Dimitar Papradiški

Dimitar Papadoški
Lični podaci
Datum rođenja	(1859{{month}}{{{day}}})1859.
Mesto rođenja	Paradište, Osmanlijska imperija
Datum smrti	4. januar 1954.(1954-01-04) (94/95 god.)
Mesto smrti	Skoplje, FNR Jugoslavija
Umetnički rad
Polje	slikar

Dimitar Andonov Papradiški (Papradište, 1859 — 4. januar 1954, Skoplje) bio je makedonski slikar. On je u likovnim krugovima poznat kao istorijski slikar i portretista.

Život i karijera

Rođen je 1859. godine u malom selu Papradište u blizini grada Velesa. U svom rodnom mestu, a zatim i u Velesu, završio je niže razrede osnovne škole koji su u tom periodu bili dostupni. Kako školovanje nije bio u mogućnosti da nastavi, sa 20 godina se osamostalio i postao ikonopisac.

Tokom 1887. godine, nakon prve (uspešne) izložbe, saznao je da celo selo, pa i njegova porodica, opljačkano uništeno. Ova vest ga je primorala da se vrati i pomogne svojoj porodici. Ostao je da živi u rodnom selu i više se nije vratio u Moskvu na fakultet.

U svom radu bio je nezavistan, a prva umetničke iskustva stekao je od svog oca. Zajedno sa ocem, obavljao je posao ikonopisca u crkvama u Gevgeliji i Dojranu. Kako je njegov umetnički talenat, nasleđen od oca, došao do izražaja, ubrzo je posta samostalan u radu i postao bolji ikonopisac od oca.

Nagrade

• Nagrada za dug i kreativni rad (1940)
• Proglašen je za počasnog člana Narodnog muzeja u Skoplju (1946)

Umro je 4. januara 1954. godine u 95 godini života u Skoplju.

Porodica

Dimitar Papradiški potiče iz porodice emigranata. Albanci su ih primorali da se isele iz svog rodnog sela Toros. Cela porodica, generacijama unazad, bavila se oslikavanjem fresaka, ali i građevinskim radovima (klesari i graveri). Njegov životni poziv nije bio neočekivan.

Obrazovanje

Želja da nastavi školovanje nikada ga nije napustila pa je tako od 1882—1883. godine upisao umetničku likovnu školu za ikonopisce u Kijevu koju je uspešno završio. Na nagovor svog profesora, 1887. godine, nastavio je studije na prestižnom moskovskom Univerzitetu. Slušao je sve suestije i predloge profesora i prvi put se predstavio svojim radom, ikone u vizantijskom stilu, na izložbi konkurencije održane na Bogoslovskom akademiji u Moskvi.

Ikona je osvojila srebrnu medalju na takmičenju i novčanu nagradu od 1000 rubalja. Primnjen je u redovno obrazovanje i dobio stipendiju.

Likovno stvaralaštvo

Rani period

Rani period njegovog stvaralaštva bio je dug i kreativan. Bio je ispunjen nesigurnošću koji je duboko obeležena tragičnom sudbinom Makedonije, prožet revolucionarnim idejama za oslobođenje Makedonije.

Nešto kasnije, postao je istomišljenik i saradnik Goce Delčeva koga je upoznao 1896. godine u Novom Selu gde su obojica bili profesionalno angažovani: jedan kao umetnika a drugi kao učitelj.

U više navrata proganjan je i zatvaran.

Prvi put bio je u zatvoru 1878. godine, u Dojranu gde je bio osuđen zbog svoje obrazovne delatnosti zbog ne korišćenja grčkog već slovenskog jezika makedonskog stanovništva, potom 1905 i 1906 godine, za svoje revolucionarne aktivnosti. Zajedno sa drugim istaknutim građanima, osuđen je na doživotni zatvor u Skoplju. Zahvaljujući interenciji austrijskog konzula, pušten je nakon 9 meseci. Ponovo je zatvoren 1913. godine od strane Vlade Srbije u Velesu, a potom prebačen u zatvor u Kosovskoj Mitrovici.

Nakon podele Makedonije u okviru mirovnog sporazuma u Bukureštu, oslobođen je.

Nakon završetka Prvog svetskog rata, 1919. godine, trajno se preselio u Skoplje gde otvara atelje. U njemu je upoznao prve likovne umetnike: Nikolu Martinovskog i Tomu Vladimirskog.

U kulturnom okruženju u Skoplju, uspešno postavlja temelje profilnog slikarstva.

Kasni radovi

Svojim radom ističe se kao umetnik u poslednje dve decenije 19. veka. Uticao je, gotovo neprimetno, ali trajno na umetničke trendove u Makedoniji. Iako nije bio akademski obrazovan, širina njegovog duha prihvaćena je i koristi se u novim erama slikarstva.

Krajem 19. veka (1885—1887) crkveno slikarstvo doprinelo je da vlada kao umetnik modernog slikovnog rukopisa koji je praktikovao.

Crkvenim slikarstvom, započeo je svoju umetničku karijeru i ostao joj je veran skoro do kraja svoje kreativne umetnosti.

U periodu od 1881. do 1883. godine, radio je na oslikavanju fresaka u crkvi Svetog Atanasija u selu Teovo. Ovaj period smatra se početkom stvaranja ličnog likovnog pečata.

Zajedno sa slikarom Petrom Nikolovim radio je na oslikavanju fresaka u crkvi Svetog Joakima Osogovskog (1885 i 1887). Zajednički rad sa Petrom, za njega je predtavljao korisno iskustvo, jer je dobio priliku da se upozna sa tradicionalnim stilom ikonopisa.

Njegove stalna težnje za oplemenjivanjem ikonografskim likovima bila je pod kontrolom starijih slikara sa kojima je radio na oslikavanju živopisa u crkvi Svetog Dimitrija u Krivoj Palanci, 1887. godine, i crkvi Svetog Pantelejmona u Pantelejmonu 1888. i 1889. godine.

Poslednjih decenija 20. veka, u svojoj zreloj fazi slikarstva, težio je ka tendenciji promovisanja evropskih prednosti.

Delimično je oslikao freske na zapadnoj fasadi manastira Sveti Joakim Osogovski, i freske Rođenja Presvete Bogorodice, 1893. godine.

Početkom 20 veka, Andonov je radio na ikonopisu crkve Sveti Nikola i Sveti Georgije u rodnom selu.

U samostanu nedaleko od Gnjilana (1901—1903), njegova umetnost postala je predmet uticaja na srpsku umetnost i ikonografiju.

Faze slikarstva

Prva faza

Obuhvata period (1879-1887), i njegova slikarska dela, nakon povratka sa školovanja. Radio je sa lokalnim slikarima u radionicama i oslikavao crkve i manastire iz neposrednog okruženja.

Druga faza

Period (1888-1897) u kome pokazuje pozitivan napredak i izlazi van okvira tradicionalnog slikarstva. Srodni rad sa Stanislavom Dospevskim Samokovim, bugarskim slikarom, ruskog duha ikonopisanja.

Treća faza

Odnosi se na period (1897-1920) njegovog rada na ikonostasima u Srbiji, prihvatanju ikonografski rešenja koji su svojstveni u slikarstvu crkava u Srbiji i Vojvodini, doslikavanju šablone iz zapadnih izvora. (Sveti Dimitrije - Skoplje (1897), Stveti Nicolaa - Gnjilane (1901), Sveti Georgije - Samostan (1903), ). U Mitrovici, Sveti Sava - Kosovska Mitrovica, seoska crkvi - Veles (1918/20)).

Četvrta faza

Obuhvata period (1920-1930) koji odlikuje predstavljanje vizuelne prednosti svog iskustva sa eminentnim slikara Vojvodine, Urošem Predićem i uspostavljanju saradnje sa Kostom Vangelovkim. Ova dva umetnika doprinela su nijansirnju i dopuni prilikom oslikavanja crkve Sveti Georgije u Kratovu 1925. godine.

Peta faza

Poslednja faza slikarstva je peroid (1930-1940) u kome se manifestuje kontinuitet u njegovom slikarstvu i orijentaciju pomoću linija kao primarnom sredstvu u paleti boja.

Poslednjih godina četvrte decenije 20. veka, polako opada kvalitet u radu jer se u većoj meri oslanja na prekomerne stilizacije radu.

Na kraju poslednje decenije, tvrdoglavo se trudio da izađe u susret crkvenim potrebama iako je već bio u poodmaklim godinama. Uprkos starosti, radio je do poslednjih dana života.

Zaostavština

Dimitar Papradiški u svojoj dugoj stvaralačkoj karijeri, naslikao više od 1200 ikona, oko 100 crkava u Makedoniji i Srbiji.

Smatra se jednim od najproduktivnijih slikara. Bio je začetnik portretnog slikarstva među makedonskim slikarima i prvi moderni slikar u novijoj makedonskoj umetnosti.

Spoljašnje veze

• Retrospektiva na tvoreštvoto na posledniot makedonski zograf