Glavni štab NOV i PO Hrvatske

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Glavni štab NOV i PO Hrvatske
Crvena petokraka zvezda, znak koji su nosili jugoslovenski partizani
Postojanje19. oktobar 1941 — 15. maj 1945.
Ulogarukovođenje Narodnooslobodilačkom borbom u Hrvatskoj
DeoNarodnooslobodilačke vojske Jugoslavije
Komandanti
KomandantIvan Rukavina[a]
Politički komesarMarko Orešković[b]
Franjo Ogulinac Seljo (v.d.)

Glavni štab Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Hrvatske bio je kolektivno vojno-političko rukovodstvo čiji je zadatak bio organizovanje ustanka, stvaranje Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP), formiranje i komandovanje jedinicama i ustanovama Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda (NOV i PO), učešće u stvaranju i izgradnji organa narodne vlasti i delom vršenje funkcije civilne vlati na području Hrvatske tokom Narodnooslobodilačkog rata od 1941. do 1945. godine. Formiran je 19. oktobra 1941. kao Glavni štab NOP odreda Hrvatske, a novembra 1942. je preimenovan u Glavni štab NOV i PO Hrvatske. Tokom čitavog postojanja Glavni štab Vojvodine bio je potčinjen Vrhovnom štabu NOV i PO Jugoslavije.[1]

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Za pripremanje ustanka, formiranje i rukovođenje partizanskim jedinicama u Hrvatskoj, Centralni komitet KP Hrvatske je, juna 1941. godine, formirao Operativno partijsko rukovodstvo koje je imalo ulogu vojnog štaba. Za članove Operativnog rukovodstva imenovani su: Rade Končar, sekretar CK KPH, za komandanta, Vlado Popović, delegat CK KPJ i Vrhovnog štaba NOVJ, za sekretara i Andrija Hebrang.

Rukovodstvo je objedinjavalo dejstvo svih partizanskih jedinica sa slobodne teritorije Korduna i Banije preko mesnih štabova i štabova prvih partizanskih jedinica. Nakon Savetovanja u Stolicama, a po direktivi Vrhovnog štaba, 19. oktobra 1941. godine obrazovan je Glavni štab narodno-oslobodilačkih partizanskih odreda Hrvatske (kasnije Glavni štab NOV i PO Hrvatske).[2] Sačinjavali su ga: komandant Ivan Rukavina (od 1943. Ivan Gošnjak), politički komesar Marko Orešković (od decembra 1941. Vladimir Bakarić) i članovi štaba: Stanko Opačić, Franjo Ogulinac Seljo, Veljko Kovačević i Vlado Ćetković.

Za pojedine oblasti (Baniju, Kordun, Liku, severnu Hrvatsku, Slavoniju, Gorski kotar i Primorje) formirana su povereništva Centralnog komiteta KPH, koja su se pretežno bavila vojnim pitanjima. Ova povereništva su ubrzo prerasla u vojne štabove za te oblasti. Iako je u Dalmaciji postojao Pokrajinski komitet, koji je organizaciono bio vezan za CK KPH, pri njemu nije formiran vojni štab, pa je sva vojna pitanja rešavao Glavni štab Hrvatske.

U svim krajevima Hrvatske organizatori ustanka su bili članovi CK KP Hrvatske i Glavnog štaba Hrvatske, koji su radili na stvaranju lokalnih vojnih rukovodstava, štabova i partizanskih jedinica. Marko Orešković je bio organizator ustanka u Lici, a delom i u Bosanskoj krajini, Pavle Pap Šilja i Mirko Kovačević u Dalmaciji, Rade Končar i Josip Kraš na Kordunu, Vlado Janić na Baniji, Karlo Mrazović u Hrvatskom zagoru i Međumurju, Pavle Gregorić u Slavoniji i Podravini. Tako su u svim oblastima angažovani najodgovorniji partijski kadrovi da neposredno rukovode ustankom, a kada su formirani vojni štabovi i jedinice, oni su, uglavnom, postavljeni za komandante ili političke komesare operativnih zona, brigada, divizija i korpusa NOVJ.

Glavni štab Hrvatske nalazio se na slobodnoj teritoriji Korduna, Banije i Like i tamo neposredno učestvovao u razvoju NOB-a. Od dolaska Vrhovnog štaba, u Bosansku krajinu u drugoj polovini 1942. godine, CK KPJ i Glavni štab Hrvatske su sve do kraja rata rukovodili operativnim jedinicama. Do jeseni 1942. godine Glavni štab Hrvatske ostao je bez vodećih rukovodećih kadrova, kao što su Rade Končar, Marko Orešković, Josip Kraš, Pavle Pap Šilja i drugi.

Formiranje operativnih zona[uredi | uredi izvor]

Od od druge polovine marta 1942. godine na teritoriji Hrvatske obrazovano je pet operativnih zona.[2]

  • Štab Prve operativne zone formiran je za rukovođenje partizanskim jedinicama u Lici, Baniji i Kordunu i postojao je od januara do novembra 1942. godine kada su njegove funkcije prenete na Štab Prvog hrvatskog korpusa NOVJ.
  • Štab Druge (zagrebačke) operativne zone objedinjavao je dejstva svih jedinica na području Pokuplja, Žumberka, Kalnika, Moslavine i Hrvatskog zagorja, funkcionisao je u vremenu od marta 1942. do januara 1944. godine, kada su njegove funkcije prenete na Štab Desetog (zagrebačkog) korpusa NOVJ.
  • Štab Treće operativne zone obuhvatao je područje Slavonije i Srema, koji je, po naređenju Vrhovnog štaba, u operativnom pogledu privremeno bio pod komandom Glavnog štaba Hrvatske. Štab zone je funkcionisao od maja 1942. do juna 1943. godine, kada je formiran Štab Drugog korpusa u Slavoniji i Glavni štab Vojvodine kome je pripao Srem.
  • Štab Četvrte operativne zone postojao je od 11. jula 1942. do 13. februara 1943. godine kada je preimenovan u Štab Devete (dalmatinske) divizije NOVJ. Ovaj štab je ponovo obnovljen u toku Četvrte i Pete neprijateljske ofanzive kao Operativni štab za Dalmaciju (Dalmacija (do Neretve) i Livno),[2] a potom kao Štab Četvrte operativne zone sve dok nije definitivno prestao da postoji 5. oktobra 1943. godine, kada je sve njegove funkcije preuzeo Osmi korpus NOVJ.
  • Štab Pete operativne zone, obuhvatao je Gorski kotar, Hrvatsko primorje, a kasnije i Istru.[2] U Hrvatskoj je prihvaćen predlog Glavnog štaba, pa je maja 1942. godine obrazovan Štab Pete operativne zone za područje Gorskog Kotara i Hrvatskog primorja, koji je prestao da postoji kada je juna 1943. godine formiran Štab Grupe primorsko-goranskih NOP odreda. Mada u direktivi Vrhovnog štaba nije bilo predviđeno formiranje Pete operativne zone prihvaćen je predlog Glavnog štaba Hrvatske o njegovom formiranju.

Neposredno posle kapitulacije Italije, septembra 1943. godine, formiran je Operativni štab za Istru, što je bilo u skladu sa zahtevima stanovništva, ove oblasti, za priključenje Jugoslaviji, o čemu je na Prvom zasedanju ZAVNOH-a i Drugom zasedanju AVNOJ-a definitivno i odlučeno. Avgusta 1944. godine u Istri je formirana 43. istarska divizija NOVJ, pa je njen Štab preuzeo ulogu Operativnog štaba.

Od polovine 1943. godine Glavni štab Hrvatske, pored komandnog dela štaba, imao je i dva odeljenja — Prvo odeljenje, koje je obuhvatalo rad operativnog, obevaštajnog, političko-obaveštajnog, inžinjeriskog i artiljerijskog odseka i Drugo odeljenje, koje je imalo odseke: za vojne vlasti u pozadini, pozadinski, sudski, sanitetski, tehnički i intendantski.

Komandni sastav Glavnog štaba[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Prilikom formiranja Glavnog štaba
  2. ^ Imenovan je na funkciju prilikom formiranja Glavnog štaba, ali nikada nije stupio na dužnost jer je poginuo 20. oktobra 1941.
  3. ^ Imenovan je na funkciju prilikom formiranja Glavnog štaba, ali nikada nije stupio na dužnost jer je poginuo 20. oktobra 1941.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Leksikon NOR 1 1980.
  2. ^ a b v g Perić 2000, str. 96.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Главни_штаб_НОВ_и_ПО_Хрватске&oldid=27736771”