Ustav Rimske republike
 |
| Ovaj članak je deo serije o političkom sistemu Antičkog Rima |
| Periodi |
| Rimski ustav |
| Redovni magistrati |
| Vanredni magistrati |
| Titule i priznanja |
| Presedan i pravo |
|
|
| Skupštine |
Ustav Rimske republike je bio skup nekodifikovanih normi i običaja koji su,[1] zajedno sa raznim pisanim zakonima,[2] rukovodili proceduralnim upravljanjem Rimskom republikom. Ustav je proizašao iz ustava Rimskog kraljevstva, u odnosu na koji je evoluirao suštinski i značajno — skoro do tačke neprepoznatljivosti[3] — tokom skoro petsto godina postojanja republike. Kolaps republičke vlasti i normi iz 133. p. n. e. doveli su do uspona Avgusta i njegovog principata.[4]
Republički ustav se može podijeliti na tri glavne grane vlasti:[5]
- Skupštine, sastavljene od naroda, koje su služile kao vrhovno skladište političke moći i imale autoritet da biraju sudije, prihvataju ili odbacuju zakone, sprovode pravdu i objavljuju rat ili mir;[6]
- Senat, koji je savjetovao magistrate,[7] djelujući prije svega ne na osnovu pravnog autoriteta per se, već na osnovu svog uticaja;
- Magistrati, koje je narod izabrao da upravljaju Republikom u njihovo ime, vršeći religijsku, vojnu i vrhovnu vlast, zajedno sa pravom da predsjedavaju i sazivaju skupštine.[8]
Između ove tri grane razvijen je složen skup kontrola i ravnoteža. Na primjer, skupštine su teoretski imale svu vlast, ali su ih sazivali i njima upravljali magistrati, koji su, kontrolišući raspravu, vršili dominantan uticaj nad njima.[9] I drugi magistrati su mogli da stave veto na postupke pred skupštinama, mada je to do kasne republike bilo rijetko.[10] Slično tome, da bi provjerio moć magistrata, svaki magistrat je mogao da stavi veto na jednog od svojih kolega, a plebejci su birali tribune koji su mogli da se zalažu i stave veto na postupke magistrata.[11]
Republički ustav, iako je evoluirao i bio fleksibilan, još uvijek je imao suštinski ukorijenjene norme. Institucije kao što su konzuli, senat i tribuni značajno su evoluirali u ranoj republici, ali su ostale relativno stabilne od 4. vijek prije n. e. Od perioda patricijske dominacije, sukob plebejaca i patricija je na kraju dao plebejcima jednaka politička prava, a istovremeno je stvorio tribunat za provjeru patricijske moći, a plebejsku skupštinu je dobila punu zakonodavnu vlast.[12]
U kasnoj republici došlo je do povećanja centralizacije vlasti u rukama guvernera provincija,[13] upotrebe vojne sile radi sprovođenja političkih promjena (npr. Sulina diktatura),[14] i upotrebe nasilja, kombinovanog sa eksploatacijom odgovarajuće potkupljene ili zastrašene „suverene” skupštine, da daju vrhovnu vlast pobjedničkim komandatima.[15] Sve veća legitimizacija nasilja i centralizacija vlasti na sve manji broj ljudi bi, sa urušavanjem povjerenja u republičke institucije,[15] stavilo na put građanskog rata i Avgustovu transformaciju u autokratski režim prekriven imidžom i legitimitetom republike.[16][17]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Straumann 2011, str. 281.
- ^ Lintott 2003, str. 2.
- ^ Flower 2010, str. 9.
- ^ Flower 2010, str. 81.
- ^ Lintott 2003, str. vii.
- ^ Lintott 2003, str. 40.
- ^ Lintott 2003, str. 66.
- ^ Abbott 1963, str. 157–65.
- ^ Lintott 2003, str. 202.
- ^ Flower 2010, str. 83.
- ^ Abbott 1963, str. 155.
- ^ Lintott 2003, str. 121–122.
- ^ Abbott 1963, str. 44.
- ^ Lintott 2003, str. 212.
- ^ a b Lintott 2003, str. 213.
- ^ Flower 2010, str. 14.
- ^ Beard 2015, str. 353–355.
Literatura[uredi | uredi izvor]
Knjige
- Abbott, Frank Frost (1963) [1901]. A History and Descriptions of Roman Political Institutions (3rd izd.). New York: Noble Offset Printers Inc.
- Beard, Mary (2015). SPQR : a history of ancient Rome (First izd.). New York: Liveright Publishing. ISBN 978-0-87140-423-7. OCLC 902661394.
- Botsworth, George Willis (1909). The Roman Assemblies. New York: Cooper Square Publishers, Inc.
- Drogula, Fred (2015). Commanders & command in the Roman Republic and Early Empire. Chapel Hill: University of North Carolina Press. ISBN 978-1-4696-2314-6. OCLC 905949529.
- Duncan, Mike (24. 10. 2017). The Storm Before the Storm: The Beginning of the End of the Roman Republic (1st izd.). New York: Hachette Book Group. ISBN 978-1610397216.
- Flower, Harriet I. (2010). Roman Republics
. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-3116-6. doi:10.1515/9781400831166. - Holland, Tom (2005). Rubicon: The Last Years of the Roman Republic. Random House Books. ISBN 1-4000-7897-0.
- Lintott, Andrew (2003). The Constitution of the Roman Republic. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-926108-3.
- Mouritsen, Henrik (2017). Politics in the Roman Republic. ISBN 978-1-107-03188-3. OCLC 1120499560.
- Taylor, Lily Ross (1966). Roman Voting Assemblies: From the Hannibalic War to the Dictatorship of Caesar. The University of Michigan Press. ISBN 0-472-08125-X.
- Wiedemann, Thomas E. J. (1994). Cicero and the end of the Roman Republic. London: Bristol Classical Press. ISBN 1-85399-193-7. OCLC 31494651.
Članci časopisa
- Ridley, R. T. (2016). „The Fall of the Roman Republic”. Agora. 51 (1): 66.
- Steel, Catherine (2014). „The Roman Senate and the post-Sullan res publica”. Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte. 63 (3): 328.
- Straumann, Benjamin (2011). „Constitutional thought in the late Roman republic”. History of Political Thought. 32 (2): 280—292. ISSN 0143-781X. JSTOR 26225713.