Ibrahim-paša Pargalija

Ibrahim-paša Pargalija
Ibrahim-paša Pargalija
Lični podaci
Datum rođenja	(1493-06-27)27. jun 1493.
Mesto rođenja	Parga, Osmansko carstvo
Datum smrti	15. mart 1536.(1536-03-15) (42 god.)
Mesto smrti	Carigrad, Osmansko carstvo
Vojna karijera
Služba	Osmansko carstvo
Čin	Serasker Veliki vezir
Učešće u ratovima	Osvajanje Beograda (1521) Mohačka bitka 1526. Opsada Beča 1529. godine
Period	27. jun 1523 — 14. mart 1536.
Prethodnik	Piri Mehmed paša
Naslednik	Ajas Mehmed paša

Ibrahim-paša Pargalija (tur. Pargalı İbrahim Paşa; 27. jun 1493. Parga — 15. mart 1536, Carigrad) bio je veliki vezir Osmanskog carstva u vreme sultana Sulejmana Veličanstvenog. Postao je zet sultanu Sulejmanu nakon što se oženio njegovom sestrom, sultanijom Hatidže. Bio je poznat i kao Frenk Ibrahim-paša (Frenk-Zapadnjak, zbog toga što je imao zapadne manire), Damat Ibrahim-paša (Damat-zet, bio je oženjen sultanovom sestrom), Makbul Ibrahim-paša (Makbul-Omiljen), koje je kasnije promenjeno u Maktul Ibrahim-paša (Maktul-Pogubljen), pošto je pogubljen u Topkapi palati.

Rođen je kao pravoslavni Grk u Pargi, njegov otac je bio ribar. Mučen je od strane porodice u ranom dobu, a kasnije je odrastao kao rob u Manisi. Tamo je upoznao Sulejmana, koji je bio upravnik sandžaka Manisa. Vremenom su postali veliki prijatelji i Ibrahim je, pored toga što je bio učitelj, stekao veliko iskustvo u lovu i mnogim drugim oblastima i već u mladosti je znao nekoliko jezika.

Kada je Sulejman stupio na prijesto, Ibrahim je napredovao u hijerarhiji moći, postavši prvo sokolar, zatim upravnik dvora i na kraju veliki vezir i vrhovni komandant vojske. Tokom vladavine sultana Sulejmana, učestvovao je u nekoliko pohoda, igrajući važnu ulogu u osvajanju Beograda, Rodosa i u pobjedi nad Mađarskom u Mohaču. Bio je i komandant vojske u pohodu na Beč, kada je Osmansku vojsku od oko 120.000–200.000 vojnika, zaustavio Nikola Jurišić u Kesegu, sa oko 700–800 vojnika, nakon čega su se vratili nazad.

U spoljnoj politici koristio se vrlinama koje potiču iz njegovog rodnog kraja, zahvaljujući njemu Osmansko carstvo je održavalo dobre diplomatske odnose sa Venecijom i Francuskom. Sredinom 1520-ih njegova moć je bilo gotovo ravna sultanovoj i 1530. godine imenovao je Alvisa Gritija za upravnika Mađarske. Uloga koju je imao u politici carstva bila je velika, Sulejman mu je povjeravao gotovo sve što je trebalo da radi, uključujući i kompletno renoviranje Topkapi palate, sa kojim je bio povezan. Pokazivao je veliko interesovanje za evropsku umjetnost, prije svega za slikanje, poeziju i skulpture.

Njegov pad povezan je sa sultanijom Hurem, koja je imala političkog uticaja i sa kojom je Ibrahim često dolazio u sukob. Bio je veliki vezir 13 godina, a po naređenju sultana zadavljen je u palati u martu 1536. godine, sahranjen je bez ikakvog obilježja, iz straha da mu neprijatelji ne skrnave grob.

Detinjstvo i mladost

Ibrahim je rođen 1493. u Pargi na obali Jonskog mora kao sin grčkog ribara. Iz rodnog mesta je dankom u krvi odveden u Manisu gde ga je na pijaci roblja kupila neka bogata udovica. U njenoj službi Ibrahim je stekao široko obrazovanje. Upoznao se sa delima velikih grčkih filozofa, arapskih matematičara i astrologa i naučio strane jezike (pored grčkog i turskog govorio je i persijski, italijanski i srpski jezik). Pored toga Ibrahim je svirao violinu, zadivljujući svakoga ko bi ga čuo.

Uspon

Ibrahimov uspon počinje njegovim poznanstvom sa budućim sultanom Sulejmanom koji je kao prestolonaslednik upravljao Manisom. Prema legendi, dok je šetao ulicama Manise, Sulejman je zapazio mladog roba koji je svirao violinu i uzeo ga u svoju službu. Tako je Ibrahim prvo obavljao funkciju glavnog sokolara na dvoru u Manisi, a po smrti sultana Selima Ibrahim polazi sa Sulejmanom u Istanbul. Tu je 1523. Ibrahim postavljen na visoki položaj upravnika dvora i nadzornika sultanovih odaja (tur. has oda baša). Istakao se prilikom osvajanja Beograda 1521. i zauzimanja Rodosa 1522/3. Posle ovih pobeda, godine 1523. sultan Sulejman odlučuje da „penzioniše“ starog Piri Mehmed-pašu, na mesto velikog vezira postavlja Ibrahima i daje mu zvanje beglerbega Rumelije. Pred veliki pohod na Beč Sulejman je imenovao Ibrahima za vrhovnog komandanta turske vojske (seraskera).

I na diplomatskom polju Ibrahim-paša je imao znatnih uspeha. Koristeći razne taktike, napravio je povoljne sporazume sa zapadnim vladarima. Bio je u dobrim odnosima sa Mlecima, koji su ga nazivali Ibrahim Veličanstveni. Uspeo je 1533. da ubedi Karla da vrati Turcima Mađarsku kao vazalnu državu. Sa francuskim kraljem Fransoa Prvim je 1535. postigao sporazum kojim su Francuskoj date trgovinske povlastice povlastice u zamenu za francusku pomoć u ratu sa Karlom V. Posledice ovog sporazuma jesu zajedničke tursko-francuske pomorske akcije u Sredozemlju i zimovanje turske flote u Tulonu.

Palata Ibrahim-paše, danas Muzej turske i islamske umetnosti

Pad

Padu voljenog Sulejmanovog velikog vezira najviše su doprineli sukobi sa sultanijom Hurem i prevelike lične ambicije. Sa sultanijom Hurem je bio u dugogodišnjim lošim odnosima. Razlog njihovog sukoba je bio taj što je Ibrahim podržavao najstarijeg sultanovog sina Mustafu (koji je bio sin Sulejmanove prve žene Mahidevran) a Hurem je videla nekog od svojih sinova kao budućeg sultana. Sulejmanu se zamerio tokom rata sa Safavidima, gospodarima Persije. To je bio prvi Sulejmanov pohod na istok, 1533. sultan je opet imenovao Ibrahima za seraskera (vrhovnog zapovednika vosjke). Posle toga su se javile glasine da je Ibrahim-paša pripremao zaveru protiv sultana. Sultan je došao na ratište 1534. gde je sa Ibrahimom zauzeo Bagdad. Do sultana je dospelo pismo pisano Ibrahimovom rukom u kojem se potpisao kao serasker-sultan. Svestan velikih ambicija svog velikog vezira Sulejman je (možda i na nagovor Hurem-sultanije) naredio da se Ibrahim-paša pogubi. Pošto se prethodno zakleo Ibrahimu da nikad neće stradati od njegove ruke, Sulejman je prvo morao da obezbedi fetvu tj. da izgradi džamiju da bi se iskupio zbog prekršene zakletve. Prema pisanju Sulejmanovih biografa on je najavio fetvu sedam dana pre Ibrahimovog pogubljenja i tih sedam dana je nasamo večerao s njim dajući mu tako priliku da pobegne ili čak da ubije sultana. Iako njegova pisma svedoče da je znao šta ga čeka, Ibrahim-paša nije pokušao da se spase ostajući pokoran svom sultanu do kraja. Nađen je zadavljen u Sulejmanovim odajama 14. marta 1536, sahranjen je bez ikakvog obeležja u dvorištu jedne tekije u Galati.

U popularnoj kulturi

Lik Ibrahim-paše se pojavljuje u turskoj TV seriji „Sulejman Veličanstveni” (tur. Muhteşem yüzyıl) i tumači ga glumac Okan Jalabik.

Literatura

• Mansel, Phillip (1998). Constantinople : City of the World's Desire, 1453–1924. New York: St. Martin's Griffin. str. 84. ISBN 978-0-312-18708-8. 
• Barber, Noel (1973). The Sultans. New York: Simon & Schuster. str. 36. ISBN 978-0-7861-0682-0. 
• Sakaoğlu]], Necdet (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık. str. 355—361. ISBN 978-9-753-29623-6. 
• Hakkı, İsmail (2012). Uzunçarşılı. Belleten. str. 114.