Nikola Zega
| Nikola Zega | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 5. decembar 1863. |
| Mesto rođenja | Sveti Ivan Šajkaški, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 2. septembar 1940. (76 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Jugoslavija |
| Zanimanje | Slikar Etnolog |
Nikola Zega (Novo Selo, 5. decembar 1863 — Beograd, 2. septembar 1940) bio je srpski slikar i etnolog. Od 1925. do 1927. bio je upravnik Etnografskog muzeja u Beogradu.
Poreklo i porodica[uredi | uredi izvor]
Nikola Zega je rođen u današnjem Banatskom Novom Selu od oca Konstantina Stefana Zege i majke Jelene, devojačko Srbinac iz Vranjeva u Banatu. Članovi porodice Zega počeli su da slave slavu Sv. Stevana od 1858. godine, koju je „uvela” majka Nikole Zege - Jelena Srbinac.[1]
Zege su bile Cincarskog porekla i važile su za veoma bogatu i imućnu trgovačku porodicu koja se iz Vlahoklisure naselila u Banatsko Novo Selo 1782. godine, i koja je dala veliki broj znamenitih ljudi.[2][1]
Nikolin predak Jovan Zega bio je veliki dobrotvor Novog Sela u vreme velike gladi koja je vladala 1814. godine, kada je svakodnevno pekao i delio hlebove za siromašne seljane, pomagao mnogim meštanima ali i samoj opštini kako bi unapredila uslove zajedničkog života. Besplatno je davao seljacima seme žitarica i kukuruza da zaseju njive i ishrane ukućane.[1]
Nikolin otac Konstantin, bio je prvi predsednik Srpske crkvene opštine, a po deobi Srpske i Rumunske pravoslavne crkve u selu 1875. godine (koje su do tada bile u zajedničkom hramu podignutom u periodu 1805 – 1809), i od kada Srbi sebi grade novi hram 1877. godine. Nikolin rođeni brat Aleksandar (rođen 1860. godine), doktor filozofije, bio je jedan od osnivača Srpskog hemijskog društva, upravnik Državne hemijske laboratorije, autor naučnih radova, pokretač i osnivač mnogih sportskih klubova. Nikolin stric, Mihajlo Zega (rođen 1833), učesnik je ustanka Hercegovaca i Crnogoraca protiv Turaka 1862. godine, kao junak opevan je u pesmi Vuka Stefanovića Karadžića, „Bojevi Crnogoraca i Hercegovaca sa Turcima godine 1862“, a na kraju je bio i serdar knezu (kasnije kralju) Nikoli Petroviću na Cetinju. Drugi stric, Nikola Stefana Zega (rođen 1837), bio je jedan od deset osnivača Srpskog crkvenog pevačkog društva u selu (osnovano 1866), a kao vatreni pobornik oslobođenja svih srpskih zemalja prikupljao je po Vojvodini dobrovoljce, sa kojima je učestvovao u Prvom srpsko-turskom ratu (1876-1878). Kao pešadijski potporučnik, zajedno sa četom svojih dobrovoljaca, Nikola Stefana Zega među prvima ulazi i oslobađa Vranje.[2]
Odrastanje i obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu Nikola Zega završava u Banatskom Novom Selu, a gimnaziju je pohađao u Beču do 1878. godine, kada se zbog preloma noge, kao i zbog teške materijalne situacije u kojoj se našla porodica, ponovo vraća u rodni kraj. Nakon oporavka 1881. godine pohađao je trgovačku školu u Pešti, da bi prešao u Beograd, gde je kod Stevana Todorovića učio slikanje.[2]
Kao jedan od najvrednijih Todorovićevih učenika, u želji da još više usavrši crtanje i slikanje, Nikola Zega 1887. godine odlazi u Minhen, gde upisuje umetničku školu Ludviga Šmita, koju završava 1889. godine. [2]
Karijera[uredi | uredi izvor]
Nakon povratka u Srbiju dobija posao privremenog učitelja crtanja III klase u Čačku, u Nižoj gimnaziji. U ovom gradu kolege su mu Sima Trojanović (prvi upravnik Etnografskog muzeja u Beogradu) i filozof Božidar Knežević. Nikola Zega se još sprijateljio sa Ferdinandom, odnosno Stevanom Krenom, čačanskim industrijalcem, vlasnikom pivare i hotela, sa kojim se na kraju i okumio. U Čačku je živeo sa suprugom Marijom, devojačko Hofman (rođena 1863. u Rotenburgu), sa kojom nije imao dece. Nakon kratkog boravka u Minhenu gde je nastavio usavršavanje Nikola Zega je školske 1900/1. godine postavljen za nastavnika crtanja i lepog pisanja u valjevskoj gimnaziji. Za vreme svog službovanja u Valjevu ostalo je zabeleženo da je 19. marta 1901. godine priredio izložbu svojih slika i to je bila prva likovna izložba u Valjevu za koju se zna.[2]
Iz Valjeva je odlukom Ministarstva prosvete i crkvenih poslova krajem 1901. godine premešten u Beograd za učitelja crtanja u Prvoj beogradskoj gimnaziji, odnosno u Gimnaziji kralja Aleksandra I. Istovremeno, Nikola radi i kao ilustrator-kustos i u novoosnovanom Etnografskom muzeju. Za vreme Prvog svetskog rata bio je zarobljen, interniran u Austriju, iz koje se vraća u Beograd 1918. godine, kada počinje da radi u Etnografskom muzeju kao kustos. Odlaskom dr Sime Trojanovića za redovnog profesora etnografije na fakultetu u Skoplju, mesto upravnika bilo je upražnjeno i zauzeće ga Nikola Zega, i to najpre kao vršilac dužnosti. Dao je veliki doprinos pripremama i učešću Etnografskog muzeja na svetskim izložbama u Parizu (1900) i Petrogradu (1902). Doprineo je obeležavanju stogodišnjice Prvog srpskog ustanka (1904), kao i na vraćanju opljačkanih eksponata Etnografskog muzeja u toku Prvog svetskog rata iz Zagreba i Pešte. I sam stan Nikole Zege je u toku rata opljačkan i iz koga je nestala bogata biblioteka, vredne umetničke i lične stvari, numizmatička zbirka, akvareli… [2]
Upravnik Etnografskog muzeja[uredi | uredi izvor]
Ukazom kralja Aleksandra I Karađorđevića, Nikola Zega od 27. septembra 1925. postaje upravnik Etnografskog muzeja u Beogradu. Na mestu upravnika ostaje sve do 1927. godine kada se penzioniše.[2]
Delo[uredi | uredi izvor]
Nikola Zega je u toku svog života napravio oko hiljadu akvarela i crteža. Radeći na razvijanju etnološke nauke, objavio je veliki broj tekstova i stručnih radova. Njegov doprinos je i u izradi Narodne enciklopedije srpsko-hrvatsko-slovenačke, autora Stanoja Stanojevića, a koja je izašla iz štampe 1925. godine. Radeći kao kustos Etnografskog muzeja od 1901. do 1911. godine, prilikom terenskih etnografskih istraživanja i prikupljanja materijala, noseći sa sobom fotoaparat (Nikola je 1910. usavršavao fotografsko umeće u Berlinu), snimio je na prostoru bivše Kraljevine Jugoslavije mnogobrojne fotografije izuzetne dokumentarne vrednosti. U arhivi Etnografskog muzeja u Beogradu čuva se 811 Zeginih snimaka – negativa.[2]
Zbog svog rada na unapređenju Etnografskog muzeja i etnografije uopšte, Nikola Zega je 1924. godine izabran za dopisnog člana Verein fur volkskunde u Beču (bečkog udruženja za etnologiju), u Srbiji je odlikovan ordenom Svetog Save IV i III stepena, dobio je nekoliko zlatnih i srebrnih medalja za učestvovanje na izložbama i odlikovan je rumunskom krunom IV stepena.[2]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Nikolin, Svetlana (2009). Cincari (Aromuni) u Južnom Banatu. Pančevo: Evroregionalni centar za razvoj društva u multietničkim sredinama „In medias res”. str. 61—62. ISBN 978-86-87735-02-6.
- ^ a b v g d đ e ž z Kojić, Siniša. „Nikola Zega – 160 godina od rođenja - Banatski dobošar” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-05-14.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kojić, Siniša: Ko je Nikola Zega? Udruženje „Novi Zeldoš“ Banatsko Novo Selo, 2016.
