Bezedek
| Bezedek mađ. Bezedek | |
|---|---|
 Rimokatolička crkva u Bezedeku | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Mađarska |
| Region | Južna prekodunavska regija |
| Županija | Baranja |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 236 |
| — gustina | 20,77 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 51′ 59″ S; 18° 35′ 08″ I / 45.86631° S; 18.58552° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 11,36 km2 |
  Bezedek Bezedek na karti Mađarske | |
| Poštanski broj | 7782 |
| Pozivni broj | 69 |
| Veb-sajt | |
| bezedek.ekisterseg.hu | |
Bezedek[1] (mađ. Bezedek, nem. Berseneck) je selo u Mađarskoj, u krajnje južnom delu države. Selo upravo pripada Mohačkom srezu Baranjske županije, sa sedištem u Pečuju.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Naselje Bezedek nalazi u krajnje južnom delu Mađarske, blizu državne granice sa Hrvatskom. Najbliži veći grad je Mohač.
Istorijski gledano, selo pripada mađarskom delu Baranje. Područje oko naselja je ravničarsko (Panonska nizija), približne nadmorske visine oko 120 m. Severno od naselja se izdiže Viljansko gorje. Oko naselja nema većih vodotoka, a dalje ka istoku protiče Dunav.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema podacima iz 2013. godine Bezedek je imao 236 stanovnika. Poslednjih godina broj stanovnika opada[2].
Pretežno stanovništvo u naselju čine Mađari rimokatoličke veroispovesti, a manjine su Nemci (oko 8%), Srbi i Romi.
Selo je poznato po važnosti za srpsku manjinu u Mađarskoj, nekada brojnu (1910. oko 235%), a danas malobrojnu, ali i dalje prisutnu (par duša).
Popis 1910.[uredi | uredi izvor]
| Bezedek[3] | |
|---|---|
| jezik | vera |
Istorija Srba u mestu[uredi | uredi izvor]
Srbi su u naselju prisutni još od srednjeg veka, ali je njihov broj posebno narastao posle Velike seobe.
Pred Uskrs tokom posta 1735. godine ispovedilo se i pričestilo pred srpskim sveštenikom 26 pravoslavaca. Bili su to domačini porodica Ubavić, Ružičić, Bogosavljev, Čordaš, Petrov, Ćosić i Ašačan. U mestu je 1731. godine izbrojano devet srpskih domova. Broj stanovnika je 1796. godine bio 200 duša, a vek kasnije, malo ih je manje - 175 na broju.[4]
Godine 1815. u Bezedeku nije bilo ni pravoslavne crkve ni srpske škole. Srba je bilo samo oko 20 kuća. Na sred sela je bio improvizovan zvonik sa jednim zvonom. Došao je mladi Adam Dragosavljević za učitelja, i pogodio se da mu daju od kuće: po pet oka žita, 30 oka kukuruza i jedan hleb godišnje. Pored učiteljskog posla morao je i da bude zvonar. Parohiju je opsluživao pop iz Lipova. Otišao je odatle već 1816. godine Dragosavljević, u Monoštor.
Bio je 1824. godine prenumerant jedne srpske knjige mesni učitelj Dionizije Čordašić.[5] Jedini pretplatnik srpske knjige 1831. godine u Borjadu, zapisao se Kozma Tomić učitelj Bezedečki.[6] Bezedek je filijala lipovske parohije 1846. godine; samo su im škole razdvojene. U jedinstvenoj parohiji šeste klase, Lipova i Bezedek su 1865. godine zajedno imali 549 pravoslavnih duša.[7] U Bezedeku je 1867. godine popisano 177 stanovnika Srba.[8] Po popisu iz 1900. godine u mestu živi 129 pravoslavnih Srba.
Učitelj u mesnoj školi bio je 1846. godine Petar Mirković koji je učio 12 đaka.[9] Bezedečki učitelj Aron Gojković je 1868. godine morao da polaže učiteljski ispit u Somboru, na tamošnjoj preparandiji.[10] Srpska narodna škola u mestu Bezedeku bila je sudeći po izveštaju eparhijskog školskog referenta Popovića 1884. godine - očajna! Kada je revizor došao 8. marta u školu bezedečku "nije zatekao ni jednog učenika", a bilo ih je 10 na spisku upisanih. A školska odaja je niska, mračna i bez ikakvih učila, samo što ima jednu skamiju, i tu je jedan krevet u učionici na kom noćiva sestra učitelja Arona Gojkovića. Za nju kaže da je "baba, sva u ritama, uz to 'nema' (tj. gluvo-nema)". Isti učitelj je prešao 73 godine života, nije za svoje zvanje zakonito osposobljen, "školu nikad ne drži" i ima platu od 6 f. u novcu, devet merova napolice, devet merova kukuruza, tri fata drva, i uživa dva lanca zemlje, jednu sobu i "kujnu". Napisao je Popović "s pogledom na očajno stanje ove škole" predlog mera: da se naloži učitelju Aronu Gojkoviću da "svoju gluvo-nemu sestru" iz škole iseli, a da nastavu uredno drži jer će se učiteljskog zvanja lišiti. Naložio je dalje i crkvenoj opštini Bezedek, koja je parohijska filijala Lovačka, da školu sredi. Školsku sobu da parohijani oprave, okreče, postave bar još dve skamije, da nabave tablu i računaljku i svoju decu da meštani u školu uredno šalju.[11] Školske godine 1990/1901. osnovna škola u Bezedeku je pripojena školi u Lipovi, jer su na udaljenosti manjoj od pola sata. Srbi iz Bezedeka "ne mogu da izdržavaju školu".[12] Izgleda da su se u međuvremenu stvari promenile bar malo na bolje. Škola je 1905. godine jedina srpska ustanova, koja opstaje kao narodna. Ima jedno školsko zdanje zidano u međuvremenu - 1903. godine. Školski upravitelj je Roman Podrušac a staratelj Bogoljub Anđelić. Redovnu nastavu je pratilo 12 učenika, a u nedeljnu školu ide devet đaka starijeg uzrasta.[13] Učiteljica u mesnoj školi je 1907. godine Sofija Mrđanova, rodom iz Sombora, koja služi tri godine u mestu.[14]
Godine 1905. Bezedek je mala opština u Dardanskom srezu. Tu živi 627 stanovnika u 119 domova. Srbi su manjina; ima 133 pravoslavne duše (ili 22%) sa 15 kuća. od srpski javnih zdanja tu je samo narodna škola. Crkve nema, ali postoji srpsko pravoslavno groblje. Crkvena opština je u mestu, skupština je redovna pod predsedništvom Jovana Ivanovića. Crkveno-opštinski posed je samo tri kj. zemlje. Parohijani čine parohijsku filijalu one u Lipovi, gde se nalazi i sveštenik koji vodi matrikule vernika iz mesta.[15]
Posle Prvog svetskog rata i podele Baranje na dva dela — danas mađarski (severni, veći) i hrvatski (južni, manji), Lipovo se našlo u sasvim drugačijem, nepovoljnijem položaju. Nova granica između Republike Mađarske i Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, našla se na par kilometara od naselja. U sledećim godinama veći deo Srba se iselio u srpske delove novoobrazovaneKraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca[1].
Početkom 21. veka u Bezedeku malo je ostalo tragova o srpskom viševekovnom prisustvu. Crkve više nema, postoji još srpsko pravoslavno groblje, koje je uređeno. Vlasnik je srpska pravoslavna crkvena opština, a sačuvano je samo 24 starih spomenika.[16]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Optiranje i iseljavanje Srba u Mađarskoj 1920-1931. - Poreklo
- ^ Baranya (Hungary): County, Towns and Villages - Population Statistics in Maps and Charts
- ^ „Jezički i verski sastav stanovništva Kraljevine Ugarske po naseljima, Popis 1910. godine”. Arhivirano iz originala 13. 1. 2018. g. Pristupljeno 22. 2. 2019.
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1895. godine
- ^ Vasilije Bulić: "Zemleopisanije vseobšćeg", Budim 1824. godine
- ^ Jovan Berić: "Pritce libo Sravniteljne besede", Budim 1831. godine
- ^ "Srpski letopis", Budim 1866. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
- ^ "Školski list", Sombor 1868. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1884. godine
- ^ "Srpski sion", Karlovci 1902. godine
- ^ Mata Kosovac, navedeno delo
- ^ "Školski list", Sombor 1907. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
- ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta
