Korisnik:Ivana1Milosevic/pesak
Razmatranjem rudarskih centara iz rimskog perioda, kao i iz srednjovekovne Srbije, zapaža se da su ta rudarska područja eksploatisana od ranog eneolita do današnjih dana.
Dolaskom Rimljana u krajeve centralnog Balkana rudarstvo je dobijalo veći značaj, pa se i tehnika iskopavanja rude usavršavala. Više se ne koriste kamene sekire i batovi, već je u upotrebi alat od gvožđa. 0 značaju rudarstva za Rimsku imperiju najbolje svedoči činjenica da je položaj rudnika umnogome uticao na mrežu puteva, koji su obavezno vodili kroz oblasti bogate rudom. Za vreme rimske vladavine, u krajevima centralnog Balkana glavni rudnici su bili: na Kosmaju (Babe, Stojnik, Guberevac), na Avali rudnik žive i cinabarita, u Kučevu, na Kopaoniku, Rudniku, u Novom Brdu i na planini Rogozni kod Banjske.[1] Rimski rudnik iz 4. veka nove ere je i Rudna Glava. Međutim, ovi lokaliteti su nedovoljno istraženi. Stojnik ima očuvanu prostranu galeriju iz tog vremena, kao i Guberevac. U neposrednoj blizini tih nalazišta postoje velike deponije zgure iz tog perioda. U zapadnom delu Kopaonika otkriven je antički arheometalurški kompleks na nalazištu Zajačak (Kremići).
Najbrojniji ostaci rudarskih radova konstatovani su na južnoj strani nalazišta, gde su se nalazile brojne peći za topljenje rude. Na osnovu iskopanog arheološkog materijala, nalazište se datuje u kraj III i početak IV veka. Među najznačajnije rimske arheometalurške centre svrstava se rudarsko-prerađivački centar Kraku-lu-Jordan kod Kučeva, na ušću reke Brodice u Pek. Smešten je u izrazito rudarskoj oblasti. Nastao je krajem III veka, a razoren u opštem požaru krajem IV veka nove ere.
Kovnice novca[uredi | uredi izvor]
Širenje Rimske imperije i jačanje njene moći na centralnom Balkanu ogleda se i u kovnicama novca. Jedna od značajnih kovnica u prvoj polovini III veka bila je u Viminacijumu (Kostolac), koja je u početku kovala bakarni, a kasnije srebrni novac.[2] Ruda za rad kovnice dobijala se iz kučajnskih rudnika. Ruda iz rudnika u Srbiji za vreme rimske vladavine transportovana je u rimske centre, dok je manja količina rude bila namenjena lokalnoj upotrebi.
Eksploatacija i prerada gline[uredi | uredi izvor]
Eksploatacija gline u rimskom periodu imala je veliki značaj. 0 značaju proizvodnje opeke najbolje svedoči činjenica da su ciglarske radionice u rimskom periodu prvenstveno bile vojne, carske, gradske i, na kraju, privatne. Svi veći vojni logori imali su svoje radionice za proizvodnju opeke, koje su, po pravilu, morale biti izvan naseljenog mesta i, kako se mesto širilo, radionice su morale da se premeštaju. Rimljani su u tim radionicama proizvodili opeku, vodovodne i kanalizacione cevi i drugi građevinski materijal, kao i keramičarske proizvode široke namene. U Viminacijumu je otkriven grnčarsko-zanatski centar sa tri peći za opeku i šest manjih za keramiku. Sve rimske peći bile su ukopane u zemlju sa tri strane, dok je četvrta, gde je bilo ložište, bila otvorena. Zanatski centar u Viminacijumu bio je pokriven; sa severne strane je bio zatvoren masivnim zidom, tako da je gubitak toplotne energije bio sveden na minimum. Opeka i ostali proizvodi od gline u Viminacijumu su imali pečat TES VII S1_". To je pečat legije koja je proizvodila opeku. Takvih centara na teritoriji Srbije otkopano je na više mesta (Niš, Sremska Mitrovica itd.).
Proizvodnja opeke i njen kvalitet bili su pod strogom kontrolom. Peć se nije smela otvarati bez prisustva inspektora, koji su odvajali opeke po kvalitetu, tako da su najbolje uzimane za potrebe države, zatim za vojne potrebe, pa tek onda za slobodnu trgovinu. Kopovi gline za ciglarsku i grnčarsku proizvodnju otkriveni su na Viminacijumu i bili su neznatno udaljeni od zanatskog centra.
Rude metala[uredi | uredi izvor]
Znatno više podataka pružila su sistematska iskopavanja topionica i velikih stogova zgure olovno-cinkane rude iz rimskog perioda. Uz olovo, dobijanje srebra je imalo najveći značaj u ovim rudarskim radovima. Zanatski centar sa livnicom gvožđa - verovatno i za ispiranje zlata iz aluvijalnih nanosa u slivu okolnih reka Brodice, Maške reke i Gornjeg Peka, Kraku-lu-Jordana (Kučevo) sistematski je istražen. Tom prilikom je otkrivena fortifikacija, kao i pogoni za izradu keramike i preradu metala (III i IV vek nove ere). Značajan rimski rudnik nalazio se i na planini Rudnik, ali je uništen radom površinskog kopa modernog rudnika olova i cinka.
Kraj epohe[uredi | uredi izvor]
Rimsko rudarstvo na tlu centralnog Balkana, s kojim se moglo meriti jedino rudarstvo na Pirinejskom poluostrvu, bilo je moćna privredna grana. Svako značajnije rudište pripadalo je državi, odnosno caru i carskoj blagajni. Država je monopolizovala livnice, a kopanje rude davala u zakup. Ono je ostavilo tragove ne samo u materijalnim ostacima i pisanim dokumentima, već i u delovima arhitekture, likovnih umetnosti i književnosti. Tako postavljeno i organizovano, rimsko rudarstvo na centralnom Balkanu delilo je sudbinu celog Rimskog carstva. Bilo je na vrhuncu u vreme moći imperije (od sredine I do sredine III veka), opadalo u krizi epohe vojničkih careva i doživljavalo kraće preporode pod Dioklecijanom i vladarima u IV veku. Upadi varvara, koji su učinili kraj imperiji, teško su pogodili i rudarstvo rimske epohe.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
Slobodan Vujić, Borislav Jovanović, Časlav Jordović (2003): Rudarstvo na tlu centralnog Balkana: osam hiljada godina istorije, Galerija nauke i tehnike SANU, Beograd
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Beogradske priče: Dva milenijuma antičkih rudnika”. www.novosti.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2019-06-14.
- ^ „VIMINACIJUM – ISTORIJA GRADA – Piše: Tijana Rupčić | Afirmator”. afirmator.org. Pristupljeno 2019-06-14.