Vrelo Kavak
| Vrelo Kavak | |
|---|---|
| Tip | Kraško |
| Izdašnost | 85 l/sec m3/s |
| Temperatura vode | 12 - 13 °C |
| Planinski venac | Vlaška planina |
| Geoprostor | Pirotska kotlina |
| Oblast | Jugoistočna Srbija |
| Država | Srbija |
  | |
Vrelo Kavak jedno je od mnogobrojnih dubinskih kraških izvora u kršu Istočne Srbije, u sastavu sliva Nišave, koji se nalazi na obodu grada Pirota, u Pirotskoj kotlini, na nadmorskoj visini od 372 m na severoistočnom krilu Vlaške planine. Aministrativno pripada Opštini Pirot i Pirotskom upravnom okrugu.[1]
Geografske odlike[uredi | uredi izvor]
Pirotska kotlina je pre jezerske faze bila jako skrašćena, nakon čega je pokrivena jezerskim neogenim sedimentima, a podjezerski izvori su izgradili svoje vertikalne kanale. Nakon povlačenja jezera izvori su nastavili da izdaju vodu na dnu Pirotske kotline. Najveće kraško vrelo na njenom dnu je Kavak. Voda koja tu izvire ima sabirnu oblast na severoistočnom krilu Vlaške planine.[1]
Vrelo Kavak, koje se nalazi u centralnom delu Pirotske kotline, u lokalitetu Rogoz,
- najznačajnije je vrelo Pirotske kotline — zbog toga što preko njega ističe najveća količina voda iz ovog dela masiva Vlaške planine), i
- najinteresantnije je vrelo Pirotske kotline — zbog načina isticanja i celokupnog geološkog konteksta.[2]
Do isticanja voda kroz neogene naslage dolazi kao posledica blokovske strukture krečnjaka koji predstavljaju podinu neogenih naslaga. U zoni vrela, blok krečnjaka je izdignut do dubine manje od 30 m, dok se u neposrednoj blizini vrela dubina krečnjaka kreće i preko 70 m.[3] Visina zona prihranjivanja vrela i duboka cirkulacija uslovljava sifonalno isticanje voda kroz relativno tanke peskovito - glinovite i peskovito - šljunkovite naslage kotline.
Izdašnost vrela je u minimumu oko 85 l/s, a izdašnost je relativno ujednačena. Posebno je značajna stabilnost kvaliteta voda i odsustvo zamućivanja.
Ekspolatacija vrela[uredi | uredi izvor]
Vrelo je delimično kaptirano za potrebe vodosnabdevanja Pirota, dok višak vode slobodno otiče i nema stalnog praćenja tih količina.[3][1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Kraška vrela — Vrelo Kavak U: Mrđan M. Đokić, Nišava – potamološka studija, doktorska disertacija, Niš, str. 41-42.
- ^ M. Mandić: Karstna vrela Pirotske kotline Pirotski zbornik 40 (2015) 203-225. str. 222-223
- ^ a b Vukićević, M., Kostić, S., Milošević, D., Novitović, A., Pejčić, T. (2006). Izveštaj o detaljnim hidrogeološkim istraživanjima na području vrela Kavak, Bezdan i Ćeltaš u cilju sagledavanja mogućnosti njihovog korišćenja za vodosnabdevanje Pirota i okoline, fond preduzeća „Geofizika-ING“, Beograd
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Petrović J. (1999): Priroda Pirotske kotline i gornjeg Ponišavlja. Institut za geografiju, Prirodno-matematički fakultet u Novom Sadu, Novi Sad
- M. Mandić: Karstna vrela Pirotske kotline Pirotski zbornik 40 (2015) 203-225.
- Stanković, S. (1997). Geografija Ponišavlja, Srpsko geografsko društvo, Beograd.