Tomo Milinović
Tomo Milinović | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1770 |
| Mesto rođenja | Morinj |
| Datum smrti | 1846 |
| Mesto smrti | Bilgorod-Dnjistrovski |
Toma Đurov Milinović (Morinj, 1770-1846, Bilgorod-Dnjistrovski) ili Tomo Milinović, nadimak Morinjanin, bio je srpski književnik i revolucionar, vojvoda pod Karađorđem Petrovićem tokom Prvog srpskog ustanka protiv Osmanskog carstva, bio je i Karađorđev savetnik i starešina artiljerije u jednoj od najvećih bitaka tokom ustanka, bici na Deligradu. U izgnanstvu u Trstu i Besarabiji Tomo je pisao Umotvorine i Istoriju slavenskog primorja.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Tomo Đurov Milinović rođen je u Morinju u Boki Kotorskoj, u to vreme u sastavu Mletačke republike (danas opština Kotor, Crna Gora). Naučio je čitati i pisati od đakona u Morinju, a nije dobio formalno obrazovanje. [1] U mladosti, da bi preživeo i pomogao porodici, postao je mornar kao i većina muškaraca sa ovih prostora. Više od deset godina služio je na različitim trgovačkim brodovima, u zemlji i širom Evrope. Tokom ovih putovanja uspeo je da uštedi novac i stekne trgovačko znanje pa je odlučio da se skrasi i postane trgovac u Trstu. [2]
Postao je uspešan moreplovac i trgovac, posedujući sopstveni brod i posedujući čitavu mrežu trgovačkih i skladišnih objekata u Trstu. Svoje trgovačke mreže proširio je i na druge gradove u Austriji, a poslovne veze održavao je do Odese. Naučio je italijanski, nemački, engleski, ruski i turski.
Uspeo je da finansijski pomogne planiranje Prvog srpskog ustanka kroz prijateljstvo i veze koje je imao sa drugim Srbima koji su tu živeli ili posećivali Trst. [2] [1]
Prvi srpski ustanak[uredi | uredi izvor]
Godine 1809. nakon treće okupacije Trsta od strane Francuza tokom Napoleonovih ratova, najveći deo Tomovog poseda je preuzet. Upravo u to vreme Prvi srpski ustanak je postajao sve uspešniji i popularniji među srpskim narodom koji je živeo u inostranstvu, pa je Tomo odlučio da sa ženom i sinom napusti Trst i pridruži se ustanku. Po dolasku u Srbiju, Karađorđe ga je prihvatio za svog savetnika i specijaliste za artiljeriju, jer je već imao izvesno artiljerijsko iskustvo u plovidbi na naoružanim trgovačkim brodovima. [2]
Nakon sklapanja Bukureštanskog sporazuma između Rusa i Osmanlija, nekoliko ruskih oružara koje je ruska vojska dodelila Karađorđu napustilo je Srbiju. Tomo se ponudio da preuzme posao na šta je Karađorđe rado prihvatio. Godine 1813. Tomo je napravio dva topa iste veličine. Iste godine Tomo je poslat da brani Deligrad kao načelnik artiljerije, gde je srpska vojska od 30.000 vojnika pobedila tursku vojsku od 55.000 vojnika. Artiljerija je pod njegovom komandom u ovoj borbi uložila veliki napor dobrim pozicioniranjem i čestim izmeštanjem topova što je više puta zateklo protivničku vojsku nespremnu. [1]
Posle neuspeha ustanka, Tomo se vraća u Trst gde ostaje do 1815. godine. Na Karađorđevu preporuku prelazi u Rusko carstvo, u grad Akerman u Besarabiji. U egzilu Tomo je napisao dve knjige, Umotvorine (objavljene posthumno 1847. godine) i Istoriju Slavenskog Primorja. Prvu je 2004. godine preštampao rođak Jeremije Milinović, dok je druga izgubljena i nikada nije objavljena. [2]
Tomo Milinović je umro u izbeglištvu 1846. godine, a da nije bio svestan te činjenice, da je jedan od njegovih velikih prijatelja Sima Milutinović uložio napore i dobio odobrenje tadašnje srpske vlade da Tomu vrati u Srbiju, što je bila Tomina velika želja, ali je za to bilo prekasno. [2]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Projekat Rastko: Petar D. Šerović : Tomo Đurov Milinović - pomorac, vojvoda u Prvom srpskom ustanku i pisac”. www.rastko.rs. Pristupljeno 2022-12-21.
- ^ a b v g d Kostić, Vasko. „Podvizi Bokelja van Boke”. rastko.rs.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Milićević, Milan (1888). Pomenik znamenitih ljudi u srpskoga naroda novijega doba (na jeziku: srpski). Srpska kraljevska štamparija. str. 345—347.
- Nenadović, Konstantin N. (1903) [1883]. Život i dela velikog Đorđa Petrovića Kara-Đorđa Vrhovnog Vožda, oslobodioca i Vladara Srbije i život njegovi Vojvoda i junaka: Kao gradivo za Srbsku Istoriju od godine 1804 do 1813 i na dalje (na jeziku: srpski). Sloboda. str. 540—541.
