Nasuh Matrakčija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Nasuh Matrakčija
Puno imeNasuh bin Karagoz bin Abdulah al-Visokavi al-Bosnavi
Datum rođenja1480. godina
Mesto rođenjaVisočka nahija
 Osmansko carstvo
Datum smrti1564. godina (83—84 godine)
Mesto smrtiOsmansko carstvo
Zanimanjematematičar, učitelj, istoričar, geograf, kartograf, majstor mačeva, moreplovac, pronalazač, slikar, poljoprivrednik i minijaturista
Značajni radoviCemâlü'l-Küttâb, Kemalü'l- Hisâb, Umdetü'l-Hisâb, Mecmaü't-Tevârih, Süleymannâme, Fetihname-i Karabuğdan, Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han

Nasuh Matrakčija (1480 – oko 1564) bio je osmanski polimat poreklom iz Bosne. On je bio matematičar, učitelj, istoričar, geograf, kartograf, majstor mačevanja, predavač u školi u Jedrenima, navigator, izumitelj, službenik sultana, slikar, poljoprivrednik i minijaturista. Izumitelj je borilačke veštine matrak.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Matrakčija Nasuh, rođen u Visočkoj nahiji,[1] bio je janjičar koji je prošao i kroz pešadiju i kroz sistem devširme. Iako rođen u muslimanskoj porodici, Nasuh je uveden u sistem devširme, koji je inače stvoren za hrišćansko stanovništvo carstva, dok je u Bosni sistem devširme proširen i na lokalne muslimanske porodice.[2][3] Bio je poznat kao nadareni mačevalac i dobar strelac poznat po svom intelektu; govorio je pet jezika i regrutovan je zatim je bio regrutovan u Osmansku mornaricu.

Nakon dugog perioda studiranja matematike i geometrije, napisao je svoja dela Cemâlü'l-Küttâb i Kemalü'l- Hisâb i predao ih osmanskom sultanu Selimu I. Napisao je i dve knjige pod nazivom Mecmaü't-Tevârih i Süleymannâme. One se bave istorijijskim periodom od 1520 do 1543. Takođe je napisao istorijski članak o persijskim osvajanjima Sulejmana I pod naslovom Fetihname-i Karabuğdan. Nedavno istraživanje njegove knjige Umdet-ul Hisab otkrilo je do tad nepoznatu činjenicu da je Matrakčija izmislio neke originalne metode množenja. Jedan od značajnih činjenica prikazanih u ovoj knjizi bila je ta da se rešetkasti metod široko koristio u školi Jedrene skoro 50 godina pre nego što ga je Džon Neper ponovo proširio po Evropi.

Pored svojih dela iz matematike i istorije, poznat je i po svojim minijaturama. Stvorio je naturalistički stil koji se fokusira na panoramski pogled na pejzaže i gradove naslikane sa najvećim detaljima (njegovo najpoznatije delo jeste istanbulska slika pejzaža, u kojoj se prikazuje gotovo svaka ulica i zgrada grada). U osmanskoj minijaturnoj umetnosti ovo je kasnije bilo poznato kao „stil Matrakčije“. Najvažniji od njegova četiri istorijska toma minijatura je onaj koji govori o Safavidskom ratu Sulejmana I, nad kojim je napisao svoje istorijsko delo Fetihname-i Karabuğdan. Pored ilustracije marša osmanske vojske od Istanbula do Bagdada, zatim Tabriza i njegovog povratka preko Halaba i Eskišehira, Nasuh uključuje i sve gradove koje je vojska susrela na putu. U biblioteci Istanbulskog univerziteta nalazi se jedina kopija ovog dela.

Nasuh je takođe bio vojnik i kovač. Radio je kao učitelj za oružje u školi Jedrene. On i njegovi učenici pokazali su svoje veštine u spektaklu koji je bio deo proslave povodom obrezivanja sinova Sulejmana I. Zbog svog uspeha u ovoj demonstraciji, Nasuh je od Sultana dobio počasnu titulu Ustad („gospodar“) i Reis („poglavica“). Takođe je napisao knjigu o upotrebi različitih oružja i tehnika konjaničke i pešadijske borbe, pod nazivom Tuhfet-ül Guzât.

Kao član administracije Nasuh se sprijateljio sa Sulejmanom Veličanstvenim na mnogim kampanjama i pažljivo je beležio događaje i ilustrirao gradove i luke osvojene od strane Osmanlija. Učestvovao je u Mohačkoj bici (1526) i u dve Bagdadske ekspedicije Kanunija. Iscrtao je slike svakog velikog grada gde se armija zaustavljala ili prolazila. Turski istorijski institut (Turk Tarih Kurumu) izdao je gradske crteže koje je on napravio tokom ekspedicija.[4]

Počasti i nasleđe[uredi | uredi izvor]

U Matrakčijinom rodnom gradu, Visokom, održavaju se godišnji skupovi u počast najvažnijih ljudi iz ovog grada. Ulica u blizini Zavičajnog muzeja u Visokom zove se po njemu.[5]

Dokumentarni film o Matrakčiji producirala je turska radiotelevizija 1978.[traži se izvor]

Unesko je 2014. godinu proglasio godinom Nasuha Matrakčija. Izložba "Nasuh Matrakči: Genije 16. stoljeća" održavane su u Sarajevu, Beogradu, Antaliji, Istanbulu, Beču, Tokiju, i Parizu.[6]

Radovi[uredi | uredi izvor]

Matematika[7][uredi | uredi izvor]

  • Cemālü’l-Küttāb ve Kemālü’l-Ḥisāb (Ljepota spisatelja i savršenstvo u računstvu)
  • Umdetü’l-Ḥisāb (Principi računstva)

Istorija[uredi | uredi izvor]

  • Mecmaü't-Tevârih (sumirana istorija)
  • Süleymannâme (knjiga o Sulejmanu I)
  • Fetihname-i Karabuğdan (knjiga o osmanskim osvajanjima u Moldaviji)
  • Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han (Hronika etapa osmanskih osvajanja Iraka i Persije sultana Sulejmana Kana)

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Osmanlijska flota usidrila se u Tulonu 1543.
    Osmanlijska flota usidrila se u Tulonu 1543.
  • Matrakčijina karta grada Sultanije iz 16. veka (1)
    Matrakčijina karta grada Sultanije iz 16. veka (1)
  • Matrakčijina karta grada Sultanije iz 16. veka (2)
    Matrakčijina karta grada Sultanije iz 16. veka (2)
  • Matrakčijino kvadratno rešetkasto množenje
    Matrakčijino kvadratno rešetkasto množenje
  • Matrakčijino trouglasto rešetkasto množenje
    Matrakčijino trouglasto rešetkasto množenje

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Jonathan M. Bloom; Sheila Blair (2009). "Nasuh Matrakci [Nasuh al-Silahi al-Matraqi; Nasuh ibn Qaragoz ibn 'Abdallah al-Busnawi] (b. Visoko, Bosnia...". The Grove Encyclopedia of Islamic art and architecture. 2. Oxford University Press. p. 49.
  2. ^ The Balkans since 1453, L.S. Stavrianos, (New York, 1958), p. 84.
  3. ^ Anderson, Perry (1979). Lineages of the Absolutist State (na jeziku: engleski). Verso. ISBN 978-0-86091-710-6. 
  4. ^ Naida Kovačević: "Nasuh Matrakči Visočanin“ (2014). Pristupljeno: 24.6.2021.
  5. ^ „Ulica u Visokom - Nasuh Matrakči bio najslavniji Bošnjak Osmanskog carstva (FOTO) - Haber.ba”. web.archive.org. 2015-04-02. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 2021-06-24. 
  6. ^ „Izložba posvećena Nasuhu Matrakčiju početkom septembra u Japanu”. www.aa.com.tr. Pristupljeno 2021-07-27. 
  7. ^ Smailbegović, Aida. „Nasuh Matrakči Bošnjak, 450 godina od smrti (1564 – 2014)” (PDF). Kulturno društvo Bošnjaka Hrvatske Preporod. Zagreb. Nasuh Matrakči Bošnjak – naučnik, književnik, minijaturist: 88. Arhivirano iz originala (PDF) 24. 06. 2021. g. Pristupljeno 27. 07. 2021. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Nasuh Matrakčija na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Насух_Матракчија&oldid=26059592”