Hronologija Narodnooslobodilačke borbe februar 1942.
Hronološki pregled važnijih događaja vezanih za Narodnooslobodilačku borbu naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom februara meseca 1942. godine:
 ← januar · Hronologija Narodnooslobodilačke borbe u 1942. godini · mart → |
2. februar[uredi | uredi izvor]
- U oslobođenoj Foči Centralni komitet KPJ i Vrhovni štab NOP i DVJ izdali dva značajna dokumenta za organizaciju i dalji razvoj narodne vlasti — Zadaci i ustrojstvo narodnooslobodilačkih odbora i Objašnjenja i uputstva za rad NOO u oslobođenim krajevima. Ovi dokumenti poznati su kao „Fočanski propisi”, a njihov autor je Moša Pijade.[1]
4. februar[uredi | uredi izvor]
- Južno od Budve iskrcala se iz podmornice anglo-jugoslovenska misija pod nazivom Hidra, koju su sačinjavali: major Terens Aterton (engl. Terence Atherton), podoficir Patrik Donovan (engl. Patrick O'Donovan) i radio-telegrafist, kao i avijatičarski poručnik bivše jugoslovenske vojske Radoje Nedeljković. Misiju su jedinice Lovćenskog partizanskog odreda prihvatile i dopratile do Glavnog štaba NOP odreda za Crnu Goru i Boku, koji se tada nalazio u selu Gostilju, kod Podgorice.[2]
5. februar[uredi | uredi izvor]
- Otpočeo napad četničko-nedićevskih, italijanskih i muslimanskih jedinica na oslobođenu teritoriju između Lima i Uvca, koju su branili bataljoni iz Čačanskog, Užičkog, Prvog i Drugog šumadijskog odreda, kao i Prvi i Drugi zlatarski i Mileševski partizanski bataljon.[3]
7. februar[uredi | uredi izvor]
- U selu Kosatica, kod Prijepolja, četnici zarobili trojicu istaknutih partizana — Mišu Pantića, Ljubu Mićića i Ljubu Popovića. Oni su odseli kod jednog domaćina, koga je Mićić poznavao od pre rata, ali ih je on kao simaptizer četnika, odao i četnici su ih zarobili na spavanju. Lekara Mišu Pantića (1904—1942), koji je bio jedan od organizatora ustanka u valjevskom kraju, četnici su odmah ubili i uzeli njegov kožni kaput, a Mićića i Popovića su odveli u Prijepolje i predali Italijanima. Potom su predati četnicima Vučka Ignjatovića i sprovedeni u Užičku Požegu. U toku puta, Popović je uspeo da pobegne, a Mićić je u Požegi osuđen na smrt i obešen 8. marta 1942. godine.[4]
8. februar[uredi | uredi izvor]
- U manastiru Ostrog, kod Nikšića, od 8. do 9. februara održana Skupština crnogorskih i bokeljskih rodoljuba tzv. „Ostroška skupština“, na kojoj je prisustvovalo 65 delegata iz čitave Crne Gore. Skupština je održana na inicijativu Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru i Boku, a na njoj je doneta „Rezolucija“ i izabran Glavni Narodnooslobodilački odbor Crne Gore i Boke, kao i njegov Izvršni odbor.[2]
12. februar[uredi | uredi izvor]
- U toku noći 12/13. februara u logoru Crveni krst u Nišu izbila pobuna zatvorenika, koji su napali stražare i potom izvršili bekstvo. Tokom obračuna sa stražarima poginulo je 11 stražara i 40 zatvorenika, a 102 zatvorenika su uspela da pobegnu. Od grupe pobeglih zatvorenika, njih šestorica su ponovo uhvaćena, dok su ostali — njih 96 uspeli da se sakriju ili stignu do oslobođene teritorije. Veliku pomoć beguncima pružili su seljaci iz okolnih sela, koji su ih prihvatali i skrivali. U znak odmazde za bekstvo Nemci su narednih dana streljali 850 talaca. Ovo je bilo jedino masovno bekstvo iz nekog koncentracionog logora u čitavoj okupiranoj Evropi.[3]
13. februar[uredi | uredi izvor]
- Grupa diverzanata, predvođena Boškom Palkovljevićem Pinkijem, minirala i srušila železnički most na reci Bosut, između sela Morovića i Višnjićeva.[3]
18. februar[uredi | uredi izvor]
- U selu Brusnik, kod Zaječara četnici Koste Pećanca streljali Branka Perića (1913—1942), bivšeg komandanta Krajinskog partizanskog odreda, koji je zarobljen u Žagubici, a nakon toga u Negotinu osuđen na smrt. Smrtna kazna izvršena je u Perićevom rodnom selu u prusustvu velikog broja meštana. Nakon rata, proglašen je za narodnog heroja.[5]
20. februar[uredi | uredi izvor]
- Četnici kapetana Stevana Damjanovića Leke (sa kojima su partizani imali dogovor o nenapadanju) izvršili iznenadni napad na Štab Majevičkog partizanskog odreda u selu Vukosavci, na Majevici, i ubili trideset boraca i članova Štaba, među kojima su bili — komandant Ivan Marković Irac (1909—1942) i politički komesar Odreda Fadil Jahić Španac (1910—1942), kao i članovi Štaba — Albin Herljević (1916—1942) i Pero Ćuskić (1914—1942), narodni heroji. Istog dana, četnici su napali i jednu četu Odreda i ubili osam boraca, među kojima i Strahinju Mitrovića (1922—1942), narodnog heroja.[6][7][8][9][10][11]
- U toku blokade sela Kumana, kod Novog Bečeja, koja je trajala od 13. do 25. februara, jake nemake policijske snage, predvođene Jurajom Špilerom, komandantom javne bezbednosti za Banat, otkrile ukupne 32 baze, u kojima su bili bazirani pripadnici Kumanačko-melenačkog partizanskog odreda. U toku akcije je na licu mesta ubijeno 18 ljudi, a uhapšeno je oko 200 ljudi, od kojih je kasnije oko 100 streljano. Prilikom pretresa kuće Ljubinke Petrović, 20. februara, otkrivena je baza u kojoj su se nalazili Ljubica Odadžić (1913—1942), član Sreskog komiteta KPJ i inženjer Ivan Knežević Coto (1910—1942), dugogodišnji član KPJ i diverzantski instruktor Odreda. Prema ranijem dogovoru, oni su prilikom otkrivanja baze pokušali da izvrše samoubistvo. Coto je uspeo u ovoj nameri, ali se u Ljubicinom pištolju metak zaglavio i ona je uhapšena. Nakon hapšenja, sprovedena je u Veliki Bečkerek, gde je isleđivana i mučena. Streljana je 10. marta 1942. u Pančevu, zajedno sa 50 talaca, a posle rata je proglašena za narodnog heroja.[12][13][14]
21. februar[uredi | uredi izvor]
- U oslobođenom Skender Vakufu, od 21. do 23. februara, održana Prva oblasna konfernecija KPJ za Bosansku krajinu, koju je organizovao Đuro Pucar Stari, sekretar OK KPJ za Bosansku krajinu i član PK KPJ za Bosnu i Hercegovinu. Konferneciji su prisustvovali predstavnici okružnih, sreskih i mesnih partijskih organizacija, komandanti i politički komesari partizanskih odreda, bataljona, četa, partijski radnici sa terena i dr. Konferencija je imala veliki značaj jer je na njoj analiziran celokupan rad KPJ i SKOJ od početka ustanka u Bosanskoj krajini, a tokom Konferencije su date i direktive za dalje jačanje i učvršćivanje partizanskih jedinica, za proširivanje baze ustanka masovnim uključivanjem muslimanskih masa u NOP, pooštrena je borba protiv šovinizma i četničke izdaje i dr. Na Konferneciji su preneti zaključci sa Pokrajinskog savetovanja u Ivančićima i formiran novi Operativni štab NOP i DV za Bosnasku krajinu u sastavu — komandant Kosta Nađ, politički komesar Obren Stišović, načelnik Štaba Mladen Stojanović.[6][15]
22. februar[uredi | uredi izvor]
- U selu Tuležu, kod Aranđelovca, grupa boraca Oraške partizanske čete upala u nemačko-četničku zasedu. U ovoj borbi poginulo je 30 partizana. Među poginulima je bio i Svetomir Mladenović Sveta (1916—1942), koji je nakon ranjavanja izvršio samoubistvo, da ne bi bio zarobljen. Posle rata je bio proglašen za narodnog heroja.[3][16]
- U selu Vukosavcima, kod Lopara, u kome su 21. februara izvršili likvidaciju Štaba Majevičkog partizanskog odreda, četnici ubili dr Rosu Hadživuković (1912—1942), lekarku ovog odreda.[17]
27. februar[uredi | uredi izvor]
- Jedinice Ličke grupe partizanskih odreda oslobodile Donji Lapac. U ovoj borbi zarobljeno je 150 italijanskih vojnika i oficira, dok je njih 23 poginulo. Zaplenjena je i znatna količina oružja, municije i drugog ratnog materijala. Partizani su imali 23 ranjena i 14 pogulih boraca, među kojima je bio i komandant Lapačkog partizanskog bataljona Stojan Matić (1915—1942), narodni heroj.[18][19]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 187–190.
- ^ a b Hronologija NOB 1963, str. 213–216.
- ^ a b v g Hronologija NOB 1963, str. 219–222.
- ^ Radovanović 1986, str. 199.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 89.
- ^ a b Hronologija NOB 1963, str. 209–212.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 499.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 307.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 284.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 168.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 569.
- ^ Narodni heroji 2 1982, str. 569.
- ^ Likovi revolucije 1962.
- ^ Vojvodina 1963, str. 39.
- ^ Bašić 1969, str. 141–156.
- ^ Narodni heroji 1 1982.
- ^ Kovačević 1990, str. 185.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 216–217.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 519.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vojvodina u borbi. SUBNOR SR Srbije/ Predsedništvo AP Vojvodine. 1963. COBISS.SR 42811911
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojnoistorijski institut. 1963. COBISS.SR 50018311
- Bašić, Rade (1969). Doktor Mladen. Beograd: „Narodna armija”.
- Hronologija revolucionarne delatnosti Josipa Broza Tita. Beograd: Export-press. 1978. COBISS.SR 50094343
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom II 1941—1945. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 49272583
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49291527
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49300743
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
- Radovanović, Jovan R. (1986). Požega u NOR i revoluciji 1941—1945. Užička Požega: OO SUBNOR Užička Požega i SO Užička Požega.
- Kovačević, Radivoje (1990). Drama u Vukosavcima. Brčko: OO SUBNOR Brčko.
