Proleterski bataljon Bosanske krajine
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Proleterski bataljon Bosanske krajine | |
|---|---|
.svg) Jugoslovenska partizanska zastava | |
| Postojanje | 3. mart 1942. Mesto formiranja: Čelinac |
| Jačina | 256 boraca |
| Deo | Narodnooslobodilačke partizanske i Dobrovoljačke vojske Jugoslavije |
| Komandanti | |
| Komandant | Zdravko Čelar |
| Politički komesar | Esad Midžić |
Proleterski bataljon Bosanke krajine formiran je 3. marta 1942. godine u Čelincu od Kozarske i Podgrmečke proleterske čete i Drvarskog proleterskog voda. Na dan formiranja imao je 256 boraca, naoružanih sa 235 pušaka i 20 puškomitraljeza.
Komandant bataljona bio je Zdravko Čelar, a politički komesar Esad Midžić, narodni heroji.
Prema prvobitnoj zamisli Vrhovnog komandnta NOP i DVJ Josipa Broza Tita, Proleterski bataljon Bosanske krajine je trebalo da uđe u sastav Prve proleterske udarne brigade, kao njen sedmi bataljon. Bataljon je odmah po formiranju krenuo u istočnu Bosnu u susret Prvoj proleterskoj brigadi, ali je zbog napada četničkih snaga i slabljenja uticaja Narodnooslobodilačkog pokreta u centralnoj Bosni, zadržan na tom terenu.
Borbeni put Proletrskog bataljona[uredi | uredi izvor]
U prvim akcijama bataljon je delovao po četama. Na pojedinim pravcima njegove čete predstavljale su osnovnu udarnu snagu mesnih partizanskih jedinica u srednjoj Bosni. Jedna od prvih akcija bila je razbijanje čete folksdočjerskog bataljona Windhorst 30. marta 1942. godine u selu Nožičkom, kod Prnjavora.
Već sutradan je, napadom na Štab Četvrtog krajiškog partizanskog odreda i bolnicu u selu Jošavki, počela serija četničkih pučeva u srednjoj Bosni. Operativni štab Narodnooslobodilačkih partizanskih odreda Bosanske krajine je zbog toga, umesto da ga po naređenju Glavnog štaba NOP odreda Bosne i Hercegovine uputi prema istočnoj Bosni u Zenički kraj, zadržao Bataljon i dalje u srednjoj Bosni, gde je, u aprilu i maju 1942. godine, vodio teške borbe protiv četnika, posebno kod sela Čečave, Crnog vrha, Karača, Pojezne, Pribnića i Jošavke, a protiv ustaša, domobrana i nemačkih jedinica u selu Rankovićima, 11. juna, na Crnom vrhu, od 18. do 20. juna, kod Teslića, Kotor Varoši, Banje Luke i Prnjavora.
Četnički podrivanjem rasturen je veći deo jedinica Četvrtog krajiškog partizanskog odreda, pa je Proleterski bataljon iscrpljen i usamljen u borbi protiv brojno nadmoćnijih četnika, pokušao noću između 31. maja i 1. juna 1942. godine da se preko reke Vrbasa prebaci na Kozaru, ali mu to nije uspelo. Bataljon je 6. juna 1942. godine, bio okružen u Donjoj Lepenici na južnim padinama planine Motajice i u ogorčenoj borbi protiv folksdojčerskog bataljona Princ Eugen, delova četničkog Borjanskog odreda i voda domobrana, izgubio 105 boraca, među kojima i većinu rukovodilaca. Posle proboja iz okruženja, na vrhu planine Motajice okupilo se svega 118 boraca.
Noću 14/15. juna Proleterski bataljon se prebacio preko reke Save u Slavoniju, gde je preko četiri meseca dejstvovao u sastavu Treće operativne zone NOV i PO Hrvatske. U Slavoniji, na Bilogori i u Podravini, bataljon je samostalno ili u sadejstvu sa slavonskim partizanskim jedinicama i Banijskom proleterskom četom učestvovao u mnogim borbama: za Bučko Kamensko, 21. juna; Miokovićevo, 29. juna i 27/28. avgusta; Sirač, 11. jula; Radlovac, 5. avgusta; petrolejske izvore u Gojlu, 6. septembra; Veliku Mlinsku, 10/11. septembra; Pitomaču, 18/19. septembra; Grubišino Polje, 28. septembra; Španovicu, 5. oktobra i kod Markovca, 10. oktobra 1942. godine.
Noću 21/22. oktobra 1942. godine Proleterski bataljon se prebacio preko reve Save pravo na planinu Prosaru, a zatim na Kozaru. Do uspostavljanja veze sa Petom krajiškom kozarskom udarnom brigadom na Karanu, izvršio je do kraja oktobra još nekoliko akcija, a potom se prebacio u Lušci Palanku, sedište Operativnog štaba NOP odreda Bosanske krajine, gde je dobio kolektivno odsustvo, a sredinom novembra 1942. godine je rasformiran. Njegovo ljudstvo, 87 boraca (svega trećina sastava - ostali poginuli), popunilo je jedinice Prvog bosanskog narodnooslobodilačkog udarnog korpusa.
Narodni heroji Proleterskog bataljona Bos. krajine[uredi | uredi izvor]
Neki od boraca Proleterskog bataljona Bosanske krajine, koji su proglašeni za narodne heroje:
- Stanko Vukašinović, borac bataljona
- Esad Midžić, politički komesar bataljona
- Branko Tubić, borac bataljona
- Husein Hodžić, komandant bataljona
- Zdravko Čelar, komandant bataljona
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vojna enciklopedija (knjiga sedma). Beograd 1974. godina
Bataljoni NOV i PO Jugoslavije | ||
|---|---|---|
Članci o istaknutim bataljonima NOV i POJ | ||
| Diverzantski bataljoni |  | |
| Bataljoni Nacionalnih manjina | ||
| Samostalni bataljoni | ||
| Ostali bataljoni | ||
