Zajednica srpskih opština

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Zajednica srpskih opština
Asociacioni i Komunave Serbe
Samoupravno udruženje
Flag of Zajednica srpskih opština
Zastava		Official seal of Zajednica srpskih opština
Grb
Položaj Zajednice srpskih opština (crveno)
Položaj Zajednice srpskih opština (crveno)
ZemljaRepublika Kosovo[a]
Opštine10
Naselja258
Briselski sporazum19. april 2013. god.; pre 11 godina (2013-04-19)
Osnivanjenepoznato
Administrativni centarSeverna Kosovska Mitrovica
Površina
 • Ukupno1,708 km2 (659 sq mi)
Stanovništvo (2015)
 • Ukupno123,979
 • Gustina73/km2 (190/sq mi)

Zajednica srpskih opština (ZSO) ili Asocijacija srpskih opština (alb. Asociacioni i Komunave Serbe, AKS), planirano je samoupravno udruženje opština sa većinskim srpskim stanovništvom u Republici Kosovo.[a]

Predlog za udruženje nastao je Briselskim sporazumom iz 2013. koji su potpisale vlade Kosova i Srbije. U skladu sa nadležnostima koje su date Evropskom poveljom o lokalnoj samoupravi i zakonom Kosova, opštine bi kroz udruženje imale pravo da sarađuju u vršenju svojih ovlašćenja. Ono bi imalo pun uvid nad oblastima ekonomskog razvoja, obrazovanja, zdravstva, urbanog i ruralnog planiranja.

Očekivalo se da ZSO bude zvanično uspostavljena 2015. godine, ali je odložena na neodređeno vreme zbog sukoba oko obima njenih ovlašćenja.

Istorija

1999–2013.

Nakon završetka Rata na Kosovu i Metohiji 1998–99, misija Ujedinjenih nacija UNMIK, osnovana Rezolucijom Saveta bezbednosti OUN 1244, preuzela je formalnu kontrolu nad srpskom autonomnom pokrajinom Kosovo i Metohija. U pokrajini je živelo 194.190 Srba (9,9% ukupnog stanovništva), prema poslednjem jugoslovenskom popisu stanovništva 1991. Tokom i posle rata, mnogi od njih su postali izbeglice i interno raseljena lica; procene kažu da se oko jedne trećine iselilo u region Centralne Srbije.

U februaru 2003. godine, osnovana je Skupština Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija sa sedištem u Severnoj Kosovskoj Mitrovici, kao zajednica opština sa srpskom većinom na Kosovu i Metohiji. Vlada Kosova ju je smatrala nelegitimnim, jer je zakonodavnu i izvršnu vlast vršila preko Skupštine na teritoriji Kosova (uglavnom na severu Kosova).

Godine 2005, deo pregovora Srbija i Kosovo bio je poziv srpske strane na uspostavljanje srpskih opština i ustavnu i pravnu zaštitu Srba.[1] Specijalni predstavnik UN-a (UNOSEK) Soren Džesen-Pitersen i kosovski govornik Dači ponovili su presudu van podele.[1]

Skupština Kosova je 17. februara 2008. jednostrano proglasila nezavisnost od Srbije. Srbija i dalje polaže pravo na nju kao deo sopstvene suverene teritorije; takođe, zajednica je nastavila da postoji.

2013–2015: Briselski sporazum i formiranje

U skladu sa Briselskim sporazumom, planirano je uspostavljanje Zajednice srpskih opština sa sedištem u Severnoj Kosovskoj Mitrovici. Za razliku od bivše Zajednice, ona nema nikakvu zakonodavnu vlast, imajući samo „punu nadzornu moć u oblastima ekonomskog razvoja, obrazovanja, zdravstva, urbanog i ruralnog planiranja” u skladu sa Evropskom poveljom o lokalnoj samoupravi i kosovskim zakonom.

Njeno formiranje predviđeno je Briselskim sporazumom potpisanim između Srbije i Kosova.[2] Ovaj sporazum predstavlja važan korak u procesu pristupanja Srbije Evropskoj uniji.[3] Ovim sporazumom je takođe dogovoreno da Srbija neće blokirati pristupanje Kosova Evropskoj uniji i obrnuto.[2] Ovaj sporazum pohvalio je i generalni sekretar OUN-a Ban Ki-Mun koji je rekao da garantuje široka ovlašćenja opštinama sa srpskom većinom na Kosovu.[4] Zajednica bi obuhvatala ove opštine: Severna Kosovska Mitrovica, Zubin Potok, Leposavić, Zvečan, Štrpce, Klokot-Vrbovac, Gračanica, Novo Brdo, Ranilug i Parteš.

U jednom intervjuu za Radio-televiziju Kosova, kosovski predsednik vlade Hašim Tači rekao je da je uspostavljanje Zajednice srpskih opština u suštini prihvatljivo Ustavom Kosova i Planom Ahtisari, dok je lider stranke AAK Ramuš Haradinaj to podržao rekavši da Ustav Kosova dozvoljava udruživanje opština, ali bez držanja zakonodavne, sudske ili izvršne vlasti.[5] U novembru 2014. godine, Ljubomir Marić, jedan od koordinatora sa dužnošću uspostavljanja Zajednice srpskih opština, izjavio je da će ona biti zasnovana na modelu Južnog Tirola u Italiji i da očekuje uspostavljanje još dve srpske opštine u Gori i Prilužju.[6]

Goranci su izjavili da žele da se Gora (bivša opština sa goranskom većinom, koja je spojena sa albanskim naseljenim Opoljem i formira opštinu Dragaš koja ima albansku većinu) pridruži Zajednici srpskih opština. Dana 3. novembra 2013. godine, 70% Goranaca glasalo je za uspostavljanje opštine Gora kao dela Zajednice srpskih opština, prema goranskom političkom lideru Safetu Kušiju.[7]

Formiranje se očekivalo 2015. godine, ali je kasnije odloženo.

2015–2021: Zastoj

Dana 9. novembra 2015. godine, kosovski predlog da postane članica Uneska nije uspeo, zbog nedostatka potrebnih 2/3 glasova za na Generalnoj konferenciji Uneska.[8] Dan kasnije, 10. novembra 2015. godine, Vlada Kosova je zamrzla prethodno potpisani Sporazum o uspostavljanju Zajednice srpskih opština; odluku je osudio ministar spoljnih poslova Srbije Ivica Dačić nazvavši je „pretnjom regionalnoj stabilnosti” i „velikim udarom na briselski dijalog”.[9] U decembru 2015. godine, Ustavni sud Kosova proglasio je delove sporazuma iz 2013. godine neustavnim.[10] Od tada je realizacija Sporazuma stavljena na čekanje i Kosovo je upalo u političku krizu uz stalne sukobe između stranaka Albanaca u vladi i opozicije, pri čemu su prve podržavale Sporazum, a druge ga kritikovale, govoreći da će Srbi biti „privilegovani” ako bi Sporazum bio sproveden,[10] iako je Zajednica imala za cilj da poboljša život Srba koji žive u surovim uslovima u enklavama sa srpskom većinom.[11]

U septembru 2017. godine, nakon izbora za narodne poslanike Kosova 2017. godine, politička stranka Srpska lista saglasila se da formira Vladu Kosova koju predvodi Ramuš Haradinaj iz Alijanse za budućnost Kosova, pod glavnim uslovom da se uspostavi Zajednica srpskih opština.[12]

2023: Sporazum o normalizaciji odnosa

U prvoj trećini 2023. godine, Evropski predlog za normalizaciju odnosa Kosova i Srbije je postignut, a jedan od uslova za primenu je formiranje SZO.[13] SAD su urgirale Kosovo da se ZSO što pre formira.[14][15]

Opštine

Kosovske opštine prema zakonima samoproglašene Republike Kosovo
  Zajednica srpskih opština

Zajednica bi obuhvatala ove opštine: Severna Kosovska Mitrovica, Zubin Potok, Leposavić, Zvečan, Štrpce, Klokot, Gračanica, Novo Brdo, Ranilug i Parteš. Ukupna površina ovih opština iznosi 1,708 km² (659 kvadratnih milja) (15.66% ukupne površine Kosova).

Sledeća tabela prikazuje podatke o površini i stanovništvu ovih opština:

Opština Okrug Lokacija Površina u km² Stanovništvo
Severna Kosovska Mitrovica Kosovskomitrovački Sever Kosova i Metohije 11 29.460
Leposavić 539 18.600
Zvečan 122 16.650
Zubin Potok 335 15.200
Štrpce Uroševački Enklave 247 13.630
Gračanica Prištinski 131 10.675
Novo Brdo 204 9.670
Ranilug Gnjilanski 78 5.800
Klokot 23 2.556
Parteš 18 1.738
Ukupno 1,708 123.979

Demografija

Procenjuje se da se stanovništvo Zajednice kreće između 70.000 i 125.000 stanovnika. Tačan broj stanovništva nije poznat, zbog bojkota popisa stanovništva na severu Kosova 2011. godine i delimičnog bojkota u enklavama na jugu Srbije.

Etničke grupe

Na Kosovu i Metohiji postoji sedam opština sa većinskim srpskim stanovništvom. Albansko stanovništvo u ovim opštinama kretalo se do 25%, sa relativnom većinom u Novom Brdu, Štrpcu i Klokotu. Međutim, nakon proglašenja nezavisnosti 2008. godine i krize na severu Kosova (2011–2013), albansko stanovništvo u tom području preselilo se u druge gradove sa albanskom većinom, poput Kosovske Mitrovice i drugih, ostavljajući apsolutno većinsko srpsko stanovništvo u severnim gradovima. Ostale etničke grupe uključuju Bošnjake, Gorance, Rome i druge.

ECMP „poziva na oprez pozivajući se na popis stanovništva iz 2011. godine”, zbog bojkota opština sa srpskom većinom na severu Kosova i delimičnog bojkota Srba i Roma na jugu Kosova.[16]

Sledeća tabela prikazuje etnički sastav ovih opština na osnovu procena:

Opštine Srbi Albanci Ostali Ukupno Referenca
Broj % Broj % Broj %
Gračanica 7.209 67,7 2.474 23,2 973 9,1 10.656 Popis 2011.
Klokot 1.362 43,2 1.775 56,3 17 0,5 3.154 Popis 2011.[17]
Leposavić 18.000 96,3 300 1,6 400 2,1 18.700 Procena (OEBS)[18]
Novo Brdo 3.112 46,4 3.524 52,4 83 1,2 6.729 Popis 2011.
Severna Kosovska Mitrovica 22.530 76,6 4.900 16,6 2.000 6,8 29.430 Procena (OEBS)[19]
Parteš 1.785 99,9 0 0 2 0,1 1.787 Popis 2011.[20]
Ranilug 3.692 95,5 164 4,2 10 0,3 3.886 Popis 2011.
Štrpce 3.148 46,5 3.575 52,8 44 0,7 6.767 Popis 2011.[21]
Zubin Potok 13.900 93,3 1.000 6,7 14.900 Procena (OEBS)[22]
Zvečan 16.000 96,1 350 2,1 300 1,8 16.650 Procena (OEBS)[23]
Opštine Zajednice srpskih opština 91.161 80,9 17.649 15,7 3.829 3,4 112.639

Kritike

Kritike u albanskoj zajednici

Briselski sporazum između Beograda i Prištine kritikovali su predstavnici Albanaca u Južnoj Srbiji, jer veruju da njime Kosovo daje autonomiju Srbima, a samim tim i oni zahtevaju sličan nivo autonomije u opštinama na jugu Srbije koje imaju većinsko albansko stanovništvo.[24][25] Albanska stranka Samoopredeljenje takođe je organizovala nasilne proteste protiv sporazuma, jer veruju da bi ZSO umanjila suverenitet Kosova i pojačala etničku podelu.[26] Pojedinci u albanskoj zajednici su se žalili da je u zamenu za ukidanje paralelnih srpskih institucija i učešće Srba na izborima sporazum koji je doveo do osnivanja ZSO, čime je otvoren prostor za zakonski sankcionisano mešanje Srbije u lokalnu upravu, a time je urušen suverenitet Kosova.[27] Mnogi su tvrdili da su već učinjeni brojni ustupci u zamenu za međunarodna priznanja Kosova.[27]

Kritike u srpskoj zajednici

Demokratska stranka Srbije je kritikovala Briselski sporazum, tvrdeći da se u njemu ne pominju Srbija, njen Ustav i zakoni, niti Rezolucija Saveta bezbednosti OUN 1244, dok se pominju Ustav i zakoni Kosova, te je stoga zahtevala referendum koji bi se ticao ovog pitanja.[28] Srpska pravoslavna crkva nazvala je sporazum „potpunim povlačenjem institucionalnog prisustva Srbije sa teritorije njene južne pokrajine, o uspostavljanju ograničene autonomije srpske zajednice na prostoru severno od mosta na Ibru u Kosovskoj Mitrovici, u okviru Tačijevog establišmenta”.[29] Srbi na Severnom Kosovu su se takođe okupili protiv sporazuma, kao i za podršku nastavku vladavine Skupštine Zajednice opština Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija.[30] Strahovali su da to predstavlja povlačenje Srbije sa Kosova i Metohije, a da će time doći do smanjenja nivoa ličnih primanja i nižih standarda u pogledu kvaliteta javnih usluga kada budu prebačeni iz sistema Srbije u sistem Kosova.[27]

Vidi još

Napomene i reference

Napomene

  1. ^ a b Republika Kosovo (alb. Republika e Kosovës) jednostrano je proglašena država na teritoriji Republike Srbije, protivno Ustavu Srbije i Rezoluciji 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija. Prema Rezoluciji 1244, cela teritorija Kosova i Metohije, pravno gledano, nalazi se u sastavu Srbije dok ne bude postignuto konačno rešenje. Srbija ne priznaje jednostrano otcepljenje, po međunarodnom pravu, njene teritorije, preciznije autonomne pokrajine pod privremenom upravom Ujedinjenih nacija (UNMIK). Vlada sa sedištem u Prištini ima defakto vlast nad većinom teritorije, dok pojedine strukture Srbije funkcionišu na severu i u srpskim enklavama.

Reference

  1. ^ a b Niels van Willigen (18. 7. 2013). Peacebuilding and International Administration: The Cases of Bosnia and Herzegovina and Kosovo. Routledge. str. 177—178. ISBN 978-1-134-11718-5. 
  2. ^ a b „Šta se navodi u sporazumu?”. B92. 19. 4. 2013. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  3. ^ „Odluka iz brisela”. Heinrich Böll Foundation. 2013. Arhivirano iz originala 7. 7. 2013. g. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  4. ^ „Danas sjednica Vijeća sigurnosti o Kosovu”. Al Jazeera Balkans. 2013. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  5. ^ „Thaçi: Në Kosovë, Shoqata e komunave serbe” (na jeziku: Albanian). top-channel.tv. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  6. ^ „South Tyrol model for Serb municipalities”. B92. 10. 11. 2014. Pristupljeno 10. 11. 2014. 
  7. ^ „Goranci: Ne želimo u Dragaš već u Zajednicu srpskih opština” (na jeziku: srpski). Blic. 8. 11. 2013. 
  8. ^ „Kosovo's UNESCO bid fails to muster support”. dw.com. Deutsche Welle. 9. 11. 2015. Pristupljeno 2. 9. 2017. 
  9. ^ „Kosovo freezes key EU deal on autonomy for Serb communities”. dw.com. Deutsche Welle. 10. 11. 2015. Pristupljeno 2. 9. 2017. 
  10. ^ a b „Kosovo top court finds parts of EU-sponsored deal with Serbia unconstitutional”. dw.com. Deutsche Welle. 24. 12. 2015. Pristupljeno 2. 9. 2017. 
  11. ^ V. Vlaškalić, Zoran (12. 6. 2002). „Suzan Manuel: Srbi u enklavama kao u zoo-vrtu”. blic.rs. Pristupljeno 2. 9. 2017. 
  12. ^ „Srpska lista odlučila da uđe u vladu Kosova Ramuša Haradinaja”. Blic.rs (na jeziku: srpski). Beta. 9. 9. 2017. Pristupljeno 9. 9. 2017. 
  13. ^ „Srbija i Kosovo: Vučić posle maratonskog sastanka u Ohridu – „Nekakav dogovor smo postigli, prioritet ZSO“”. 18. 3. 2023. Pristupljeno 18. 3. 2023. 
  14. ^ „Eskobar: Podržavamo francusko nemački predlog, konačni sporazum pitanje nedelja”. danas.rs (na jeziku: srpski). Danas. 19. 10. 2022. Pristupljeno 25. 1. 2023. 
  15. ^ „US favors EU plan for Kosovo, Serbia supported by France, Germany: State Department”. aa.com.tr. 12. 1. 2023. Pristupljeno 26. 1. 2023. 
  16. ^ „ECMI: Minority figures in Kosovo census to be used with reservations”. ECMI. Arhivirano iz originala 2017-05-28. g. Pristupljeno 2015-10-30. 
  17. ^ „Minority Communities in the 2011 Kosovo Census Results : Analysis and Recommendations” (PDF). Ecmikosovo.org. Arhivirano iz originala (PDF) 2014-01-03. g. Pristupljeno 2015-10-30. 
  18. ^ „OSCE Leposavic estimates”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  19. ^ „OSCE Mitrovica North estimate”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  20. ^ „OSCE - Partes (2011 Census)”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  21. ^ „Municipal Profile” (PDF). Osce.org. septembar 2015. Pristupljeno 2015-10-30. 
  22. ^ „OSCE Zubin Potok estimate”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  23. ^ „OSCE Zvecan estimates”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  24. ^ „Albanci iz Doline”. Peščanik. 8. 6. 2013. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  25. ^ „South Serbia Albanians Seek Community of Municipalities”. Balkan Insight. 3. 5. 2013. Pristupljeno 30. 10. 2015. 
  26. ^ Bytyci, Fatos (27. 6. 2013). „Protesters fight police as Kosovo approves Serbia deal”. Reuters. Arhivirano iz originala 29. 9. 2015. g. Pristupljeno 30. 10. 2015. 
  27. ^ a b v Kartsonaki, Argyro (2020). „Playing with Fire: An Assessment of the EU's Approach of Constructive Ambiguity on Kosovo's Blended Conflict”. Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 22 (1): 103—120. doi:10.1080/19448953.2020.1715668 Slobodan pristup. 
  28. ^ „DSS demands referendum and resignations”. B92. 23. 4. 2013. Pristupljeno 10. 12. 2013. 
  29. ^ „Church criticizes Brussels agreement”. B92. 22. 4. 2013. Pristupljeno 10. 12. 2013. 
  30. ^ „Serbs in north say no to Kosovo agreement”. B92. 22. 4. 2013. Pristupljeno 10. 12. 2013. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Заједница_српских_општина&oldid=26885056”