Manastir Privina Glava
| Manastir Privina Glava | |
|---|---|
 Saborna crkva | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Privina Glava |
| Opština | Šid |
| Vreme nastanka | 12. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
Privina (Pribina) Glava je najzapadnije smešten manastir od svih 16 Fruškogorskih manastira. Manastir se nalazi u krajnje zapadnom delu Fruške gore, na oko pet kilometara severoistočno od grada Šid, a pored istoimenog sela Privina Glava, nekadašnjeg prnjavora. Manastirska crkva je posvećena Saboru Svetih Arhanđela.[1]
Gavrilo Marić, bio je iguman manastira u periodu od 2002. do 2017. godine.[2]
Pripada Eparhiji sremskoj Srpske pravoslavne crkve i predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ovaj manastir je dobio je ime po osnivaču vlastelinu (u starosti pustinjaku) Privi (Pribi)[3] iz 12. veka. Taj stari isposnik je navodno skupio slične sebi iz Moravije (Moravske?) prognane sveštenike, i istočno od izvora (gde je sad manastirsko groblje) podigao prvu crkvu i ćelije. Obnovljen je verovatno 1496. godine od strane despota Jovana i vladike Maksima Brankovića, ali se prema turskim dokumentima njegovo osnivanje ili obnova vezuje za sredinu 16. veka. Despot Jovan Branković je imao svoju stolicu (utvrđeni grad) u obližnjem Berkasovu, na brdu Despotovcu. Manastirska bogomolja je podignuta kod izvora potoka zvanog Priva ili Priba. Prema turskom tefteru iz 1566-1567. godine popisana je tada ''Pribiglava".[4] Privina glava se spominje u 17. veku povodom obnove iluminiranog rukopisa iz 14. veka, poznatijeg kao "Minhenski psaltir". Prema ovom rukopisu, manastir Kovilj osnovali su monasi Privine Glave na svom imanju.[5]
Na kraju tursko-austrijskih ratova manastir je opusteo zbog čestih nemira, pa su se monasi u manastir vratili tek posle zaključenja Karlovačkog mira 1699. godine. Manastir je 1702. godine posedovao 200 jutara oranice, livada i pašnjaka i 582 jutra šume.[6] Iguman manastira Sava bio je 1718. godine poslanik na srpskom crkveno-narodnom saboru, 1731. to će biti iguman Petronije. Kada je 1741. godine[7] kopan temelj za novi hram nađen je u zemlji kamen sa uklesanim tekstom[8], koji svedoči o godini obnove tj. 1496. godini. Gradnja nove crkve je započeta 1741. godine a prvi ktitor bio je Simeon Vuković iz Šarengrada, sa prilogom od 1000 f. Po upokojenju njegovo telo je sahranjeno u kripti u podu te crkve.[9] Simeonov sin Jovan podigao je 1771. godine zvonik na crkvi, a Marinka, udova Jovana Monasterlića oberkapetana morovićkog, platila je da se kupi veliko zvono. Na mestu starije crkve iz kasnog srednjeg veka 1753. godine sagrađena je nova crkva, posvećena Sv. Arhanđelima Gavrilu i Mihajlu, dvospratni konaci sa južne i istočne strane. Crkva je kao završena osveštana 18. juna 1760. godine,[3] a tom prilikom su skupljani prilozi za podizanje monaških ćelija. Godine 1766. iguman manastirskog opštežiteljnog bratstva bio je Danil Radušević, a pored njega se pominju: Visarion Kuzmanović namesnik i zakleti starac, Mojsej Plavšić proiguman i zakleti starac poput i Nikanora Mihajlovića i Misaila Jovanovića.[10]
Manastirska bratija je 1824. godine naručila primerske "Srpskog letopisa". Iguman je tada Danil Jovanović a kaluđeri prenumeranti: Sofronije Radanović, Prokopije Trnjaković, namesnik Aleksandar Medinac i Josif Marić.[11] Iguman Privine glave bio je 1834. godine "prepodobni" Serafim ot Mirosavljević.
Godine 1931. desio se tragičan događaj u manastiru. Odpušteni šumar Ješa Popović iz Šida, koji je čuvao manastirske šume, da bi se osvetio vratio se u manastir. Sa njim je došao njegov tast Danilo, koji je isekao lice i izbo nožem igumana Metodija Subotića.[12]
Monahe su iz manastira proterale ustaše 1941. godine, isti su opljačkali, ali na sreću nisu razarali manastir. Crkva sa ikonostasom je ostala nepovređena, ali je iz nje sve odneseno, a stolovi su spaljeni. I konak je ostao nepovređen, ali je i iz njega sve odneseno. Knjižnicu je spalio učitelj Vlatko Hranilović, upravnik doma ustaške mladeži u ovom manastiru. U trpezariji su bili portreti i slike: Stefana Stratimirovića, Jovana Rajačića, Šakabente, Germana Anđelića kao đakona, igumana Teofana Kosovca i još dve slike Aksentija Marodića, Pobeda dobra nad zlim (1880) i Arhangel Mihailo.[13]
Zahvaljujući tome što manastir od ustaša nije srušen (jer je bio Dom ustaške mladeži), rekonstrukcijom manastira, započetom 1987. godine, brzo je vraćen u prvobitno stanje, čak se danas rade i novi objekti. Najveća pažnja poklonjena je restauraciji i konzervaciji ikonostasa.
Manastir je danas ženski, u njemu žive dva monaha i četiri monahinje. Pored igumana oca Gavrila Marića tu je je monah Serafim.[14]
Današnje stanje[uredi | uredi izvor]
Hram Svetih Arhangela Mihaila i Gavrila ima trikonhalnu osnovu sa kupolom na slobodnim stupcima. Priprata je izgrađena sredinom 18. veka nad temeljima starije crkve, u stilu koji podražava crkvu manastira Hopovo, a na njenu zapadnu fasadu krajem 18. veka dozidan je barokni zvonik. Oslikavanje ikonostasa, ikona na stubovima pred oltarom i ikona na prestolima, kao i zidne slike u crkvi izveo je 1786/91. godine Kuzman Kolarić.[15]
Pored hrama Svetih Arhangela, u okviru manastirskog kompleksa nalaze se i crkve Bogorodičinog Pokrova (iz 2004. godine) i Svetog Georgija (iz 2006. godine), dok se na brdu iznad manastira nalazi i crkva Uzdizanja časnog krsta (iz 2010. godine).
Galerija[uredi | uredi izvor]
Saborna crkva svetog arhangela Gavrila[uredi | uredi izvor]
Crkva Pokrova presvete Bogorodice[uredi | uredi izvor]
Crkva Svetog Georgija[uredi | uredi izvor]
Crkva Uzdizanja časnog krsta[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Manastir Pribina Glava”. Manastiri Srbije. Arhivirano iz originala 28. 06. 2018. g. Pristupljeno 28. 6. 2018.
- ^ „Usnuo u Gospodu arhimandrit Gavrilo | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. www.spc.rs (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 23. 10. 2021. g. Pristupljeno 2021-10-23.
- ^ a b Grlica, Mirko, ur. (2010). Koliko se poznajemo: iz istorije nacionalnih zajednica u Vojvodini. Novi Sad: Izvršno veće APV. str. 6.
- ^ "Južnoslovenski filolog", Beograd 1993.
- ^ Svetinja samu sebe gradi („Večernje novosti“, 25. novembar 2013)
- ^ Rudolf Horvat, Mato Artuković: "Srijem: naselja i stanovništvo", Osijek? 2000.
- ^ "Srbadija", Beč 1875.
- ^ "Školski list", Sombor 28. februar 1867.
- ^ "Školski list", Sombor 28. marta 1867.
- ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 15. avgust 1904.
- ^ "Serbski letopisi", Budim 1824.
- ^ "Vreme", Beograd 1. april 1931.
- ^ Mirković, Lazar (2022). Srpski Sion, broj 1., str. 19., Šišatovačka crkva i konak u ruševinama. Srijemski Karlovci.
- ^ http://www.eparhija-sremska.rs Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. april 2013) › manastiri › privina-glava
- ^ Zbornik radova: "Manastir Šišatovac", Beograd 1989.
