Vjerski objekti u Gradu Banjoj Luci

U Gradu Banjoj Luci postoji veliki broj vjerskih objekata. Najviše bogomolja imaju Srpska pravoslavna crkva, Islamska zajednica i Rimokatolička crkva. Tu su i sjedišta Eparhije, Biskupije i Muftijstva. Pored objekata tri najbrojnije vjerske zajednice, u Banjoj Luci su prije Drugog svjetskog rata postojala i dva jevrejska hrama (sefardski i aškenaski), te jedna evangelistička crkva. Za vrijeme Drugog svjetskog rata su porušene pravoslavne crkve u gradu, a za vrijeme Rata u BiH, na ovom području su srušene džamije i neke katoličke crkve. Većina njih je obnovljena ili je njihova obnova u toku.

Istorijat pravoslavnih hramova[uredi | uredi izvor]

Prve dokaze o postojanju pravoslavnog hrama u Banjoj Luci imamo u 16. vijeku, što ne znači da ih prije nije bilo. Podaci govore da su Srbi u ovom gradu vrlo rano imali svoju crkvu i to na lijevoj strani rječice Crkvene, gdje su sačinili manje hrišćansko naselje. Godine 1596. Idriz-paša daje dozvolu da se u Banjoj Luci sagradi crkva s ćerpičem. Prema nekim istraživačima, postojala je Pravoslavna crkva i kod banje u Srpskim toplicama, nekadašnjem Gornjem Šeheru. ^[1]

Pouzdano je utvrđeno da su Srbi Banjolučani još u drugoj polovini 16. veka, u doba kada je u Banjoj Luci sedeo Ferhat-paša Sokolović, koji je podigao veliku Ferhadiju džamiju, pokušavali da podignu svoju bogomolju. Ferhat-paša odobrio je bio da se srpsko pravoslavna crkva podigne s desne strane Vrbasa, u tadašnjoj Vlaškoj mahali, današnjem Rebrovcu. Međutim, iz nepoznatih razloga, ova akcija Srba Banjolučana nije uspela i od tada, oni su se molili Bogu u malim uskim ćelijama, jer turske vlasti, posle smrti Ferhat-paše, nisu dopuštale da se u ovim krajevima podižu srpske bogomolje..., ^[1] pisao je publicista Vuk Jelovac.

Petar (Ivančević) (oko 1870-1914), iguman manastira Moštanica (1906—1914), bilježi da su Srbi u Banjoj Luci svojom množinom podigli u Varoši, u Milićevu sokaku drugu crkvu i uz nju školu, koja je izgorjela u buni 1851. godine. Originalni crtež banjolučke crkve, iz 1853. godine, sa potpisom Jove Naumovića, naručioca plana za crkvu, jedan je od malobrojnih i dragocjenih svjedočanstava, o pravoslavnim hramovima u Banjoj Luci, sačuvan u arhivi Banjalučke parohije.

Bosanski biskup Marijan Maravić, u svom izvještaju papi, od 15. marta 1655. godine, pišući o povijesti Bosne, njenoj geografiji, o upravi, o statistici pučanstva..., između ostalog, o Banjoj Luci, kaže:Varoš Banja Luka ima dva kapitela, ali sama nema zidova. Položena je kraj rijeke Vrbasa; ima dvije hiljade (2000) turskih kuća i 15 džamija. Kršćana (tj. katolika) i hrišćana ima u 100 kuća... Biskup Maravić, dakle, potvrđuje da su u navedeno vrijeme u Banjoj Luci živjeli i pravoslavni hrišćani. Postojanje njihove bogomolje ne pominje. ^[1]

Crkva Ćelija[uredi | uredi izvor]

Crkve ćelije, građene u tursko doba, imale su specifičan izgled. Nisu smjele biti zidane, nego su građene od drveta i nije im bilo dozvoljeno da budu stalno pokrivene. U gradnji se nije smjelo koristiti gvožđe, niti bilo kakve boje. Prvo nije dopuštano da ne bi ćelije bile tvrde i dugotrajne, a drugo, da ne bi bile šarene i lijepe. ideći da su Sarajlije isposlovale kod Visoke porte dozvolu za gradnju svoje veleljepne saborne crkve, vođe Srpskog naroda u Banjoj Luci obratiše se preko Patrijaršije u Carigradu na istu adresu sa željom da im se dozvoli gradnja hrama u naznačenim dimenzijama, kakav odgovara ovom gradu i broju vjernika. Bilo je to neposredno iza Knešpoljske bune, 1858. godine, koja je umirena posredovanjem banjolučkih građana, među kojima su bili Savo Milić, prota Trifun Jungić i drugi, pa su imali u vidu i te zasluge. Porta krajem 1859. godine odobri da "banjalučka raja može bez zapreke podići sebi bogomolju u označenim dimenzijama" Godine 1860. paša je carski ferman o ovome poslu svečano uručio predstavnicima Crkvene opštine Banja Luka, Savi Miliću, Đorđu Deliću i proti Trifunu Jungiću. ^[1]

Misleći da je time sve riješeno, banjolučki i okolni Srbi, počeše prikupljati građevinski materijal, takmičeći se ko će više doprinijeti. Ali, prevariše se. Od Pravoslavne crkve u Banjoj Luci, i pored carskog fermana, ni taj put ne bi ništa. Jedan od ovdašnjih silnika, Hadži Nazifaga Đumišić, našao je način da spriječi gradnju, ponudivši kao mjesto izgradnje hrama "svinjećak", iza Malte u Bojića hanu. Srbi na to ne pristadoše i ne sagradiše crkvu, ao ni 1863. godine, kada ih Turci ponovo spriječiše. Naime, kad je Osman Topal-paša te godine pohodio Banju Luku, Srbi ga zamoliše da posreduje kod banjolučkih Turaka, da odobre gradnju pravoslavne bogomolje. Topal-paša ne htjede da se zamjera ovdašnjim Turcima i tako propade i ovaj pokušaj Srba da sagrade crkvu.

Srbi su u Banjoj Luci podigli crkvu 1862. godine. Postoji originalni dokument iz 1862. godine, punomoćstvo predstavniku Srpske Crkvene opštine Jovi Pišteljiću i drugima, da zahvale sultanu na gradnji crkve. Nije sporno da se ovdje radi o crkvi Ćeliji, koja se nalazila u današnjoj Pelagićevoj ulici na broju 2235.

Rebrovačka crkva[uredi | uredi izvor]

U Dodatku Bosansko-hercegovačkog istočnika za 1888. godinu, nalazimo dragocjene podatke o Rebrovačkoj parohiji i tamošnjoj crkvi. Rebrovac je u to doba parohija sa 1321 dušom i 250 kuća. ^[2] U ovoj parohiji bila je pod Banjom Lukom drvena stara crkva, takozvana Rebrovačka, koja je uz bunu zapaljena i sa svijem crkvenim utvarima i računima 1876. godine izgorela. Na istom mjestu otpočeta je crkva u 1885. godini nanovo graditi se od tvrdog materijala. Ovu Rebrovačku crkvu zidao je majstor Antun Cerović. Svečano osvećenje zbilo se u semptembru 1889. Na svečanosti je prikupljeno 1525 forinti. Kum crkveni, Jovo Tešić, iz sela Lipovca, pridario je crkvi 170 forinti a prisustvovalo je skoro 3.000 građana.^[2]

Srpska pravoslavna crkva[uredi | uredi izvor]

Sagrađen	Naziv	Visina	Mjesto
1939.	Saborni hram Hrista spasitelja	47m	Banja Luka
	Hram Svete Trojice		Banja Luka
	Bogojavljenska crkva (Banja Luka)		Banja Luka
prije Drugog svetskog rata	Hram rođenja Presvete Bogorodice (Banja Luka)		Starčevica, Banja Luka
	Hram Svetih Apostola Petra i Pavla (Banja Luka)		Petrićevac, Banja Luka
	Hram Svetog Luke		Česma, Banja Luka
	Hram Sv. Jovana Bogoslova		Lauš, Banja Luka
	Hram Sv. vmč. kneza Lazara		Lazarevo, Banja Luka
	Hram Svetog Vasilija Ostroškog		Obilićevo, Banja Luka
	Hram Uspenja presvete Bogorodice		Kočićev vijenac, Banja Luka
	Hram Sv. sveštenomučenika Platona		Vrbanja, Banja Luka
	Hram Sv. proroka Ilije		Ramići
	Hram Vaznesenja Gospodnjeg		Prijakovci
	Hram Pokrova Presv. Bogorodice		Karanovac
	Hram Sv. Trojice		Donja Piskavica
	Hram Vaznesenja Gospodnjeg		Gornja Piskavica
	Hram Sv. vmč. Georgija		Karalići, Potkozarje
	Hram Sv. vmč. Georgija		Drakulić
	Hram Sv. cara Konstantina i Jelene		Bočac
1886.	Hram Pokrova Presv. Bogorodice		Agino Selo
1912.	Hram Sv. ap. Petra i Pavla		Bistrica
	Hram Sv. Save		Bronzani Majdan
XIV vijek	Hram Vavedenja Presv. Bogorodice u manastiru Gomionica		Kmećani
1939.	Hram Vaznesenja Gospodnjeg		Kola
XVIII vijek	Hram Vaznesenja Gospodnjeg (brvnara)		Kola
	Hram Sv. kneza Lazara		Krmine
XIX vijek	Hram Sv. oca Nikolaja (brvnara)		Tovilovići, Krupa na Vrbasu
XIII vijek	Hram Sv. proroka Ilije u manastiru Krupa na Vrbasu		Krupa na Vrbasu
1900.	Hram Uspenja Presv. Bogorodice		Stričići
1937.	Hram Blagovijesti Presv. Bogorodice		Šljivno
	Hram Blagovijesti Presv. Bogorodice		Zelenci
	Hram Preobraženja Gospodnjeg		Donje Rekavice
1921.	Hram Uspenja Presv. Bogorodice		Donje Rekavice
	Hram Sv. ap. Petra i Pavla		Gornje Rekavice,
	Hram Sv. vmč. Marine		Pervan, Goleši
1939.	Hram Sv. vmč. Pantelejmona		Ljubačevo
u izgradnji	Hram Svetog Vasilija Ostroškog		Priječani
u izgradnji	Hram Svete Petke		Kuljani
u izgradnji	Hram Sv. arhangela Mihaila		Šargovac
u izgradnji	Hram Svete Petke		Starčevica, Banja Luka
u izgradnji	?		Motike
u izgradnji	Hram Svetog velikomučenika Georgija		Paprikovac, Banja Luka
2010.	Hram Svete trojice		Stratinska
2019.	Hram Pokrova Presvete Bogorodice		Nova varoš, Banja Luka

Islamska zajednica[uredi | uredi izvor]

Sagrađena	Naziv	Mjesto
1579.	Ferhat-pašina džamija (Ferhadija)	Banja Luka
1594.	Džamija Hasana Tefderdara (Arnaudija)	Banja Luka
XVII vijek	Sefer-begova (Podpećinska) džamija	Banja Luka
1686.	Hadži Omerova (Dolačka) džamija	Banja Luka
1630.	Hadži Perviz džamija ili Potočka	Obilićevo, Banja Luka
	Vrbanjska džamija	Vrbanja, Banja Luka
	Gazanferija	Obilićevo, Banja Luka
	Sofi-Mehmed pašina	Srpske toplice, Banja Luka
	Mehdi-begova	Kočićev vijenac, Banja Luka
	Hadži Begzad džamija	Srpske toplice, Banja Luka
1760.	Potočka džamija	Ovilićevo, Banja Luka
	Hadži Šabanova džamija	Novoselija, Banja Luka
	Hadži Kurtova	Novoselija, Banja Luka
1740.	Hadži Osmanija ili Talina džamija	Pobrđe, Banja Luka
1595.	Hadži Salihija ili Stupnička	Obilićevo, Banja Luka
1560.	Behram efendijina džamija	Novoselija, Banja Luka

Rimokatolička crkva[uredi | uredi izvor]

Sagrađena	Naziv	Mjesto
	Katedrala svetog Bonaventure	Banja Luka
1891.	Župna crkva Pohoda Blažene Djevice Marije	Banja Luka
	Župna crkva Marija Zvijezda	Banja Luka
1884.	Župna crkva sv. Ante Padovanskog	Petrićevac, Banja Luka

samostan časnih sestara Klanjateljica Krvi Kristove (župa Banja Luka), sagrađen 1872,
samostan časnih sestara Milosrdnica sv. Vinka Paulskoga (župa Banja Luka),
župna crkva sv. Vida Mučenika u Barlovcima (župa Barlovci), sagrađena u periodu od 1911. do 1912,
samostan časnih sestara Novi Nazaret u Lazarevu (župa Petrićevac),
filijalna crkva sv. Josipa u Česmi (župa Marija Zvijezda),
filijalna crkva sv. Ane (župa Potkozarje),
prostor za bogoslužje i pastoralni centar u Dervišima (župa Budžak),
župna crkva Uznesenja Blažene Djevice Marije u Potkozarju (Ivanjskoj) (župa Ivanjska), sagrađena 1884.
filijalna crkva u Jurkićima (župa Šimići),
filijalna crkva sv. Antuna Padovanskog (župa Šimići),
župna crkva Uznesenja Blažene Djevice Marije u Motikama (župa Motike),
filijalna crkva Srca Isusova i Marijina u Novakovićima (župa Petrićevac),
filijalna crkva sv. Ilije. (župa Marija Zvijezda) u Priječanima,
filijalna crkva u Rebrovcu (župa Presnače),
filijalna crkva sv. Franje Asiškog u Stranjanima (župa Barlovci),
župna crkva sv. Ante Padovanskog i župna kuća u Stratinskoj (župa Stratinska), sagrađena 1926.
filijalna crkva u Šargovcu (župa Petrićevac),
župna crkva sv. Petra i Pavla u Šimićima (župa Šimići),
filijalna crkva u Vujnovićima (župa Petrićevac).