusa. Trenutno sam jedina osoba koja poseduje neki predmet na nebeskom telu van Zemlje. Mada postoje međunarodni sporazumi koji diktiraju da nijedna država ne može polagati pravo na površinu nekog drugog nebeskog tela, ja nisam država. Stoga, ja prisvajam Mesec u ime britanskog lorda![20]

Geriot je kasnije potvrdio da je on vlasnik Lunohoda 2.[17][21][22]

Napomene

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Perilun, ili periselen, je tačka u orbiti letelice oko Meseca kada se letelica nalazi najbliže njegovoj površini. Termin je analogan sa terminom perigej kada se letelica kreće u orbiti oko Zemlje, i postoji različiti termin za orbitu oko svakog većeg nebeskog tela u Sunčevom sistemu. Suprotna tačka od periselen/perilun je aposelen/apolun, kada se letelica u orbiti nalazi najdalje od površine Meseca.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Mulholland, J. D.; Shelus, P. J.; Silverburg, E. C. „Laser observations of the moon: Normal points for 1973”. NASA. NTRS. Pristupljeno 01. 01. 1975.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date= (pomoć)
  2. ^ a b Chaikin, Andrew (01. 03. 2004). „The Other Moon Landings”. Air & Space/Smithsonian. Arhivirano iz originala 11. 5. 2014. g. Pristupljeno 25. 5. 2013. 
  3. ^ Page, Lewis (16. 3. 2012). „New NASA snap of game developer's electric cart FOUND ON MOON: Probe in low pass over Garriott's radioactive tub-rover”. The Register. Pristupljeno 25. 5. 2013. 
  4. ^ „Lunokhod 2 Revisited”. NASA. 13. 3. 2012. Arhivirano iz originala 15. 12. 2013. g. Pristupljeno 25. 5. 2013. 
  5. ^ Lakdawalla, Emily (21. 6. 2013). „Is Opportunity near Lunokhod's distance record? Not as close as we used to think!”. The Planetary Society. Pristupljeno 26. 6. 2013. 
  6. ^ Witze, Alexandra (19. 6. 2013). „Space rovers in record race”. Nature News. Pristupljeno 26. 6. 2013. 
  7. ^ „It's Official! NASA confirms Mars Opportunity rover has broken the off-world driving record”. theweathernetwork.com. 29. 7. 2014. Pristupljeno 4. 1. 2015. 
  8. ^ „Trundling Across the Moon”. Lunar Reconnaissance Orbiter Camera. 23. 5. 2014. Pristupljeno 4. 1. 2015. 
  9. ^ Wall, Mike (July 29, 2014) NASA's Mars rover Opportunity breaks off-world driving record. Space.com
  10. ^ Webster, Guy; Brown, Dwayne (28. 7. 2014). „NASA Long-Lived Mars Opportunity Rover Sets Off-World Driving Record”. NASA. Pristupljeno 29. 7. 2014. 
  11. ^ Knapp, Alex (29. 7. 2014). „NASA's Opportunity Rover Sets A Record For Off-World Driving”. Forbes. Pristupljeno 29. 7. 2014. 
  12. ^ „Opportunity Updates”. NASA. Arhivirano iz originala 30. 08. 2015. g. Pristupljeno 10. 1. 2015. 
  13. ^ Stooke, Phil (17. 3. 2010). „Lunokhod 2 found! .... and guess who found it?”. unmannedspaceflight.com. Pristupljeno 18. 3. 2010. 
  14. ^ „Lunar Geophysics, Geodesy, and Dynamics” (PDF). ilrs.gsfc.nasa.gov. Pristupljeno 06. 02. 2008. 
  15. ^ „Russian Lunar Rover Found: 37-Year-Old Space Mystery Solved”. Science Daily. Pristupljeno 17. 3. 2010. 
  16. ^ David, Leonard (18. 3. 2010). „NASA Lunar Orbiter Spots Old Soviet Moon Landers”. 
  17. ^ a b v Chang, Kenneth (20. 3. 2010). „After 17 Years, a Glimpse of a Lunar Purchase”. New York Times. Pristupljeno 01. 04. 2010. „Richard A. Garriott has finally seen the item he bought 17 years ago for $68,500.” 
  18. ^ Kluger, Jeffrey (April 1994) The Bloc on the Block. Discover magazine
  19. ^ Sotheby's Catalogue – Russian Space History, Addendum, Lot 68A, December 11, 1993
  20. ^ Garriott, Richard (April 13, 2001) Lord British, we hardly knew ye. demiurg.net
  21. ^ The Astronaut's Son's Secret Sputnik. CollectSPACE. October 2007
  22. ^ Are We Alone Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. decembar 2008). (podcast interview with SETI Institute Director Seth Shostak) December 10, 2007

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Lunohod 2 na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Луноход_2&oldid=27775152”