Partizanska imena

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Partizanska imena bila su konspirativna imena, najčešće nadimci, koja su koristili partizanski borci i rukovodioci, kao i aktivisti Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP) u cilju skrivanja svog pravog identiteta od okupatora i kvislinga.

Narodnooslobodilački partizanski pokret organizovala je i predvodila Komunistička partija Jugoslavije (KPJ), koja je od 1921. do 1941. delovala ilegalno, jer je bila zabranjena od vlasti Kraljevine Jugoslavije. Iskustva koja su članovi i aktivisti KPJ stekli u dugogodišnjem ilegalnom partijskom radu, bila su osnova za organizovanje pokreta otpora.[1] Korišćenje ilegalnih imena bila je jedna od prvih mera zaštite jer su okupatorsko-kvislinškim organima otežavali identifikovanje osobe, posebno kada su u pitanju bili istaknuti revolucionari, čiji su se podaci nalazili u arhivama predratne jugoslovenske policije. Skrivanjem pravih imena štićeni su i članovi njihovih porodica, jer su okupatori i kvislinzi proganjali i hapsili, a neretko i ubijali članove porodica i bliže rođake partizanskih boraca i rukovodilaca.

Partizanska imena korišćena su podjednako kod boraca i rukovodilaca koji su se borili u partizanskim jedinica, kao i kod onih koji su ilegalno delovali na okupiranoj teritoriji ili u okupiranim gradovima. Korist njihove primene bila je nemerljiva prilikom hapšenja nekog od članova partijskih ili partizanskoh grupa, jer ukoliko bi se on odlučio na saradnju sa okupatorsko-kvislinškim istražnim organima, mogao im je otkriti samo lažna imena drugih članova, što im je otežavalo potragu. Mnogi uhapšeni partizani ili ilegalci, čak ni pod najtežim mukama nisu istražiteljima hteli da otkriju svoj pravi identitet, pa su neretko odvođeni u logore i tamo ubijani pod ilegalnim imenima. Đuka Dinić, član Mesnog komiteta KPJ za Beograd, koju je septembra 1942. Specijalna policija uhapsila pod ilegalnim imenom Radmila Obradović, istražiteljima nije otkrila pravo ime, pa je pod lažnim imenom boravila u logoru Banjica i pod njim streljana maja 1943. godine. Isti slučaj dogodio se i sa Desom Ležajić, suprugom Janka Lisjaka, sekretara MK KPJ za Beograd, koja je streljana pod lažnim imenom Ljubica Čobanović.

Lažna imena koristili su i rukovodioci KPJ/NOP, koji su bili druge nacionalnosti, a delovali su u krajevima gde je dominiralo stanovništvo druge nacionalnosti ili su kao istaknuti revolucionari morali skrivati svoj identitet. Jevreji Rafael Batino (Miša Cvetković), Adolf Štajnberger (Drago Domjanić), Robert Domani (Vlado Ivanić) i Elias Engel (Ilija Andžić) koji su delovali u Sandžaku, odnosno na Kordunu i u Zagrebu, koristili su se pseudonima. Alojz Kocmur imao je partizansko ime Kosta Vojnović, a španski dobrovoljac Petar Drapšin dolaskom u Hercegovinu uzeo je ilegalno ime Pavle Ilić. Takođe, Vladimir Bakarić, politički komesar Glavnog štaba Hrvatske, dolaskom na slobodnu teritoriju Like koristio se ilegalnim imenom Vlado Katić.

Josip Broz, Vrhovni komandant NOV i POJ i generalni sekretar KPJ, koristio je nakon izlaska iz zatvora 1934. pseudonim Tito. Nakon povratka u zemlju, koristio je dokumenta sa lažnim imenima, od kojih je najčešće koristio dokumenta na ime inženjera Slavka Babića. Takođe, tokom rada u Kominterni bio je poznat pod pseudonimima Rudi i Valter. Od početka Narodnooslobodilačkog rata koristio se isključivo pseudonimom Tito, što je okupatorsko-kvislinškim službama otežalo otkrivanje njegovog pravog identiteta sve do 1943. godine. Verovalo se da je Rus (neki su čak tvrdili da je u pitanju Viktor Lebedev, bivši službenik sovjetske ambasade u Beogradu), dok je kvislinška štampa izveštavala da je Tito skraćenica od Tajna Internacionalna Teroristička Organizacija. I ostali članovi Vrhovnog štaba, odnosno Politbiroa CK KPJ, koristili su se psedinomima — Aleksandar Ranković koristio je ime Marko, Edvard Kardelj imena Bevc i Krištof, Franc Leskošek ime Luka, Rade Končar nadimak Brko, Ivan Milutinović pseudonim Milutin, a Milovan Đilas Đido. Lola Ribar koristio je pseudonim Fišer, Moša Pijade Čiča Janko, Sreten Žujović Crni, Svetozar Vukmanović Tempo i dr.[1]

Partizanska imena dodeljivana su borcima uglavnom prilikom stupanja u partizansku jedinicu, a bila su raznovrsna od običnih imena, do nadimaka vezanih za ime ili prezime ličnosti do nekih fizičkih osobina, profesije ili sklonosti osobe. Pavle Ilić, pomoćnik načelnika Vrhovnog štaba i Stanko Paunović, politički komesar Štaba NOP odreda Srema, obojica rodom iz Negotina, koristili su partizansko ime Veljko, po hajduk Veljku. Poput njih, Hristijan Todorovski je koristio nadimak Karpoš, po vođi ustanka protiv Turaka iz 1689. godine. Posebno popularno partizansko ime bilo je Korčagin, po Pavlu Korčaginu, glavnom liku iz romana Kako se kalio čelik, sovjetskog pisca Nikolaja Ostrovskog. Pored njega, bili su popularna i nadimci sa ruskom/sovjetskom tematikom — Vladimir Knežević Volođa, Anđelko Rodić Buđoni, Milan Stepanović Matroz i dr.

Veliki broj bivših španskih dobrovoljaca, koji su se nakon povratka u zemlju borili u partizanima, dobijali su ime Španac. Među najpoznatijima sa ovim nadimcima bili su — Žikica Jovanović, Fadil Jahić, Milan Blagojević, Danilo Lekić i dr. Neki od španski dobrovoljaca koristili su i druga imena, neretko stečena još u španskom građanskom ratu — lekar Gojko Nikoliš nadimak Mediko, Ahmet Fetahagić Čelik, Vjećeslav Cvetko Flores i dr, dok je Miha Pintar nadimak Toledo, dobio po istoimenom gradu u Španiji. Ivan Hariš, španski dobrovoljac, koji je u Španiji završio diverzantski kurs i tokom rata bio komandant diverzantske grupe Glavnog štaba NOV i PO Hrvatske, dobio je nadimak Ilija Gromovnik.

Partizansko ime Jovana Veselinova, sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ za Vojvodinu, bilo je Žarko, koje je uzeo po svom saborcu sa robije Žarku Aćimovu, a pored njega, partizanska imena, sačinjena od običnih imena, imali su između ostalih — Ivan Maček Matija, Petar Matić Dule, Obrad Lazović Živko i mnogi dr. Česta su bila partizanska imena vezana za profesiju, pa su tako nadimak Metalac nosili metalski radnici Lazar Savatić i Branko Milošević; Vladimir Bukilić, bivši učesnik bogoslovije u Prizrenu imao je nadimak pop Mićo; takođe nadimak Uča bio je rasprostranjen kod ljudi koji su bili učitelji — Žarko Zrenjanin, Dušan Jerković i dr. Pored profesije, partizanska imena bila su neretko vezana za kraj iz koje je osoba dolazila ili gde je delovala – Milka Kerin Pohorska, Milun Minić Šumadinac, Toma Ivanović Mačkatovac, Dragoljub Radosavljević Toplica, Vladimir Nemet Braco Kozarčanin, Jože Gregorič Gorenjc i dr. Branko Babič, koji je od 1941. do 1943. delovao u Bosanskoj krajini nosio je nadimak Slovenac, a Josip Antolović koji se na početku ustanka našao u Mačvi imao je nadimak Hrvat. Dešavalo se da članovi iste prodice, nose slična partizanska imena, pa su tako brat i sestra Trivun i Radnika Vitasović iz Laćarka, kod Sremske Mitrovice nosili imena Lebarnik i Lepinjica.

Iako su za većinu, partizanska imena bila samo privremena, mnogi partizanski borci i rukovodioci su ih zadržali kao sastavni deo svog imena do kraja života, poput Svetozara Vukmanovića Tempa, Slobodana Penezića Krcuna, Đure Pucara Starog i dr.[1]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „Partiski nadimci: Kako su nastali pseudonimi Tito, Bevc, Marko, Tempo, Luka, Stari, Žarko i drugi”. istorijskenovine.unilib.rs. Borba. 1. 1. 1958. str. 5. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Партизанска_имена&oldid=27678743”