Vukosava Velimirović
| Vukosava Velimirović | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Vukosava Vuka Velimirović |
| Datum rođenja | 30. jun 1888. |
| Mesto rođenja | Pirot, Kraljevina Srbija |
| Datum smrti | 12. decembar 1965. (77 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija |
| Zanimanje | vajar |
| Porodica | |
| Roditelji | Jelena i Miloš Velimirović |
| Umetnički rad | |
| Polje | vajarstvo |
Vukosava Vuka Velimirović (Pirot, 30. jun 1888 — Beograd, 12. decembar 1965) bila je prva srpska vajarka, dečji pisac, ilustrator, likovni kritičar i prevodilac. Bila je jedna od najznamenitijih ljudi u polju vajarstva, 20. veka. Njeno ime učvršćeno je u britanska i američka izdanja Rečnika zapadnih vajara u bronzi, kao i u Biografski rečnik vajara dvadesetih i tridesetih godina 20. veka. Bila je jedna od retkih srpskih vajarki, koja je stekla priznanje između dva svetska rata[1].
Biografija[uredi | uredi izvor]
Vukosava je rođena u Pirotu, 1888. godine, kao četvrta ćerka i šesto dete po redu od ukupno jedanaestoro u porodici, od oca Miloša koji je bio prota i majke Jelena Velimirović, učiteljice i domaćice. Osnovnu školu završila je u Pirotu, a od još od detinjstva pokazala je interesovanje za umetnost, posebno za crtanje i modelovanje. Odrasla je u intelektualnoj i patrijarhalnoj porodici, a imala je dva starija brata koji su studirali u Moskvi i Sankt Peterburgu, od kojih su ostali članovi porodice dobijali pisma o svim događajima i novostima u svetu nauke i umetnosti, za koje su bili zainteresovani.
U ranoj mladosti je pisala pesme, bajke, crtala stripova za decu, pravila oblike od gline što je i tada bilo jasno da će njen život biti obeležen umetnošću.
Godine 1911. cela porodica se preselila u Beograd, gde je Vukosavin otac prota Miloš dobio premeštaj. Odmah nakon dolaska u Beograd, Vukosava upisuje Umetničko-zanatsku školu i tada počinje njen umetnički život. Navodi se da je Vukosavina generacija učenica bila jedna od najtalentovanijih, a pored Vukosave, pohađali su je i Zora Petrović, Jelisaveta Petrović, Nada Đukanović, Olga Golemović, Dara Mićić, Jelena Radaković i mnogi drugi veliki umetnici.[2]
Tokom studiranja, veliki broj čuvenih vajara i ostalih umetnika primetili su dar za vajarstvo Vukosave, a među njima čuveni srpski vajar Đorđe Jovanović i slikar Uroš Predić, koji joj je bio veliki prijatelj i zbog svog poštovanja prema njenog radu nazvao je delija-devojka.
Vukosava Velimirović je bila udata za grofa Lisjena de la Martinerija, sa kojim se nakon tri godine braka razvela. U zrenjaninskom Narodnom muzeju, čuva se pozivnica za veridbu Vukosave Velimirović[2].[3]
Prijateljstvo sa Urošem Predićem[uredi | uredi izvor]
Tokom Prvog svetskog rata, Vukosava se sa svojom porodicom više puta selila, pa je živela u Kuršumliji i Kruševcu. Njen stariji brat Borislav bio je direktor Pasterovog instituta u Harkovu i na sve načine je pokušavao da pomogne svojoj porodici tokom ratnih godina. Vukosava je u to vreme radila u gimnaziji, gde je predavala lepo pisanje i crtanje. U to vreme, upoznala je čuvenog slikara Uroša Predića.
Odnos između Predića i nje je bio prijateljski, a njihova pisma čuvaju se u Istorijskom arhivu u Pančevu. Kao zahvalnost u vidu prijateljstva i poštovanje zbog stvaranja velike umetnosti, Uroš Predić je 1926. godine naslikao portret ove srpske umetnice, a slika se čuva u SANU.
Prijateljstvo između ova dva umetnika je nastavljeno i nakon završetka Prvog svetskog rata, kada se Uroš Predić vratio u Beograd, a Vukosava preselila u prestonicu umetnosti, Pariz.[2] Stupila je u vajarski umetnički studio čuvenog francuskog stvaraoca Burdela.[4]
Vajarski rad[uredi | uredi izvor]
Kroz svoju karijeru, radila je portete, alegorijske figure, fasadne i reljefne skulpture. Svoju karijeru vajarke započela je još tokom studiranja. List Politika je povodom izložbe u Umetničkoj školi u Beogradu pisao o skulpturi Vukosave Velimirović, gde je naglašeno da ona ima talenta, ali još mnogo početničkog. Sa njenih početaka u vajarstvu najviše se ističe skultura „Otac“ (reljef), koja je bila na izložbi u Milanu i skulptura „Gospođa Cveta Drobnjak“ (bista).
Nakon odlaska u Pariz posle Prvog svetskog rata, gde se kao već oformljena vajarka uputila u Rim, u kome je takođe usavršavača svoj talenat za vajarstvo. Tokom boravka u Rimu, usavršavala se na Umetničkoj Akademiji i u ateljeu Estona Ferarija, nakon čega počinje njena velika karijera. U Rimu je izradila bistvu italijanskog baritona Mateasa Batistinija, koja joj je donela slavu i bila odskočna daska odnosno početak profesionalne skulpturske karijere.
Nakon povratka u Pariz, Vukosava se posvećuje uglavnom istorijskim temama, pa tako izrađuje skulpture Majke Jugoviće, Jerine Branković, Milice Hrebeljanović, Ane Nemanjić, Jelenu Anžujsku, Jefimiju, Simonidu Nemanjić, Jelenu Lazarević Balšić Hranić, Vukosave, žene Miloša Obilića i mnoge druge[2]. Istakla je uvek želela da ostavi iza sebe nešto trajno, što će biti od koristi čitavim pokolenjima, pa je upravo zato odradila veliki broj znamenitih ženskih srpskih ličnosti iz istorije, za koju se tokom života izuzetno interesovala.
Vukosava je često putovala po Evropi, gde je išla sa namerom da uradi nova dela[5]. U Francuskoj je portretisala rusku emigraciju, francusko plemstvo, i umetnike kao što su bas Fjodor Šaljapin, pevačicu i igračicu Žozefinu Beker. Tokom svog boravka u Španiji, uradila je veliki broj portreta markiza i intelektualaca, a na poziv osnivača moderne Turske, Mustafe Kemala Ataturka, odradila je njegov portret i dobila ponudu da odradi spomenik Republici Turskoj, koji ipak nije sproveden u delo.
Radila je i u svojoj zemlji, pa je na kući porodice Veljković, koja ima status spomenika kulture[6] odradila nekoliko skulptorskih kompozicija[7]
U Parizu je, pored mnogobrojnih dela odradila i bistu More Đaferija, pariskog političara i advokata. Bista je zajedno sa još nekoliko drugih, prvi put izložena u galeriji „Žorž Pti“. Pored ove biste, izložila je biste uglednih Srba, Miroslava Spajakovića jugoslovenskog ministra u Parizu i Đorđa Vajferta[2].
Nakon Drugog svetskog rata, u SFRJ njena karijera je krenula silaznom putanjom, a Vukosava iako je podjednako dobro radila kao pre, nije mogla da nađe posao. Na nagovor svoje porodice, učestvovala je na konkursu za spomenik pobednicima, na kojem nije prošla.[8]
Pomogla je bratu, Borislavu Velimiroviću, koji je trebalo da budem streljan zbog osude da je kao lekar u Pirotu pomagao svim strana u ratu. Otišla je kod Moše Pijade, koga je poznavala iz Umetničko-zanatske škole. Nakon dugog obeđivanja, njen brat je oslobođen. Njeni radovi i danas su prisutni duž čitave Evrope.[9]
Bila je članica beogradskog umetničkog udruženja Lada i članica Udruženja likovnih umetnika Srbije od 1922. godine.[10]
U maloj galeriji Umetničkog paviljona "Cvijeta Zuzorić", od 31. avgusta do 16. septembra 2018. godine, održana je izložba "Vukosava Vuka Velimirović - Prva srpska vajarka".[11]
Smrt[uredi | uredi izvor]
Preminula je u Beogradu, 12. decembra 1965. godine u 77. godini života. Sahranjena je na Novom groblju u Beogradu, skromno, u krugu porodice i najbližih prijatelja.
Vuka Velimirović, prva srpska vajarka, ostala je uglavnom nepoznata širem krugu ljubitelja likovne umetnosti.[8]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Kod dva bela goluba”. Radio-televizija Srbije. Pristupljeno 11. 6. 2015.
- ^ a b v g d „Prva srpska vajarka”. Pressonline.rs. Arhivirano iz originala 03. 07. 2017. g. Pristupljeno 26. 5. 2017.
- ^ Minić, Renata D. (1995). – Reč i slika –. Požarevac: Narodna biblioteka „Ilija M. Petrović“. str. 180,192.
- ^ "Pravda", Beograd 1940. godine
- ^ Zbornik Narodnog muzeja, Knjiga 14,Izdanje 2. Beograd: Narodni muzej Beograd. 1990.
- ^ Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
- ^ „Otkrivena sveska-spomenar Vuke Velimirović”. Večernje novosti. Pristupljeno 2. 3. 2014.
- ^ a b „Svetski putevi protine kćeri”. Večernje novosti. Pristupljeno 13. 3. 2014.[mrtva veza]
- ^ „Našu Vuku još pamti Evropa”. Večernje novosti. Pristupljeno 4. 5. 2014.
- ^ „Vukosava Velimirović -kratka biografija”. komovi.com.
- ^ „Izložba "Vukosava Vuka Velimirović - Prva srpska vajarka"”. RTS. 28. 8. 2018.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vojnović, Staniša (2005). Srpski književni glasnik 1920-1941, Bibliografija nove serije. Matica srpska, Institut za književnost i umetnost. str. 21,23,24,127. ISBN 978-86-7095-111-2.
- Stankov, Ljiljana: Ženski pokret u Srbiji. Beograd, Pedagoški muzej, 2011.
