Leobenski ugovor
Leobenski ugovor (fr. Traité de Leoben) bio je preliminarni mirovni ugovor, koji je potpisan 18. aprila 1797. godine u štajerskom gradu Leobenu, između predstavnika Francuske republike i Habzburške monarhije. Potpisivanjem ovog ugovora, okončano je habzburško učešće u petogodišnjem Ratu prve koalicije (1792-1797), koji je vođen protiv revolicionarne Francuske. Ratifikacija je izvršena 24. maja, čime je ugovor stupio na snagu.[1]
Do sklapanja ugovora je došlo usled niza francuskih pobeda i habzburških poraza, nakon čega je sklopljeno primirje, radi otpočinjanja mirovnih pregovora. Ključnu ulogu u pregovorima odigrao je general Napoleon Bonaparta, koji je predstavljao Francusku republiku. Leobenski ugovor je imao privremeni karakter, a sadržao je javne i tajne odredbe. Habzurška monarhija se javno odrekla svojih nizozemskih i lombardijskih poseda u korist Francuske i njenih saveznika, a za uzvrat je dobila niz teritorijalnih kompenzacija na račun Mletačke republike.[1]
Tajnim odredbama Leobenskog ugovora bilo je predviđeno da će Habzurška monarhija nakon sklapanja konačnog mira dobiti veći deo mletačkog zaleđa (osim grada Venecije), kao i celokupno područje Mletačke Istre i Mletačke Dalmacije. Privremeni karakter ugovora je obavezivao obe strane da u narednom periodu pristupe daljim pregovorima u cilju zaključivanja konačnog mirovnog sporazuma.[1]
Taj proces se tokom narednih meseci neplanirano odužio, pošto je na francuskoj strani došlo do razmimoilaženja povodom daljih koraka. Iako je iz Pariza dobio instrukcije da anulira Leobenski ugovor i uputi ultimatum Habzburgovacima, general Napoleon Bonaparta je nastavio pregovore, koji su okončani 17. oktobra 1797. godine, potpisivanjem Kampoformijskog mira.[1]
Posledice po Mletačku republiku[uredi | uredi izvor]
Iako nije predviđao potpuno ukidanje drevne Mletačke republike, Leobenski ugovor je doveo do teških posledica po tu državu, pošto je sadržao odredbe o radikalnoj redukciji mletačkog državnog područja. U nameri da izazovu politički prevrat u Veneciji, Francuzi su neposredno nakon sklapanja Leobenskog ugovora izvršili dodatni politički pritisak na mletačku vladu, što je već sredinom maja iste godine dovelo do sloma starog aristokratskog režima i uspostavljanja nove (građanske) vlasti, koja je bila oličena u privremenoj vladi. Tu promenu je odmah iskoristila Habzburška monarhija, koja je već tokom leta 1797. godine (uz pozivanje na tajne odredbe Leobenskog ugovora) izvršila vojno zaposedanje Mletačke Istre i Mletačke Dalmacije.[2]
Pitanje Mletačke Albanije[uredi | uredi izvor]
Iako je sadržao odredbe o promeni statusa Mletače Istre i Mletačke Dalmacije, Leobenski ugovor nije sadržao izričiti pomen tadašnje Mletačke Albanije, koja je obuhvatala Boku kotorsku. Stoga je već tokom letnjih meseci 1797. godine došlo do pojave izvesnih nedoumica i različitih tumačenja po pitanju budućeg statusa pomenute teritorije. Habzburška strana je smatrala da se pod širim pojmom Mletačke Dalmacije podrazumeva i područje Boke kotorske, dok je francuska strana naknadno pokušala da ospori takvo tumačenje, radi vršenja dodatnog diplomatskog pritiska na bečki dvor. To pitanje je konačno rešeno u tekstu Kampoformijskog mirovnog sporazuma (17. oktobar 1797. godine), u skladu sa habzburškim pretenzijama.[3][4]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Hochedlinger 2013.
- ^ Del Negro 1998, str. 191–262.
- ^ Antoljak 1936.
- ^ Živojinović 1965, str. 99-114.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Antoljak, Stjepan (1936). Dalmacija i Venecija na preliminarima u Leobenu i na miru u Campo-Formiu. Zagreb: Filozofski fakultet.
- Bakotić, Lujo (1939). Srbi u Dalmaciji od pada Mletačke republike do ujedinjenja. Beograd: Geca Kon.
- Del Negro, Piero (1998). „La fine della Repubblica aristocratica”. Storia di Venezia dalle origini alla caduta della Serenissimaa. 8. Roma: Istituto della Enciclopedia italiana. str. 191—262.
- Živojinović, Dragoljub (1965). „Dubrovnik i politička kriza 1796-1797. godine”. Istoriski glasnik. 18 (2-3): 99—114.
- Milutinović, Kosta (1981). „Srbi u Dalmaciji 1797-1878”. Istorija srpskog naroda. 5 (2). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 277—307.
- Hochedlinger, Michael (2013). Austria's Wars of Emergence: War, State and Society in the Habsburg Monarchy, 1683-1797. London-New York: Routledge.
- Wolf, Larry (2001). Venice and the Slavs: The Discovery of Dalmatia in the Age of Enlightenment. Stanford, CA: Stanford University Press.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Préliminaires de paix de Leoben du 18 Avril 1797 (francuski tekst Leobenskog ugovora)
- Piero Del Negro (1998): La fine della Repubblica aristocratica
