Lavoslav Kadelburg

Lavoslav Kadelburg
Lavoslav Kadelburg
Nadimak	Laci
Datum rođenja	(1910-08-26)26. avgust 1910.
Mesto rođenja	Vinkovci, Austrougarska
Datum smrti	12. decembar 1994.(1994-12-12) (84 god.)
Mesto smrti	Beograd, SR Jugoslavija
Deca	Smiljana Kadelburg Zoran Kadelburg
Roditelji	Tobijas Kadelburg Jolan Kadelburg
Odlikovanja	Orden rada II reda Orden bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem

Lavoslav Kadelburg (Vinkovci, 26. avgust 1910 — Beograd, 12. decembar 1994) bio je sudija Vrhovnog suda i predsednik Saveza jevrejskih opština Jugoslavije od 1965. do 1991. godine.

Biografija

Od 1910. do 1941. godine

Lavoslav Kadelburg je rođen 26. avgusta 1910. godine, u jevrejskoj porodici, kao drugi sin Tobijasa i Jolan, rođ. Ernst. Osnovnu školu i gimnaziju završio je u Vinkovcima. Tokom školovanja uključio se u aktivnosti Jevrejskog omladinskog udruženja Herut, za čijeg je predsednika izabran 1925. godine. Na toj funkciji ostao je do mature, 1929. godine. Za člana Radnog odbora Saveza jevrejskih omladinskih udruženja izabran je 1928/29.

Pravni fakultet upisao je 1929. godine, u Zagrebu. Od 1932. do 1934. godine bio je predsednik Jevrejskog akademskog potpornog društva i Menze, u kojoj se polemisalo o različitim pitanjima koja se vežu za jevrejstvo, cionizam i savremeno društvo. Tokom 1931. i 1932. godine bio je član Upravnog odbora Jevrejskog akademskog udruženja Judeja. Za člana Radnog odbora Saveza jevrejskih omladinskih udruženja ponovo je izabran u Zagrebu 1930. i 1931. godine. Diplomirao je sa doktoratom 13. marta 1935. godine i međuvremenu je u odslužio vojni rok u Bileći i odslušao četiri semestra na Filozofskom fakultetu u Zagrebu.

Nakon završetka fakulteta, zaposlio se kao advokatski pripravnik u Vršcu. Tu se oženio Magdom Balog, gimnazijskom profesorkom, koju je upoznao za vreme studija u Zagrebu i sestrom svog kolege i prijatelja dr Nikole Minje Baloga.

Bio je član mesne cionističke organizacije, a od 1936. do 1939. godine njen predsednik.

Zarobljeništvo

Početkom rata, odnosno 11. aprila 1941. godine, zarobljen je prilikom povlačenja sa italijanske granice, gde je sa prekidima bio na vojnoj vežbi od 1939. godine. Kao jugoslovenski rezervni oficir, prosleđen je prvo u logor Varburg, a zatim u Osnabrik. U jesen 1941. godine uključio se u rad Udruženja pravnika kao jedne od legalnih organizacija nastalih na osnovu prava definisanih u Ženevskoj konvenciji. Aktivan u tom udruženju ostao je do 1943. kada je udruženje zabranjeno. Starešina svake zarobljeničke barake bio je oficir, najstariji po činu. Po pravilima logorskih vlasti trebalo je da on određuje poverenika koji po Ženevskoj konvenciji štiti interese zarobljenika. Izborivši se za pravo da, umesto nametnutog, imaju svog izabranog poverenika, baraka broj 38 je izabrala Lacija za tu funkciju. Obavljao ju je od 1942. do oslobođenja, 1945. godine. Bio je to izraz poverenja koje je uživao kod drugova, kao i potvrda njegovog držanja i načina na koji je zastupao njihove interese.

Od 1943. godine do oslobođenja, bio je član Akcionog komiteta zarobljenika i Antifašističkog veća jugoslovenskih ratnih zarobljenika. Iz zarobljeništva je oslobođen 5. februara 1945. godine.

Porodica

U kući Kadelburgovih odraslo je četvoro dece. Lavoslav je imao dva brata, Aleksandra-Šandora i Stjepana-Pištu, i sestru Liviju.

Tokom rata njegova sestra izgubila je život u logoru Jasenovac, a roditelji u Staroj Gradiški. Supruga Magda stradala je u logoru na Sajmištu, u proleće 1942. godine. Stariji brat Šandor, zarobljen kao vojnik, bio je u jednom od stalaga u Nemačkoj, a mlađi Pišta u logoru na Rabu pod italijanskom okupacijom. Posle septembra 1943. godine i kapitulacije Italije prebacio se na oslobođenu teritoriju. Braća su mu tada ostala u životu.

Posle rata vratio se u Vršac, gde se krajem 1945. godine, oženio Sofijom-Sonjom Matejić sa kojom je dobio kćerku Smiljanu (1947) i sina Zorana (1950).

Profesionalna angažovanost

Po povratku iz zarobljeništva napustio je poziv advokata. Posle kraćeg rada na mestu sekretara Sreskog narodnog odbora u Vršcu, izabran je za sudiju Okružnog suda u Pančevu, a godinu dana kasnije postavljen je za pomoćnika javnog tužioca Autonomne pokrajine Vojvodine. Nepunih godinu dana kasnije, postao je pomoćnik javnog tužioca Narodne Republike Srbije. Tri godine proveo je na mestu pomoćnika ministra u Ministarstvu za uvoz i izvoz NR Srbije. Za sudiju Vrhovnog suda Narodne Republike Srbije izabran je 1951. godine. Od 1957. godine bio je pomoćnik sekretara za opštu upravu Saveznog izvršnog veća. Posle osnivanja Zavoda za javnu upravu 1959. godine postavljen je za direktora zavoda. Profesionalni radni vek završio je na mestu pomoćnika direktora Saveznog zavoda za socijalno osiguranje, od polovina 1964. do polovine 1966. godine, kada je na svoj zahtev penzionisan. Od 1950. godine i više godina posle penzionisanja učestvovao je u radu Savezne državne arbitraže kao arbitar jugoslovenske strane u sporovima sa inostranim partnerima.

Paralelno sa redovnim zaposlenjem, bio je član:

• Uprave gradskog udruženja pravnika (1949–1960),
• Zakonodavno-pravne komisije Skupštine Srbije (1962–1969),
• Saveta Saveznog zavoda za javnu upravu (1961–1965),
• Saveznog višeg disciplinskog suda (1963–1965),
• Saveta Saveznog zavoda za statistiku (1963–1965) i
• Upravnog odbora Jugoslovenskog udruženja za upravne nauke i praksu (1961–1965).

Bio je porotnik Vrhovnog privrednog suda (1969) i potpredsednik Savezne komisije za stipendije tehničke pomoći (1961–1965).

Aktivnosti u jevrejskoj zajednici

Po povratku u zemlju 1945. godine, aktivno se uključio u rad jevrejske zajednice. Izabran je za člana Autonomnog odbora za pomoć, koji je bio zadužen za pružanje pomoći povratnicima iz emigracije i zarobljeništva. Pokrenuo je inicijativu za otvaranje staračkih, studentskih domova i domova za decu bez roditeljskog staranja. Izabran je i za predsednika Autonomnog odbora, na kom mestu je ostao do ukidanja tog tela 1952. godine.

Maja 1946. godine izabran je za člana Izvršnog odbora Saveza jevrejskih opština Jugoslavije. Za mandata Alberta Vajsa na mestu predsednika SJOJ, vršio je funkciju potpredsednika. Već na prvoj sednici Autonomnog odbora insistirao je na uspostavljanju veza sa svetskim jevrejskim organizacijama. Sa Albertom Vajsom učestvovao je u radu II plenuma Svetskog jevrejskog kongresa, u junu 1948. godine, u Montreu. Na Konferenciji za kulturna i vaspitna pitanja u Parizu, u novembru 1950. godine, sreo se sa predstavnicima Jointa (engl. JOINT), a zatim je u Londonu ostvario kontakte sa učesnicima sastanka Svetskog jevrejskog kongresa. Kada je Albert Vajs preminuo 1964. godine, postao je vršilac dužnosti, a za predsednika SJOJ izabran je, zvanično, 20. aprila 1965. godine.

U periodu Hladnog rata i nemogućnosti kontakata između jevrejskih organizacija sa Istoka i Zapada, SJOJ je pod rukovodstvom Lavoslava Kadelburga odigrao ključnu ulogu u uspostavljanju tih kontakata organizovanjem više skupova u Beogradu kojima su prisustvovali predstavnici ovih organizacija. Takođe, posetio je više puta istočnoevropske zemlje i direktno doprineo razvoju jevrejskih organizacija u njima.

U vreme prekida diplomatskih odnosa Jugoslavije sa Izraelom zbog Šestodnevnog rata, odbijao je da kao predsednik SJOJ izda saopštenje u kome se osuđuje zvanična politika Izraela, i pored političkih pritisaka da to učini. Prisustvovao je pregovorima Josipa Broza Tita i dr Nahuma Goldmana u Bugojnu, u oktobru 1975.

Lavoslav Kadelburg biran je u vodeća tela svetskih jevrejskih organizacija. Bio je član:

• Svetske i Evropske egzekutive Svetskog jevrejskog kongresa (1964–1969),
• potpredsednik Svetskog jevrejskog kongresa,
• član i potpredsednik Uprave evropskog saveta za jevrejske opštinske službe,
• član statutarne komisije Svetskog jevrejskog kongresa (1970),
• član Direktorijuma Memorijalne fondacije za jevrejsku kulturu (1973),
• član komisije za raspodelu sredstava Memorijalne fondacije (1974/75),
• član Patronažnog odbora Evropske unije studenata (1987) i
• član počasnog Međunarodnog odbora za obeležavanje 45-godišnjice ustanka u Varšavskom getu (1987).

Jedna od važnih tekovina njegovog mandata na mestu predsednika SJOJ bilo je stavljanje u prvi plan delatnosti Jevrejskog istorijskog muzeja. Bio je aktivan i kao član Muzejske komisije.

Posebnu pažnju posvećivao je radu sa omladinom i predlagao je predstavnike omladine za članove Izvršnog odbora. Za svog naslednika na mestu predsednika Saveza jevrejskih opština pripremio je Davida Albaharija.

Objavio je skoro 250 tekstova u časopisima sa jevrejskom tematikom, posebno u Jevrejskom pregledu. Izuzetnu pažnju posvećivao je pisanju članaka povodom jubileja i nekrologa za istaknute članove jevrejske zajednice. Bio je član redakcija Jevrejskog kalendara, Zbornika Jevrejskog istorijskog muzeja 2, Jevrejskog almanaha, Sefardskih poslovica iz Makedonije i kataloga izložbe Jevreji na tlu Jugoslavije. Bio je i član žirija Nagradnog konkursa Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.

Nagrade i odlikovanja

Za zalaganje i uspehe u radu dva puta je proglašen udarnikom (1946, 1947), odlikovan je Medaljom za vojničke vrline, Ordenom rada II reda (1950) i Ordenom bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem (1963).

Za izuzetno zalaganje u jevrejskoj zajednici, Savez jevrejskih opština Jugoslavije mu je dodelio Megilu zahvalnicu, upisao ga je u Zlatnu knjigu Keren Kajemeta, zasadio mu je gaj, a zatim i šumu u Ben Šemenu (1983). Na redovnoj sednici Jointa (engl. JOINT), predata mu je nagrada Maasim Tovim. Dobitnik je i počasne nagrade Jointa (engl. JOINT) (1985), povodom 70-godišnjice osnivanja te organizacije. Sa mesta predsednika SJOJ povukao se 1991. godine i do smrti 1994. godine bio je počasni predsednik.

Spoljašnje veze

• Jevrejska digitalna biblioteka
• Jevrejski istorijski muzej Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. maj 2021)
• Savez jevrejskih opština Srbije
• The American Jewish Joint Distribution Committee (JOINT)