Zastave Republike Crne Gore (1991—2006)

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Zastava Crne Gore do 1994. godine
Zastava Crne Gore (1994–2004)
Zastava Crne Gore od 2004. godine
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Zastava Crne Gore (višeznačna odrednica).

Zastave Republike Crne Gore (1991–2006) su državne zastave iz vremena kada je Republika Crna Gora (zvanični naziv od 1991. godine) bila federalna jedinica u sastavu SFRJ (1991–1992), Savezne Republike Jugoslavije (1992–2003) i Državne zajednice Srbije i Crne Gore (2003–2006). Tokom cjelokupnog razdoblja, od brisanja socijalističke odrednice iz državnog naziva u avgustu 1991. godine, do proglašenja državne nezavisnosti u junu 2006. godine, Crna Gora je promijenila čak tri državne zastave: prva je zatečena u vrijeme promjene državnog naziva (1991), druga je uvedena u život početkom 1994. godine, a treća je ozvaničena 2004. godine. Svaka od pomenutih promjena bila je praćena političkim raspravama i sporovima, koji su izazivali posebnu pažnju javnosti, ne samo u Crnoj Gori već i izvan nje. Pomenuti sporovi su po pravilu bili motivisani ideološkim pobudama i razlikama u shvatanju nacionalnog identiteta.[1][2][3]

Zatečena zastava sa petokrakom[uredi | uredi izvor]

Republika Crna Gora u sastavu SRJ (1992-2003) i DZSCG (2003-2006)
Za više informacija pogledajte: Zastava Socijalističke Republike Crne Gore

U vrijeme donošenja ustavnog amandmana LXXXIV (84) od 2. avgusta 1991. godine, kojim je izvršeno brisanje politički prevaziđene "socijalističke" odrednice iz državnog naziva, na snazi je još uvijek bio 7. član Ustava Crne Gore, koji je u prečišćenom tekstu (nakon primene pomenutog amandmana) glasio: "Zastava Republike Crne Gore sastoji se iz tri boje: crvene, plave i bijele, sa crvenom petokrakom zvijezdom u sredini. Odnos širine i dužine zastave je jedan prema dva. Boje zastave su položene vodoravno, i to ovim redom odozgo: crvena, plava, bijela. Svaka boja zauzima jednu trećinu širine zastave".[4][5]

Pitanje skidanja petokrake[uredi | uredi izvor]

Zatečena zastava Republike Crne Gore (1991), koja je izgubila ustavno uporište (1992) nakon čega je zamjenjena novom zastavom (1993-1994)
Prijedlog za izgled zastave Crne Gore, sadržan u nacrtu novog ustava iz ljeta 1992. godine - uklonjena petokraka, uz zadržavanje postojećih boja: crvene, plave i bijele

Već u to vrijeme, u javnosti Crne Gore vođene su česte polemike oko izgleda državne zastave, pošto je većina opozicionih stranaka, koje su formirane nakon uvođenja višestranačkog sistema (1990), smatrala da je svako dalje zadržavanje zastave sa petokrakom politički neprihvatljivo i anahrono. Sredinom 1991. godine, u vrijeme priprema za donošenje ustavnih amandmana, razmatrano je i pitanje o promjeni ustavne odredbe o izgledu zastave (član 7.), ali od toga se ipak odustalo. Time je stvorena neobična situacija u kojoj je iz državnog naziva uklonjena "socijalistička" odrednica, dok je u isto vrijeme zadržana petokraka na zastavi, a takođe i na vrhu državnog grba, koji je takođe ostao nepromjenjen. Sva ova pitanja su tada odložena za narednu 1992. godinu, u kojoj je planirano donošenje potpuno novog ustava Crne Gore.

Sredinom 1992. godine, tokom javne rasprave o nacrtu i prijedlogu novog ustava, do izražaja su ponovo došle brojne razlike po pitanju budućeg izgleda državne zastave Crne Gore. Pomenute razlike su proisticale iz ideoloških pobuda i znatnih razlika u shvatanju nacionalnog identiteta. Čak i unutar samih političkih stranaka nije postojala potpuna saglasnost po pitanju usvajanja novih ustavnih rješenja. Tako je unutar vladajuće Demokratske partije socijalista Crne Gore (DPS) postojala grupa starih partijskih rukovodilaca, koji su se zalagali za zadržavanje postojeće zastave sa crvenom zvijezdom petokrakom. Upravo zahvaljujući njihovom uticaju, petokraka je uspjela da "preživi" ranije ustavne promjene iz 1990. i 1991. godine. Međutim, takva zalaganja su u široj javnosti bila ocjenjena kao potpuno anahrona, nakon čega se i rukovodstvo DPS saglasilo sa zahtjevima za uklanjanje petokrake iz državnih simbola. Stoga je prilikom izrade nacrta novog ustava predloženo da se zadrži dotadašnje rješenje u vidu crveno-plavo-bijele trobojke, ali bez petokrake. Prema tekstu ustavnog nacrta, koji je pripremljen u ljeto 1992. godine, predložena odredba o državnoj zastavi je glasila: "Boje državne zastave su: crvena, plava i bijela".[6]

Takav prijedlog iz ustavnog nacrta naišao je na otpor pojedinih opozicionih stranaka, što se u prvom redu odnosilo na partije suverenističkog usmjerenja (socijaldemokrati i liberali). Njihovo protivljenje predloženom rješenju zasnivalo se na ukorjenjenim antisrpskim pobudama, usljed kojih nijesu željeli da se saglase sa bilo kakvom varijantom zastave koja bi u osnovi bila identična sa opštenarodnom srpskom trobojkom i zastavom susjedne Srbije. Njihov otpor prema predloženom rješenju poslužio je kao povod za preispitivanje ustavnog nacrta. Već u to vrijeme, u dijelu rukovodstva vladajuće DPS takođe su postojale izvjesne suverenističke tendencije, koje su se ispoljile u vidu otpora prema predloženoj zastavi Crne Gore, koja je bila identična sa zastavom Srbije, što je za pojedine visoke funkcionere DPS bilo neprihvatljivo. Usljed političkih kalkulacija, na kraju se odustalo od prvobitnog rješenja iz ustavnog nacrta, a novo "neutralno" ustavno rješenje pronađeno je u pukom pominjanju zastave i ostalih državnih simbola, ali bez preciziranja njihovog izgleda i sadržaja. Stoga je iz novog Ustava Crne Gore, koji je usvojen 12. oktobra 1992. godine, u potpunosti izostavljen opis državnih simbola, uključujući i opis zastave, a ustavna norma je svedena na uopšteni pomen simbola u 6. članu, koji je glasio: "Crna Gora ima grb, zastavu i himnu".[7]

Stupanjem na snagu novog Ustava Crne Gore od 12. oktobra 1992. godine, prestao je da važi 7. član prethodnog ustava, koji je propisivao izgled državne zastave, a pošto je 6. član novog ustava sadržao samo pomen ali ne i opis zastave, Crna Gora se našla u neobičnoj situaciji: dotadašnja zastava sa petokrakom više nije imala pravno uporište, dok na drugoj strani nije postojala ni osnova za upotrebu bilo koje druge zastave. Takvo stanje je smatrano privremenim, pošto je Ustavni zakon za sprovođenje Ustava Republike Crne Gore, koji je donet zajedno sa novim ustavom, u svom 13. članu predviđao da će se već do kraja juna 1993. godine doneti poseban zakon o državnim simbolima. U međuvremenu, primjenjivana je pravna inercija, tako da je zastava sa petokrakom ostala da se vijori na državnim ustanovama, u očekivanju najavljenog zakona.

Zastava sa plavetnom bojom u svijetloplavoj nijansi[uredi | uredi izvor]

Primjerci sačuvanih starih zastava Crne Gore, koje su svojim izgledom svjedočile da se pomen plavetne boje u Ustavu Crne Gore iz 1905. godine odnosio na plavu boju, a ne na "svijetloplavu" nijansu, koja je izmišljena tek 1993. godine
Zoran Žižić, potpredsjednik Vlade Crne Gore koji je 1993. godine bio na čelu radne grupe za usaglašavanje stavova o novom izgledu državnih simbola Crne Gore
Za više informacija pogledajte: Zastava Kraljevine Crne Gore

Već tokom proljeća 1993. godine postalo je izvjesno da će junski rok, koji je ustavnim zakonom bio propisan za donošenje zakona o državnim simbolima, biti probijen. Iako je nadležni odbor Skupštine Crne Gore razmatrao ova pitanja u više navrata, nije se odmaklo dalje od postizanja načelne saglasnosti o potrebi da novi izgled državnih simbola bude zasnovan na istorijskim tradicijama Crne Gore, što se u prvom redu odnosilo na idejna rješenja koja su bila sadržana u Ustavu Knjaževine Crne Gore iz 1905. godine. Radi postizanja opšteg političkog konsenzusa o ovim složenim i osjetljivim pitanjima, u septembru je formirana i posebna višestranačka radna grupa, na čijem je čelu bio Zoran Žižić, tadašnji potpredsjednik Vlade Crne Gore i visoki funkcioner DPS, koji je uživao posebno povjerenje Momira Bulatovića, tadašnjeg Predsjednika Republike Crne Gore i predsjednika vladajuće DPS.[6][8]

Tokom javnih polemika o budućem izgledu zastave i ostalih državnih simbola, ova pitanja su dobila posebnu političku težinu, pošto većina stranaka nije propustila priliku da pomenuta pitanja iskoristi za svoje dodatno političko profilisanje. U sklopu javne rasprave, formirale su se tri prepoznatljive grupacije. Prvu su činili predstavnici Liberalnog saveza Crne Gore i Socijaldemokratske partije Crne Gore, koji su zastupali stav da buduća zastava Crne Gore mora biti različita od opštenarodne srpske trobojke i zastave susjedne Srbije, tako da su predlagali rješenja sa predstavom grba Crne Gore u sredini zastave. Na drugoj strani bili su predstavnici Narodne stranke i Srpske radikalne stranke, koji su zastupali stav da zastava Crne Gore treba da ostane istovjetna sa opštenarodnom srpskom trobojkom i zastavom susjedne Srbije. Između te dvije grupacije bili su predstavnici vladajuće Demokratske partije socijalista, kojima je pripadala odlučujuća uloga u definisanju konačnih rješenja.

Međutim, čak i unutar same DPS nije postojalo jedinstvo po pitanju novog izgleda državnih simbola, a upravo tim povodom do izražaja su došle i dublje političke razlike između dvije struje, od kojih je prva bila suverenistička, a druga unionistička. Prva struja je podržavala prijedloge liberala i socijaldemokrata, dok je druga pružala podršku prijedlozima narodnjaka i radikala. Tako se pitanje o budućem izgledu državnih simbola pretvorilo u pitanje o očuvanju jedinstva unutar same DPS. Velika bitka oko utvrđivanja zvaničnog prijedloga za novi izgled državne zastave vođena je na sjenici Vlade Crne Gore, koja je održana 25. novembra 1993. godine. Na jednoj strani bio je Zoran Žižić, tadašnji potpredsjednik Vlade, koji je zastupao rješenje sa trobojkom bez ikakvih drugih dodataka, dok je na drugoj strani bio Predrag Obradović, tadašnji ministar prosvjete, koji je odlučno zastupao stav da se zastava Crne Gore mora učiniti različitom u odnosu na opštenarodnu srpsku trobojku i zastavu susjedne Srbije, bilo putem dodavanja državnog grba ili na neki drugi način. Ova sporenja su potom došla i do javnosti, a oštre polemike o budućem izgledu zastave nastavljene su i među opozicionim strankama.[6]

Plavetni manevar i njegove posljedice[uredi | uredi izvor]

Članovi 38. i 39. Ustava Knjaževine Crne Gore iz 1905. godine, u kojima se propisuje izgled grba i zastave
Zastava Republike Crne Gore (1994-2004), sa plavetnom bojom u svijetloplavoj nijansi
Milo Đukanović, predsjednik Vlade Crne Gore, koja je krajem 1993. i početkom 1994. godine kreirala novu zastavu Crne Gore

Iako je Vlada Crne Gore na pomenutoj sjednici od 25. novembra 1993. godine podržala rješenje koje se zasnivalo na trobojci bez grba, time još uvijek nijesu bile posječene sve nade suverenista, koji su u međuvremenu formulisali neka sasvim nova rješenja, koja su potom bila predstavljena kao kompromisna. Međutim, ta rješenja su dolazila iz istih onih krugova koji su prilikom donošenja Ustava Crne Gore u oktobru prethodne godine (1992) uspjeli da osujete ustavno ozvaničenje crveno-plavo-bijele trobojke kao državne zastave. Isti antisrpski činioci su tokom 1993. godine, upravo u sklopu usaglašavanja novih zakonskih rješenja, posegli za uobličavanjem potpuno novih teza o "posebnosti" crnogorske trobojke i njenoj navodnoj različitosti od opštenarodne srpske trobojke. Ozvaničenje takvih teza trebalo je sprovesti u dva pažljivo proračunata koraka: prvo je bilo potrebno stvoriti odgovarajuću zakonsku osnovu, koju je potom trebalo iskoristiti za promovisanje posebne zastave.

Radi rješavanja prvog pitanja, trebalo je pronaći nekakvo uporište u ustavno-pravnoj istoriji Crne Gore. Tim povodom je uočena jedna pojava, koja je mogla poslužiti kao osnova za formulisanje specifičnih zakonskih rješenja. U prethodnim ustavima Crne Gore (1974, 1963, 1946) osnova državne zastave bila je definisana u obliku crveno-plavo-bijele trobojke, što suverenitima nije moglo biti od koristi, dok je u Ustavu Crne Gore iz 1905. godine umjesto izraza plavo bio upotrebljen izraz plavetno, koji je od strane suverenista ocjenjen kao potencijalno upotrebljiv. U potrazi za bilo kakvim uporištem koje bi im omogućilo da sprovedu svoje namjere, antisrpski činioci su odlučili da se posluže upravo tim izrazom, koji je prvo trebalo ozakoniti, ali isključivo uz pozivanje na formalne razloge, bez razotkrivanja konačnih namjera. Realizacija glavnog cilja trebala je da usljedi tek naknadno, u vidu promovisanja specifičnog "tehničkog" rješenja za izgled nove zastave, i to preko mehanizama izvršne vlasti. Već tokom decembra 1993. godine, u vrijeme završnih rasprava o predloženim zakonskim rješenjima, do javnosti su doprli prvi nagovještaji o mogućim kombinacijama sa plavetnom bojom, ali to pitanje se nije našlo u političkom fokusu, pošto je glavna polemika i dalje vođena oko pitanja o stavljanju grba na zastavu.[6]

Iskoristivši taj zaklon, antisrpski činioci su pristupili dodatnom uobličavanju teze po kojoj crnogorska trobojka nije sadržala običnu plavu, već posebnu svijetloplavu boju, različitu od plave boje u opštenarodnoj srpskoj zastavi i zastavi susjedne Srbije. Tu tezu su zasnovali upravo na iskrivljenom tumačenju pomena plavetne boje u 39. članu Ustava Crne Gore iz 1905. godine. Iako je izgled starih zastava Crne Gore svjedočio da se ustavni pomen plavetne boje odnosio upravo na plavu boju, ta ključna svjedočanstva su namjerno zanemarena, usljed čega su nova (iskrivljena) tumačenja uspjela da zadobiju podršku u dijelu rukovodstva DPS. Izvorna plava boja sa starih zastava Crne Gore je namjerno zanemarena, a ustavni pomen plavetne boje iz 1905. godine proglašen je oznakom za posebnu svijetloplavu nijansu, kao u izrazu "plavetno nebo". U isto vrijeme, zanemarena je i činjenica da je pojam plavetne boje u svom izvornom značenju predstavljao poetski sinonim za plavu boju,[9][10][11][12] o čemu je svjedočio i izraz "plavetno more" koji označava plavu boju znatno tamniju od svijetloplave u izrazu "plavetno nebo". Takođe je zanemarena i činjenica da je pojam plavetne boje upotrebljavan širom srpstva, upravo kao poetski i svečani izraz za plavu boju u opštenarodnoj srpskoj zastavi i državnoj zastavi Srbije, što je posvedočeno raznim izvornim primjerima, počevši od odluka Blagoveštenskog sabora (1861), do brojnih pomena u tadašnjoj štampi i literaturi.[13]

Za antisrpske činioce u Crnoj Gori, prekrajanje istorije je predstavljalo uobičajenu praksu, tako da su istorijsku stvarnost jednostavno zanemarili i po pitanju izgleda zastave, prešavši preko brojnih izvora koji su svjedočili da je istovjetnost boja u starim zastavama Crne Gore i Srbije bila dobro poznata savremenicima. Jedno od takvih svjedočanstava ostavio je i čuveni hercegnovski pravnik i književnik, dr Aleksandar Lj. Mitrović (1870-1921), koji je kao zastupnik Boke u Državnom saboru Kraljevine Dalmacije pisao 1909. godine: "Mi Srbi imamo dvije neodvisne države. I Srbija i Crna Gora upotrebljavaju srpsku zastavu, kao državnu. Ta ista zastava nije samo zastava Srbije i Crne Gore. Ona je narodna zastava svih Srba", naglasivši da se "ta zastava vije na dvoru knjaza crnogorskog i kralja srbijanskog".[14]

Iako se od antisrpskih činilaca nije moglo, niti moralo očekivati da poštuju istorijsku istinu i izvornu tradiciju Crne Gore, to se na drugoj strani moralo očekivati od srpskih i prosrpskih činilaca u Crnoj Gori, čija je dužnost bila da se javno i odlučno suprotstave svakom pokušaju prekrajanja istorije. Međutim, upravo na primeru odlučivanja o izgledu nove zastave pokazalo se da u rukovodstvima srpskih i prosrpskih stranaka u Crnoj Gori postoji primjetan raskorak između javno proklamovanih stavova i praktičnih političkih poteza. Ta pojava je došla do punog izražaja u držanju tadašnjeg rukovodstva Narodne stranke na čelu sa Novakom Kiibardom, čija je antisrpska politika razotkrivena tek nekoliko godina kasnije. Već prilikom usaglašavanja stavova u okviru radne grupe za utvrđivanje novog izgleda državnih simbola, postalo je očigledno da se vladajući DPS za pomen plavetne boje ne zalaže samo radi formalnog poštovanja ustavne terminologije iz 1905. godine, pošto je sa iste strane došao i prijedlog o dotada nepoznatim razmjerama buduće zastave (3:1) čime su jasno potvrđene tendencije ka stvaranju zastave koja će po raznim osnovama biti sasvim posebna. Iako se moglo očekivati da će rukovodstvo NS odbaciti takve pokušaje manipulacije, dogodilo se upravo suprotno - predstavnici NS su tokom jeseni 1993. godine odlučili da podrže rješenja DPS, za koja su potom i glasali. Tako je najveća prosrpska stranka postala saučesnik u ozvaničenju potpuno novih rješenja, koja su se nedugo potom pokazala kao sastavni dio osmišljene antisrpske politike.[8][15]

Na zasjedanju koje je održano tokom 27. i 28. decembra 1993. godine, Skupština Crne Gore je nakon poduže i veoma burne rasprave usvojila Zakon o grbu i zastavi Republike Crne Gore, koji je u 2. članu propisivao da državna zastava ima izgled crveno-plavetno-bijele trobojke, koja ima trostruku dužinu u odnosu na širinu, što je takođe bila novina. Ovaj zakon, kojim je stvorena potpuno nova zastava, koja u tom obliku nikada ranije nije postojala, proglašen je ukazom od 29. decembra 1993. godine, koji je donio Momir Bulatović, tadašnji Predsjednik Crne Gore. Zakon je stupio na snagu 6. januara 1994. godine, čime je Crna Gora i zvanično dobila novu, sasvim posebnu zastavu.[8][16]

Iako zakon nije izričito propisivao da se pomen plavetne boje odnosi upravo na svijetloplavu nijansu, antisrpska struja u vladajućoj DPS je preko izvršne vlasti uspjela da se izbori za takvo tumačenje, usljed čega je nova državna zastava na kraju oblikovana po njihovom modelu. Tome su pogodovale i neke posebne okolnosti, pošto u samom zakonu nije bila propisana odgovornost za utvrđivanje zvaničnog izvornika (etalona) zastave, iako je članom 12. istog zakona bilo izričito propisano da etalon državnog grba propisuje Vlada Crne Gore, koja je tu obavezu ispunila 19. maja 1994. godine, donošenjem zvanične Odluke o utvrđivanju etalona (izvornika) grba Republike Crne Gore.[17]

Usljed nepostojanja izričite zakonske odredbe o postupku za utvrđivanje etalona zastave, Vlada Crne Gore je dobila odriješene ruke da to pitanje rješava bez formalne odgovornosti. Tako je Crna Gora početkom 1994. godine dobila zastavu koja se po svojim razmjerama i drugačijoj nijansi plave boje razlikovala od opštenarodne srpske trobojke i zastave susjedne Srbije, što je bio osnovni cilj antisrpskih i secesionističkih snaga u redovima vladajuće DPS i pojedinih opozicionih stranaka. Tokom narednih godina, pokazalo se da je takva državna zastava bila osmišljena za privremenu upotrebu, pošto su se 2004. godine, prilikom donošenja novog zakona, od nje odrekli i oni koji su je stvorili.

U međuvremenu, srpski veksilolozi (stručnjaci za zastave) i heraldičari (stručnjaci za grbove) su u više navrata naglašavali da izmišljanje i povratno prenošenje svijetloplave nijanse u 1905. godinu predstavlja pokušaj prekrajanja istorije. Kao jedan od vodećih domaćih stručnjaka u oblasti heraldike i veksilologije, arhitekta Dragomir Acović je tezu o "izvornoj" različitosti boja nazvao konfabulacijom, dok je arheolog Marko Popović istim povodom naglasio da su boje na istorijskim zastavama Kraljevine Crne Gore i Kraljevine Srbije bile potpuno istovetne.[18] Na istovetno značenje pojmova plavo i plavetno ukazivano je u raznim prilikama, uz pozivanje na lingvističke i druge naučne reference,[19] a pitanje o odnosu boja u zastavama Crne Gore i Srbije pobudilo je pažnju i među stranim istraživačima.[20][21]

Nova državna zastava[uredi | uredi izvor]

Nova zastava Republike Crne Gore, koja je ozvaničena 2004. godine
Ranko Krivokapić, predsjednik Skupštine Crne Gore (2003-2016), predsjednik SDP i jedan od najvećih zagovornika nove zastave

Već tokom 2001. godine, rukovodstvo Socijaldemokratska partija Crne Gore je u okviru vladajuće koalicije pokrenulo inicijativu za korjenitu promjenu izgleda zastave i ostalih državnih simbola, predloživši potpuno napuštanje trobojke i uvođenje crvene zastave sa predstavom državnog grba. Time se pokazalo da među suverenistima trobojku više ne može spasiti ni plavetna boja u posebnoj nijansi. Pomenuta inicijativa je izazvala burne reakcije u javnosti, a istoričar Aleksandar Stamatović je tim povodom ukazao na prepoznatljivu antisrpsku pozadinu predloženih promjena. Izvjesne nedoumice su u to vrijeme još uvijek postojale i unutar vladajuće DPS, tako da saglasnost o konkretnim promjenama na kraju nije postignuta, usljed čega je čitavo pitanje odloženo za neka potonja vremena.[22]

Ista pitanja su pokretana i tokom narednih godina, u vrijeme pregovora o realizaciji "Beogradskog sporazuma" (2002) i odlučivanja o izgledu zastave novostvorene Državne zajednice Srbije i Crne Gore (2003), a tom prilikom je do posebnog izražaja došlo pitanje o novostvorenim (1993-1994) razlikama u nijansama plave boje na državnim zastavama Crne Gore i Srbije.[23][24][25]

Sredinom 2004. godine, u vladajućoj koaliciji je postignuta konačna saglasnost o promjeni izgleda državne zastave, ali do zajedničkog koalicionog stava o tom pitanju došlo se tek nakon podužih pregovora i unutrašnjih rasprava, pošto je dio rukovodstva DPS i dalje imao izvjesne rezerve prema opravdanosti potpunog napuštanja njihove ranije tvorevine - trobojke sa plavetnom bojom u posebnoj svijetloj nijansi.[26][27]

Novim zakonom od 12. jula 2004. godine, koji je na snagu stupio već narednog dana, napuštena je trobojka, a za osnovu nove zastave usvojena je nekadašnja vojna zastava Crne Gore iz vremena kneževine i kraljevine. Nova zastava se sastojala od crvenog polja sa zlatnim obrubom i državnim grbom Crne Gore u sredini. Odnos dužine i širine zastave je bio dva naprema jedan, a aplikacija grba je zauzimala 2/3 visine zastave. Središnja tačka grba definisana je tačkom u kojoj se sijeku dijagonale zastave. Širina zlatnog obruba je iznosila 1/20 dužeg dijela zastave.[28] Za razliku od prethodnog zakona iz 1993. godine, novi zakon iz 2004. godine nije bio ostavljen bez odredbe o načinu utvrđivanja etalona zastave. Takva odredba je ovoga puta bila izričito propisana u 3. članu novog zakona, tako da je Vlada Crne Gore na sjednici održanoj 16. septembra 2004. godine donijela zvaničnu Odluku o utvrđivanju etalona zastave Crne Gore, koja je stupila na snagu narednog dana, čime je proces utvrđivanja zvaničnog izgleda nove državne zastave bio okončan.[29]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Jovićević 2001.
  2. ^ Stamatović 2002.
  3. ^ Markuš 2007.
  4. ^ Službeni list Socijalističke Republike Crne Gore, god. 30, br. 5, od 26. februara 1974. godine.[mrtva veza]
  5. ^ „Službeni list Republike Crne Gore, god. 47, br. 33, od 3. avgusta 1991. godine.”. Arhivirano iz originala 14. 08. 2020. g. Pristupljeno 29. 09. 2019. 
  6. ^ a b v g „AIM Press (1993): Simboli koje države?”. Arhivirano iz originala 25. 08. 2019. g. Pristupljeno 29. 09. 2019. 
  7. ^ „Službeni list Republike Crne Gore, god. 48, br. 48, od 13. oktobra 1992. godine.”. Arhivirano iz originala 26. 11. 2020. g. Pristupljeno 29. 09. 2019. 
  8. ^ a b v „AIM Press (1993): Skupština Crne Gore: Po onoj - hljeba i igara”. Arhivirano iz originala 29. 09. 2019. g. Pristupljeno 29. 09. 2019. 
  9. ^ Stefanović-Karadžić 1818, str. 560.
  10. ^ Stefanović-Karadžić 1852, str. 504.
  11. ^ Stevanović 1970, str. 568.
  12. ^ Ivić 1994, str. 109.
  13. ^ Đorđević 1861, str. 28, 95.
  14. ^ Mitrović 1909, str. 106.
  15. ^ „AIM Press (1994): Može i suverena Crna Gora, ali, samo kao srpska!”. Arhivirano iz originala 15. 10. 2019. g. Pristupljeno 03. 10. 2019. 
  16. ^ „Službeni list Republike Crne Gore, god. 49, br. 56, od 29. decembra 1993. godine.”. Arhivirano iz originala 04. 12. 2020. g. Pristupljeno 29. 09. 2019. 
  17. ^ „Službeni list Republike Crne Gore, god. 50, br. 19, od 30. maj 1994. godine.”. Arhivirano iz originala 14. nov 2020. g. Pristupljeno 01. okt 2019.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |access-date=, |archive-date= (pomoć)
  18. ^ NIN (2003): Zastava sljezove boje
  19. ^ NIN (2004): Dogovor o plavom
  20. ^ Heimer 2004, str. 15-21.
  21. ^ Heimer 2005, str. 2587-2594.
  22. ^ „AIM Press (2001): Novi prijedlog o crnogorskim državnim simbolima: Orao na zastavi - bez države”. Arhivirano iz originala 18. 04. 2022. g. Pristupljeno 29. 09. 2019. 
  23. ^ Vreme (2003): Plavo i plavetno na paragvajski način
  24. ^ NIN (2003): Boja prolaznosti
  25. ^ FOTW: Serbia and Montenegro: Flag proposals, 2003-2004
  26. ^ PCNEN (2004): SDP hoce krstaš, Vujanović ne da trobojku
  27. ^ PCNEN (2004): Sekulić: DPS ne da trobojku
  28. ^ „Službeni list Republike Crne Gore, god. 60, br. 47, od 12. jula 2004. godine”. Arhivirano iz originala 29. 11. 2020. g. Pristupljeno 29. 09. 2019. 
  29. ^ „Službeni list Republike Crne Gore, god. 60, br. 58, od 17. septembra 2004. godine.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 17. 12. 2020. g. Pristupljeno 01. 10. 2019. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Заставе_Републике_Црне_Горе_(1991—2006)&oldid=27675912”