Rožaje

Rožaje
Panorama Rožaja
Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Crna Gora
Opština	Rožaje
Stanovništvo
— (2011)	9.422
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 50′ 23″ S; 20° 10′ 04″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	1.109 m
Rožaje Rožaje na karti Crne Gore
Ostali podaci
Poštanski broj	84310
Pozivni broj	051
Registarska oznaka	RO
Veb-sajt	www.rozaje.cg.yu

Rožaje je grad i sedište istoimene opštine na krajnjem istoku Crne Gore. Pripada crnogorskom dijelu Raške oblasti. Prema popisu iz 2011. bilo je 9.422 stanovnika.

Geografija

Rožaje, varošica u izvoru reke Ibar, se razvilo na mjestu gdje se ukrštavaju putevi: jedan od Kosovske Mitrovice preko planine Cmiljevice (u Rožajama) pa dalje za Plav i Gusinje, a drugi važniji od Peći preko prevoja Kule i Turjana (u Rožajama) i dalje. Rožaje je na velikoj visini (1.000 m), a klima je kontinentalna.

Istorija

Vrijeme nastanka Rožaja ne može se tačno utvrditi, ali je pouzdano ustanovljeno da se naselje pod imenom Rožaje pominje u osmanskim popisnim defterima iz 16. vijeka. Tako je u popisnom defteru Prizrenskog sandžaka iz 1571. godine zabilježeno da se selo Rožaje nalazilo u sastavu nahije Trgovište, čije se prvovitno sjedište nalazilo u starom Trgovištu (lokalitet Pazarište, ispod Starog Rasa). Isti defter bilježi da se kod Rožaja nalazio i manastir Svetog Petra, čiji je starješina bio kaluđer Simeon.

Značaj Rožaja dodatno je porastao kada je staro Trgovište zapustelo, usljed čega je sjedište istoimene nahije preneto upravo u Rožaje. Od tog vremena, i samo mjesto Rožaje počelo je po nazivu nahije da se naziva Trgovištem. Pod tim imenom pominju ga i čuveni turski putopisci Evlija Čelebija i Mustafa hadži-Kalfa, koji je zapisao da u tom mjestu i polovinom 17. vijeka žive samo Srbi . Za nastanak imena Rožaje postoji više tumačenja. Po jednom, kojeg podržava većina tumača, grad je dobio ime po imenu starog utvrđenja „Rogaje“, a francuski putopisac Ami Bue ime Rožaje izvodi iz riječi „rog“ po krečnjačkim klikovima koji se nalaze ispod Ganića krša. Arheološka nalazišta svjedoče, međutim, o ljudskim naseobinama iz prastarih vremena, čak i prije nove ere. Prije dolaska Slovena, ovdje su boravili Iliri i Rimljani. U srednjem vijeku, područje Rožaja i Bihora predstavljalo je središnji dio srednjovjekovne države Raške. Dokaz za to su arheološki nalazi Grac, Gospođin vrh, Gradina, Bačevac, te tumulusi, ostaci crkava i manastira, isposničke pećine, stara groblja, u narodu poznata kao latinska i grčka. Od 1912. godine, rožajski kraj nalazi se u sastavu države Crne Gore.

Prvi moderni put u Rožaju je bio banovinski put Novi Pazar - Berane 1934.

Stanovništvo

Prema popisu iz 1981. godine u gradu je živelo 7.336, 1991. godine - 9.033 i 2003. godine - 9.121 stanovnika.

U naselju Rožaje živi 6.019 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 30,1 godina (29,5 kod muškaraca i 30,7 kod žena). U naselju ima 2.114 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 4,31.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Bošnjacima (prema popisu iz 2003. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 1.464 1953. 1.813 1961. 2.765 1971. 5.327 1981. 7.336 1991. 9.033 8.828 2003. 11.048 9.121 2011. 9.422

Nacionalni sastav prema popisu iz 2003.‍
Bošnjaci			7.585	83,15%
Muslimani			795	8,71%
Srbi			244	2,67%
Crnogorci			231	2,53%
Albanci			188	2,06%
Romi			15	0,16%
nepoznato			28	0,30%

Nacionalni sastav prema popisu iz 2011.‍
Bošnjaci			8.136	86,35%
Muslimani			537	5,69%
Crnogorci			215	2,28%
Albanci			187	1,98%
Srbi			175	1,86%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	45			49
80+	17			43
75—79	34			44
70—74	82			72
65—69	127			128
60—64	133			168
55—59	167			153
50—54	227			239
45—49	295			284
40—44	348			339
35—39	292			346
30—34	269			364
25—29	302			350
20—24	348			415
15—19	426			404
10—14	471			486
5—9	434			385
0—4	456			379
Prosek :	364			124

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2003. Broj domaćinstava 322 370 553 1.061 1.391 1.861 2.258

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 2.114 164 233 297 410 496 294 124 51 26 19

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	3.112	1.088	1.896	56	45	27
Ženski	3.398	1.021	1.956	307	86	28
UKUPNO	6.510	2.109	3.852	363	131	55

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	1.140	46	0	0	169
Ženski	610	31	0	0	64
UKUPNO	1.750	77	0	0	233
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	19	25	139	96	108
Ženski	5	1	122	25	14
UKUPNO	24	26	261	121	122
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	14	21	141	116	38
Ženski	10	10	57	118	75
UKUPNO	24	31	198	234	113
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	74	0	0	134
Ženski	30	0	0	48
UKUPNO	104	0	0	182

Saobraćaj

Rožaje je smješten na glavnom putu između Crne Gore i Metohije, a povezan je i sa Novim Pazarom.

Kulturno-umetnička društva

• KUD „Vrelo Ibra“
• Folklorni ansambl „Rožaje“

Poznate ličnosti

• Ibrahim Hadžić, srpski književnik
• Draško Magdelinić, srpski guslar, ktitor i privrednik
• Asim Mujević, bubnjar i jedna od osnivača grupe Smak
• Stojana Magdelinić, srpska književnica
• Ćazim Lukač, narodni poslanik i profesor

Galerija

• 
  Panorama Rožaja
• 
  Džamija sultana Murata II
• 
  Hotel u Rožajama
• 
  Ganića kula
• 
  Albanska muška nošnja iz rožajskog kraja
• 
  Narodna nošnja rožajskog kraja
• 
  Izvor rijeke Ibar
• 
  Ganića kula
• 
  Planina Hajla
• 
  Kučanska džamija
• 
  Crkva Ružica
• 
  Festival Zlatna pahulja 2012. godine

Literatura

• Katić, Tatjana (2010). Opširni popis Prizrenskog sandžaka iz 1571. godine (PDF). Beograd: Istorijski institut. 
• Hrabak, Bogumil (2007). „Vojnuci u Trgovištu (Rožaju), Bihoru, Budimlji, Peći i Klopotniku 1485. godine”. Novopazarski zbornik. 30: 83—89. Arhivirano iz originala 10. 06. 2020. g. Pristupljeno 30. 05. 2019. 

Spoljašnje veze

• Rožaje na Visit-Montenegro.com Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. april 2015)
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)