Lazar Trifunović
| Lazar Trifunović | |
|---|---|
 Petar Omčikus, Portret Lazara Trifunovića, 1973 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 14. januar 1929. |
| Mesto rođenja | Beograd, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca |
| Datum smrti | 23. jul 1984. (55 god.) |
| Mesto smrti | Pariz, Francuska |
Lazar Trifunović (Beograd, 14. januar 1929 — Pariz, 23. jul 1983) bio je srpski istoričar umetnosti, likovni kritičar i profesor Univerziteta u Beogradu.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu i gimnaziju pohađao je u Beogradu, diplomirao istoriju umetnosti 1955. na Filozofskom fakultetu, na kome je 1960. doktorirao sa temom „Srpsko slikarstvo u prvoj polovini XX veka“. Na Filozofskom fakultetu u Beogradu je asistent od 1957. godine a 1976. izabran je za redovnog profesora Istorije moderne umetnosti.
U vremenu 1962 – 1968. godine bio je direktor Narodnog muzeja u Beogradu. Osnivač je i jedno vreme direktor Savremene galerije u Nišu.
Bio je likovni kritičar skoro tri decenije. Još kao student počeo je da objavljuje tekstove u „Vidicima“ i „Narodnom studentu“. objavljujući tekstove u NIN-u, Politici, Umetnosti (gde je bio glavni i odgovorni urednik) i drugim časopisima i listovima.
Bio je član i predsednik Jugoslovenske sekcije AICA (Međunarodno udruženje umetničkih kritičara).
Delatnost[uredi | uredi izvor]
Lazar Trifunović je stručno delovao u dve osnovne oblasti: kao istoričar (moderne) umetnosti i likovni kritičar, uz to i kao profesor Moderne umetnosti na beogradskom Univerzitetu i muzeolog kao direktor Narodnog muzeja i osnivač i direktor Galerije savremene umetnosti u Nišu.
Trifunović je bio osnivač katedre za Modernu umetnost na Filozofskom fakultetu u Beogradu gde je predavao istoriju modernizma do kraja života. Uveo je metodologiju proučavanja srpske moderne umetnosti na osnovama francuske istojsko-umetničke nauke koju je izneo u kapitalnom, sintetičkom delu „Srpsko slikarstvo 1900-1950“ objavljenom 1973. a koje je nastalo iz njegove doktorske disertacije 1960. godine. Drugo, veoma važno delo Lazara Trifunovića je antologija „Srpska likovna kritika“ objavljena 1967. u kojoj je prvi put dat sistematizovan pregled istorije srpske umetničke kritike od njenih početaka do kraja šeste decenije. Ovim dvema knjigama Trifunović je postavio temelje naučnog izučavanja moderne srpske umetnosti i likovne kritike.
Kao likovni kritičar redovno je pisao za brojne dnevne i nedeljne novine, stručne časipise i druge publikacije u kojima je pratio tekući likovni život. Započeo je kao pozorišni kritičar da bi ubrzo, tokom šeste decenije postao najuticajniji umetnički kritičar u vremenu tokom koga se bavio tumačenjem novih pojava na našoj umetničkoj sceni. Kao kritičar NIN-a od 1959. do 1963. godine posebno se istakla njegova angažovanost u ovoj oblasti kada je jasno razdvajao umetničke od neumetničkih pojava. Upravo u tom periodu zabeležena je i njegova zenitna kritičarska aktivnost jer je kao kritičar i istoričar beogradskog enformela napisao neke od najvrednijih stranica srpske umetničke kritike i teorije uopšte, na primer, izložba „Beogradski enformel (mladi slikaria)“ 1962. i izložba i studija „Enformel u Beogradu“ 1982.
Značajan doprinos dao je i kao muzeolog budući da je brojne inovacije uneo u delatost Narodnog muzeja u Beogradu i Galeriji savremene umetnosti u Nišu u kojima je bio direktor. Iako najmlađi direktor ove najstarije muzejske ustanove u Srbiji Trifunović se nije ustručavao da unese novine koje su često nailazile na oštre otpore akademske i umetničke javnosti. Držeći se ideje da se i muzeologija, kao i druge društvene nauke, razvija, on je u delatnost Narodnog muzeja unosio specifilnosti koje su prethodile potonjim promenama u mnogim muzejskim institucijama kod nas. Izmenio je način rada i organizaciju ove kuće, na nov način periodizovao je istoriju srpske umetnosti, promenio je postavku primerenu tom vremenu, podsticao je kustose da se mnogo angažovanije postave prema izložbenoj delatnosti itd. Na nove osnove postavio je samu zaštitu kulturnih dobara i njihovo publikovanje itd. Uspeo je čak za svog mandata i da adaptira ovu zgradu (1964-1966) čime je omogućio življu aktivnost i veći uticaj ove ustanove u javnom životu.
Bibliografija[uredi | uredi izvor]
Knjige[uredi | uredi izvor]
- 1962 Pol Gogen, Jugoslavija, Beograd
- 1963 Galerija evropskih majstora, Jugoslavija, Beograd
- 1963 Moša Pijade o umetnosti, Srpska književna zadruga, Beograd
- 1964 Petar Lubarda, Slikari i vajari III, Prosveta, Beograd
- 1964 Leonardo da Vinči, Zavod za izdavanje udžbenika, Beograd
- 1966 Vinsent Van Gog, Narodni muzej, Beograd
- 1967 Srpska likovna kritika, (antologija) Srpska književna zadruga, Beograd
- 1968 Milan Kašanin, Sabrana dela, Matica srpska, Novi Sad, Srpska književna zadruga, Beograd
- 1969 Risto Stijović, Galerija SANU, Beograd
- 1973 Srpsko slikarstvo 1900 – 1950, Nolit, Beograd
- 1973 Petar Ubavkić, Institut za istoriju umetnosti, Beograd
- 1973 Sreten Stojanović: O skulpturi, Galerija SANU, Beograd
- 1978 Stvarnost i mit u slikarstvu Milana Konjovića, Galerija Milana Konjovića, Sombor
- 1978 Srpska crtačko-slikarska i umetničko-zanatska škola u Beogradu (1895 – 1914), Univerzitet umetnosti, Beograd
- 1978 Đura Jakšić, pesnik i slikar, Glasnik, Beograd
- 1980 Grafički antidizajn Boleta Miloradovića, Narodni muzej, Kragujevac
- 1982 Od impresionizma do enformela, Nolit Beograd
- 1982 Slikarski pravci XX veka, Jedinstvo, Priština
- 1983 Slikarstvo Miće Popovića, Galerija SANU, Beograd
- 1988 Jugoslavija - umetnički spomenici od praistorije do danas, Turistička štampa, Beograd
Predgovori kataloga (izbor)[uredi | uredi izvor]
- 1962 Beogradski enformel (mladi slikari), Kulturni centar, Beograd
- 1965 Sava Šumanović, Narodni muzej, Jajce
- 1967 Asocijativno slikarstvo, lirska apstrakcija, enformel, III trijenale likovne umetnosti, Muzej savremen umetnosti, Beograd
- 1969 Angažovana umetnost Srbiji, u Angažovana umetnost u Jugoslaviji 1919-1969, Slovenj Gradec
- 1970 Vidovi savremene apstrakcije, IV trijenale likovne umetnosti, Muzej savremene umetnosti, Beograd
- 1974 Između anime i logosa, Mladen Srbinović, Galerija Kulturnog centra Beograd, Beograd
- 1976 Od nostalgije za zavičajem do poetskog doživljaja, Bogić Risimović, Galerija Kulurnog centra, Beograd
- 1978 Kosa Bokšan, Likovna galerija Kulturnog centra Beograda, Beograd
- 1982 Enformel u Beogradu, Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Beograd
- Savremena umetnost u Jugoslaviji, Beograd
Studije i kritike (izbor)[uredi | uredi izvor]
- 1954 Lubardina slika „Kosovski boj“, Oslobođenje, br. 1, avgust, Sarajevo
- 1957 Sreten Stojanović, Umjetnost br. 3, oktobar, Zagreb
- 1957 Levo krilo ruskog modernog slikarstva, Izraz, br. 5, Sarajevo
- 1957 Neki problemi geneze socijalističkog realizma u ruskom slikarstvu, Izraz, br. 11, Sarajevo
- 1957 Čovek pred slikom, Delo, br. 3, Beograd
- 1958 Vasilij Kandinski, Izraz br. 7, 8, 9, Sarajevo
- 1958 Neke pojave u posleratnom srpskom slikarstvu, Delo, br. 3, pp. 548-563, Beograd
- 1958 Umetnost Zorana Petrovića, Umjetnost, br. 2, Zagreb
- 1959 Moderne igre smrti, NIN, 5. juli, Beograd
- 1959 Umetnost naivnih, NIN, 16. avgust, Beograd
- 1959 Putovanje u slikarstvo, Železničke novine, god. 1, br. 8, 30. decembar, Beograd
- 1960 Zagonetni svet Lazara Vujaklije, NIN, 17. april, Beograd
- 1960 Devetorica u Dubrovniku, NIN, juli, Beograd
- 1960 Moderni naturalizam, NIN, 9. septembar, Beograd
- 1961 Srpsko slikartvo HH veka, Savremenik, br. 10, pp. 286-296, Beograd
- 1961 Od revolucionarne do građanske umetnosti, NIN, 11. jun, Beograd
- 1961 Mit o Meštroviću, Danas, 30. avgust, Beograd
- 1961 Oktobarski salon - u znaku mladih generacija, NIN, 5. septembar, Beograd
- 1961 Američko slikarstvo, NIN, 23. septembar, Beograd
- 1962 Beli prostori Gabrijela Stupice, NIN, 25. februar, Beograd
- 1962 Reduktivni metod Stojana Ćelića, NIN, 8. april, Beograd
- 1962 Sinteza - šta je to?, Danas, 4. juli, Beograd
- 1962 Čovekovo pravo na umetnost, Politika, 21. oktobar, Beograd
- 1962 Između sna i strukture, NIN, 28. oktobar, Beograd
- 1963 Problemi slike, Danas, br. 47, 27. februar, Beograd
- 1963 Samoubistvo slike, Politika, 27. oktobar, Beograd
- 1963 Bijelićeva životna poezija, Politika, 31. decembar, Beograd
- 1964 Industrijsko oblikovanje, Politika, 12. april, Beograd
- 1964 U susret teoriji umetnosti, Politika, 9. avgust, Beograd
- 1965 Magija predmeta i stvari, Politika, 1. januar, Beograd
- 1965 Nadežda Petrović, Slikar srpskog predela, Politika, 25. april, Beograd
- 1965 Milena Pavlović Barili, Braničevo, br. 3, Požarevac
- 1965 Prva Jugoslovenska umetička izložba, Komunist, 23. septembar, Beograd
- 1968 Srpsko slikarstvo između dva svetska rata, NIN, 24. novembar, Beograd
- 1968 Umetnost Oktobra, Umetnost, br. 13, Beograd
- 1969 Blistavi rep Medialine komete, Politika, 19. januar, Beograd
- 1969 Stara i nova umetnot, Zograf, br. 3, Galerija fresaka, Beograd
- 1969 Savremena američka umetnost, Umetnost br. 17, januar-mart, Beograd
- 1969 Likovne osnove i osobenosti fotografije, Novinarstvo, br. 3-4, Beograd
- 1970 Nedeljko Gvozdenović, Izraz, br. 10, pp. 285-293, Sarajevo
- 1970 Nadrealizam i 'socijalna umetnost', Umetnost, br. 21, Beograd
- 1970 Putevi i raskršća srpske skulpture, Umetnost, br. 22, Beograd
- 1970 Stvaralačka sposobnost nove umetnosti, Politika, 18. juli, Beograd
- 1971 Vera Božičković Popović, Umetnost, br. 21, januar-mart, Beograd
- 1971 Jugoslovenska izložba u Parizu, Umetnost, br. 25-26, Beograd
- 1971 Likovni izraz Kosovskog predanja, Književne novine, br. 385, 27. februar, Beograd
- 1972 Fotografija između slikarstva i filma, Foto-kino revija, br. 4, Beograd
- 1979 Skulptura kao biografija, Matija Vuković, Borba, 3. februar, Beograd
- 1982 O Spomen-zbirci Pavla Beljanskog, 3+4, br. d, Katedra za Istriju umetnosti, Filozofski fakultet, Beograd
- 1982 Devojka s lautom, Književne novine, 11. novembar, Beograd
- 1982 Od racionalnog ka metafizici, Danas, 16. novembar, Beograd
- 1982 Marko Čelebonović, Danas, 21. decembar, Beograd
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura (izbor)[uredi | uredi izvor]
- Enciklopedija likovnih umjetnosti, 4. tom, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb, 1966. str. 452.
- Enciklopedija Jugoslavije, 8. tom, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb, 1971. str. 368.
- Slobodan Mijušković, Lazar Trifunović 1929-1983, Moment, br. 1, str. 2-4, Beograd, 1984.
- Bulatović, D. (ur.) Lazar Trifunović, Studije, ogledi, kritike, I-II, Muzej savremene umetnosti, ed. Srpski kritičari, 3-4, Filozofski fakultet, Narodni muzej, Beograd, 1990.
- M. Rogić, Tumači slike, Beograd: Prosveta 2004. ISBN 978-86-07-01540-5
- Jerko Denegri, Lazar Trifunović kao kritičar i estetičar beogradskog enformela, Zbornik Narodnog muzeja, 15-2, Narodni muzej, Beograd, 1994. str. 249-263.
- Dobrica Ćosić, Prijatelji, Politika, Narodna knjiga, Beograd, 2005.
- Vesna Kruljac, Lazar Trifunović. Protagonist i antagonist jedne epohe, monografija, Narodni muzej, Beograd, 2009.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Direktori Narodnog muzeja Srbije | ||
|---|---|---|
|  | |
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
