Srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo”

Srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo“ Banja Luka je jedno od najstarijih društava u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini. Osnovano je 1893. godine u Banjoj Luci, a radilo je do 1941. godine kada mu je zabranjen rad. Društvo je obnovljeno 1992. godine.

Istorija

Osnivanje

Za vrijeme austrougarske vladavine, osnivaju se pjevačka društva zasnovana na vjerskoj i nacionalnoj osnovi. Tako nastaju i prva srpska pjevačka društva u Tuzli („Njeguš“, 1886), Prijedoru („Vila“, 1887), Mostaru („Gusle“, 1888) , Sarajevu („Sloga“, 1888), Trebinju („Soko“, 1889), Nevesinju („Zastava“, 1891), Banjoj Luci, Varcar Vakufu — današnjem Mrkonjić Gradu („Nikolajević“, 1900) i dalje širom zemlje. Srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo“ osnovano je 1893. godine u Banjoj Luci. Pored „Jedinstva“, u Banjoj Luci je osnovano i Hrvatsko pjesničko društvo „Nada“ 1898. godine i muslimansko društvo „Gajret“ 1903. godine.

Hor, preteča „Jedinstva“ nastao je u krilu Srpske pravoslavne crkve 1888. godine, ali je austrougarskoj vlasti trebalo pet godina da zvanično odobri rad i potvrdi pravila Društva.

Prvi horovođa „Jedinstva“ bio je Grk, Ksenofon Zita, ovdašnji učitelj, dobar poznavalac karlovačkog pojanja i odličan bariton. Za prvog predsjednika Društva izabran je učitelj i prota, Vid Kovačević.

Početak rada

Od početka rada „Jedinstvo“ je pjevalo u crkvama na liturgijama i na velikim preznicima. „Jedinstvo“ je nastupalo 17. decembra 1900. godine povodom hirotonisanja arhimandrita Evgenija Letice za mitropolita Banjalučko-bihaćke mitropolije sa mitropolitskom stolicom u Banjoj Luci. Na zabavama koje će uskoro početi da priređuju srpska društva (Dobrotvorna zadruga pravoslavnih Srpkinja, osnovana 1900. godine, potonje Kolo srpskih sestara; Prosvjetno i kulturno društvo Srba u Bosni i Hercegovini „Prosvjeta“, osnovano 1902; Srpska čitaonica, srpske osnovne škole, svetosavske zabave) „Jedinstvo“ će postati rado viđen izvođač i gost, ukras banjalučke scene.

Godine 1905. bila je prelomna za SPD „Jedinstvo“ kao i za sva druga društva koja su do tada imala vjersko, a od tada nacionalno obilježje. Te godine osveštana je zastava „Jedinstva“ o Petrovdanskom saboru. Saborovanje je trajalo tri dana, a u Banju Luku je došlo oko 1.000 gostiju, 300 pjevača iz drugih pjevačkih društva širom srpskih područja. Od viđenijih gostiju, na proslavi su bili: Stevan Mokranjac, Stanislav Binički, Mita Topalović, kompozitor himne „Jedinstva“, Robert Tolinger i Aleksa Šantić, autor stihova himne „Jedinstva“ koja je tom prilikom prvi put izvedena. Mitropolit Evgenije Letica osveštao je zastavu „Jedinstva“ u porti hrama.

Za vrijeme Prvog i Drugog Balkanskog rata, kao i Prvog svjetskog rata, „Jedinstvu“ je kao i drugim srpskim društvima bio zabranjen rad.

Prva obnova

Muzička škola „Jedinstvo“, danas Muzička škola „Vlado Milošević“

Poslije oslobođenja i proglašenja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, „Jedinstvo“ teškom mukom sabira svoje članstvo koje je bilo rasuto kojekude i nastavlja sa radom. Prvi dirigent hora od 1919. do 1924. godine bio je dr Vladislav Kostić, muzičar — amater, ali iskusan horovođa i operski pjevač koji je početna muzička znanja stekao kod Isidora Bajića. Pod njegovom dirigentskom palicom, Društvo počinje da napraduje i bogati repertoar. Uspjesi se nastavljaju i od 1931. godine kada na njegovo mjesto dolazi Vlado Milošević koji je vodio hor sve do njegovog ponovnog ukidanja 1941. godine. pored učestvovanja na Liturgiji, „Jedinstvo“ je češće priređivalo koncerte svjetovne i duhovne muzike.

Godine 1933. „Jedinstvo“ je proslavilo četrdesetogodišnjicu svoga postojanja. Proslava je krunisana svečanim koncertom održanim 3. novembra 1933. godine u sali hotela „Palas“. U to vrijeme predsjednik Društva je bio Marko Livljaković, trgovac iz Banje Luke.

Iste godine „Jedinstvo“ je osnovalo svoju horsku školu, na inicijativu Vlade Miloševića koji je želio da članovi hora steknu osnovno muzičko obrazovanje. Već naredne 1934. godine, na inicijativu tadašnjeg predsjednika Društva „Dušana Umićevića“, na vanrednoj skupštini 1. juna donesena je Odluka o otvaranju prve Muzičke škole „Jedinstvo“ čiji je prvi direktor, kao i profesor violine i solfeđa bio Vlado Milošević.

Uspjeh SPD „Jedinstva“ iznenada je zaustavio Drugi svjetski rat. Poslije bombardovanja Banje Luke 12. aprila 1941. godine i zvjerskog mučenja i ubistva episkopa banjolučkog Platona i prote Dušana Subotića ukinuto je i „Jedinstvo“.

Druga obnova i ratne godine

Gotov pola vijeka SPD „Jedinstvo“ je živjelo u narodnom pamćenju i tako je preživjelo do novog doba. Od zaborava ga je sačuvao mladi đakon Ratko Radujković, osnovavši 1966. godine mali crkveni hor uz pomoć žene i Ruskinje Marije Vitkovske. Mali crkveni hor pri Sabornom hramu Svete Trojice postojao je punih 27 godina, do 1992. godine kada je obnovljeno „Jedinstvo“.

Devedesetih godina 20. vijeka srpski narod u BiH vraća se Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Obnavljaju se srpska društva, a među njima i „Jedinstvo“. Na inicijativu protojereja stavrofora Ratka Radujkovića i profesora muzike Nemanje Savića 20. juna 1992. godine u sali tadašnjeg Doma kulture održana je Obnoviteljska skupština koja je pozdravljena Svetosavskom himnom koju je izveo Mješoviti hor SPD „Jedinstvo“ sa dirigentom Nemanjom Savićem. Za predsjednika Upravnog odbora SPD „Jedinstva“ izabran je protojerej Ratko Radujković.

Godina 1993. upisana je zlatnim slovima u ljetopis ovog pjevačkog društva. 16. juna 1993. godine Mješoviti hor „Jedinstva“ priredio je prvi koncert u Domu kulture u Banjoj Luci kao pozdrav svojim članovima koji su tih dana odlazili na odsluženje vojnog roka. Od te godine Društvo je zauzelo svoje mjesto u duhovnom preporodu ovdašnjeg srpskog naroda i najavilo da više ni jedna kulturna manifestacija neće proći bez njegove pjesme. Od 10. do 12. decembra trodnevnim svečanostima, „Jedinstvo“ je obilježilo stogodišnjicu osnivanja. Osveštana je nova zastava, održana svečana Skupština društva i uručene nagrade članovima, pojedincima i firmama koje su pomogle rad Društva. Svečanost je uveličao koncert „Jedinstva“ i predstavljanje Povjesnice SPD „Jedinstva“ autora dr Đorđa Mikića

Godine 1994. Društvo je zalaganjem starješine Hrama Svete Trojice i njegovog predsjednika protojereja Ratka Radujkovića dobilo prve prostorije u sali novog Parohijskog doma.

Godinu 1995. obilježili su koncerti, pobjeda na Vidovdanskom festivalu i veliki uspjeh na 15. Jugoslovenskim horskim svečanostima u Nišu. Te godine je na inicijativu Nemanje Savića osnovan Dječiji hor SPD „Jedinstvo“.

Poslijeratni uspjesi

SPD „Jedinsto“ ostvaruje nove uspjehe na Jugoslovenskim horskim svečanostima u Nišu 1996, 1998. i 2000. godine, osvaja dvije zlatne medalje na Međunardnom horskom festivalu „In canto sul Garda“, Riva del Garda u Italiji 2001. godine, zlatnu medalju na Međunarodnom horskom festivalu „Orlando di Lasso“, Kamerino u Italiji 2002. godine, prvu nagradu na Međunarodnom festivalu „Zlatna vila“ u Prijedoru 2004. godine, zlatne medalje na Internacionalnom horskom takmičenju u Prevezi u Grčkoj 2005. godine, zlatnu medalju na horskoj olimpijadi u Sjamenu u Kini 2006. godine, prvu nagradu i zlatnu diplomu na Međunarodnom horskom festivalu „Muzika sakra Bratislava“ 2007. godine u Bratislavi, zlatnu medalju na Međunarodnom horskom takmičenju na Malti 2009. godine i prvu nagradu publike na Međunarodnom festivalu „Zlatna vila“ u Prijedoru 2013. godine.

Jedinstvo je učestvovalo i na Međunarodnom horskom festivalu „Lobi 2005“, kao i na Beogradskim muzičkim svečanostima — BEMUS-u. Godine 2006. „Jedinstvo“ je donijelo prvu nagradu stručnog žirija sa Niških horskih susreta. Godinu 2010. obilježila su nastupanja u Kini, Italiji i na Kipru, 2011. godinu turneja po Rusiji, a 2012. po Francuskoj.

Bivši i sadašnji solisti

Solisti „Jedinstva“ bez kojih njegov uspjeh sigurno ne bi bio ovakav:

• Snežana Savičić
• Vladislav Radujković
• Karolina Mihajlović
• Biljana Kerkez
• Dejana Heraković
• Lazar Radoja
• Borjana Mikavica
• Maja Manojlović
• Tijana Topić
• Albina Smajlović
• Miljana Brezičanin
• Ana Marković
• Ana Simanić
• Kristina Ivanović

Odlikovanja

Srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo“ odlikovano je sa više ordenja:

• Orden Svetog Andrije Prvozvanog (Grčka, 1996);
• Orden Njegoša trećeg reda (Banja Luka, 1996, odlikovanje dodijelio Predsjednik Republike Srpske);
• Orden Svetog Save drugog stepena (na prijedlog Nj. Preosveštenstva ep. banjalučkog G. Jefrema, Sveti Sinod SPC odlikuje Društvo i predsjednika Društva protojerreja Ratka Radujkovića 1998. godine);
• Zlatna plaketa Grada Banja Luka u jubilarnoj 2013. godini.